url
stringlengths 17
297
| title
stringlengths 0
447
| text
stringlengths 0
3.12M
|
|---|---|---|
http://azkurs.org/m-a--strreplmatni.html
|
M a ` strreplmatni
|
M A ` R U Z A M A T N I 8-MAVZU. TA’LIMNI TASHKIL ETISH SHAKLLARI VA TURLARI Reja:
Ta’limni tashkil etishning shakllari.
Dars - ta’lim tashkil etishning asosiy shakli.
Darsning turlari va tuzilishi.
Darsga qo‘yiladigan talablar.
O‘qituvchining darsga tayyorlanishi.
Ta’limni tashkil etishning yordamchi shakllari.
Tayanch so‘zlar: tashkil etish, shakl, ta’limni tashkil etish shakli, ta’limni tashkil etish tizimi, dars, darsning turlari, ta’limni tashkil etishning yordamchi shakllari. 1.Ta’limni tashkil etishning shakllari. Ta’limni tashkil etish shakli - bu o‘qituvchi va o‘quvchining belgilangan tartibda, muayyan maqsadga muvofiq ma’lum rejimda tashkil etiladigan o‘quv-bilish faoliyatining tashqi ifodasidir. Jahon pedagogika fani va amaliyotida ta’limni tashkil etishning turli shakllari mavjud. Jamiyat rivojining har bir yangi bosqichi ta’limni tashkil etishga o‘z ta’sirini o‘tkazadi. Ayni vaqtda ta’limning quyidagi shakllari ajratib ko‘rsatiladi: individual, individual-guruhli, sinf-dars, leksiya-seminar va sinfdan tashqari, auditoriyadan tashqari, maktabdan tashqari. Ular o‘quvchilarni qamrab olishi, o‘quvchilar faoliyatini tashkil etishi, jamoaviy va individual shakllarining nisbatlari, mustaqilligi darajasi va o‘qish jarayoniga rahbarlik qilish xususiyatlari kabi belgilariga ko‘ra quyidagi uch asosiy turga ajratiladi: individual; sinf-dars; ma’ruza-seminar. Qadim zamonlarda mavjud bo‘lgan o‘qitishning eng qadimgi shakli ta’limning individual shakli hisoblanadi. O‘qishni tashkil etishning individual shakli antik davr va o‘rta asrlarda yagona usul bo‘lgan, undan ba’zi mamlakatlarda XVIII asrgacha keng foydalanilib kelingan.
Afzalliklari
Kamchiliklari
1)o‘quv faoliyati mazmuni, metodi va sur’atini to‘la individualashtirish imkoniyatining mavjudligi; 2)aniq bir masalani hal etishda ta’lim oluvchining har bir harakati va operatsiyalarini kuzatib borishga imkon berishi.
vaqtning tejamli emasligi;
o‘qituvchi ta’sirining cheklanganligi (o‘qituvchining vazifasi o‘quvchiga topshiriq berish va uni bajarilishini tekshirishdan iborat);
boshqa o‘quvchilar bilan hamkorlikda ishlash imkoniyati cheklanganligi (bu holat ijtimoiylashuv
jarayoniga salbiy ta’sir ko‘rsatadi);
jamoada ishlash tajribasining shakllanmasligi.
XVI asrdan boshlab individual o‘qitish shaklining ahamiyati pasayib, uning o‘rnini ta’limning individual-guruhli shakliegallashiga imkon berdi.
Sinf-dars tizimi garchi 350 yil avval asoslangan bo‘lsada, bugungi kunda ham keng ko‘lamda qo‘llanilib kelinmoqda.
o‘qituvchining o‘quvchilar va ularning tarbiyasiga doimiy emotsional ta’sir ko‘rsatishi;
ta’limning emotsionalligi (zero, o‘qituvchi bir vaqtning o‘zida o‘quvchi-larning katta guruhi bilan ish olib boradi), o‘quv faoliyatiga musobaqalashish elementlarini kiritish uchun sharoitning yarati-lishi;
bilimsizlikdan bilimlarni o‘zlashtirish sari harakatlarning muntazamligi va ketma-ketligi.
tizimning asosan bilimlarni o‘rtacha darajada o‘zlashtiruvchi o‘quvchilar uchun mo‘ljallanganligi;
bo‘sh o‘zlashtiruvchi o‘quvchilar uchun qiyinchiliklarning yuzaga kelishi va kuchli o‘zlashtiruvchi o‘quvchilar qobiliyatlarining rivojlanish sur’atining ortga surilishi;
o‘qituvchi uchun o‘qitish mazmuni va o‘qitish sur’atlari hamda metodlari bo‘yicha individual ishlarni tashkil etish, shuningdek, o‘quvchilarning individual xususiyatlarini hisobga olishda qiyinchilikning yuzaga kelishi;
katta va kichik yoshli o‘quvchilar o‘rtasidagi munosabatlarning qaror topmasligi.
Ulardan biri bolalarning guruhli (jamoali) ta’limi sanaladi. U G‘arbiy Rossiya (hozirgi Belorussiya va Ukrainaning g‘arbiy qismlari) birodarlik maktablarida ilk bor qo‘llanilgan va u sinf- dars shaklining asosi bo‘lib qolgan. Bu tizimlar XVII asrda Yan Amos Komenskiy tomonidan “Buyuk didaktika” asarida nazariy jhatdan asoslab berildi va ommaviylashtirildi. Olim pedagogikaga o‘quv yili, o‘quv kuni, dars, mashg‘ulotlar orasidagi tanaffus, o‘quv ta’tillari kabi tushunchalarni kiritdi. XIX asr oxiri XX asr boshlarida, aqliy rivojlanishida farqi bo‘lgan o‘quvchilarni o‘qitishda individuallashtirishga ahamiyat qaratish masalasi ayniqsa dolzarb xususiyat kasb etdi. Shunga mos ravishda tanlab o‘qitish shakli yuzaga keldi (AQShda Batov, Yevropada Mangeym tizimi). Yevropa va AQShda, XX asr boshida o‘quvchilarning individual, faol, mustaqil o‘quv ishlarini ta’minlashga qaratilgan ko‘plab ta’lim tizimlarining samaradorligi sinab ko‘rilgan. 1905 yili Dalton shahrida (Massachusets shtati) o‘qituvchi Elena Park Xerst tomonidan birinchi bor qo‘llanilgan ta’limning individuallashtirilgan tizimi ular orasida eng radikal hisoblangan. Bu tizim dalton-reja nomi bilan pedagogika va maktab tarixiga kirdi. U ba’zan laboratoriya yoki ustaxonalar tizimi deb ham ataydilar. Birinchi universitetlar paydo bo‘lishi bilan ta’limning ma’ruza- seminar tizimi yuzaga kela boshlaydi. U yaratilgan paytdan beri hali deyarli hech bir katta o‘zgarishlarga ega emas. Ma’ruza, seminar, amaliy va laboratoriya ishlari, konsultatsiya va tanlagan kasbi bo‘yicha amaliyot hozirgacha leksiya-seminar tizim sifatida o‘qishning asosiy shakllaridan biri bo‘lib kelmoqda. Leksiya-seminar tizimi o‘zining sof ko‘rinishida oliy va oliy maktabdan keyingi ta’lim amaliyotida qo‘llaniladi. 2.Dars - ta’lim tashkil etishning asosiy shakli. Dars bevosita o‘qituvchi rahbarligida aniq belgilangan vaqt davomida muayyan o‘quvchilar guruhi bilan olib boriladigan ta’lim jarayonining asosiy shakli sanaladi. Darsda har bir o‘quvchi xususiyatlarini hisobga olish, barcha o‘quvchilarning mashg‘ulot jarayonida o‘rganilayotgan fan asoslarini egallab olishlari, ularning idrok etish qobiliyatlari va ma’naviy-axloqiy sifatlarini tarbiyalash hamda rivojlantirish uchun qulay sharoitlar yaratiladi. Yangilanayotgan pedagogik tafakkur o‘quvchilariga ko‘ra zamonaviy dars o‘quv muassasasining mulkiy mansubligidan qat’i nazar quyidagi xususiyatlarga ega bo‘lishi lozim: ta’limning tarbiyaviy maqsadlarga bo‘ysundirilganligi, o‘quvchini komil shaxs sifatida shakllantirishga yo‘naltirilganligi, ilmiyligi va izchilligi, tarbiyalanuvchining faolligi va mustaqilligini ta’minlashga qaratilganligi, insonparvarlik yo‘nalishiga egaligi, tizimliligi, bilimlarni ongli ravishda o‘zlashtirishga qaratilganligi, amaliy axa-miyatga egaligi va h.k.1 Dars ta’limning boshqa shakllaridan farq qiluvchi o‘ziga xos belgilarga ega, chunonchi: o‘quvchilarning doimiy guruhi, o‘quvchilar faoliyatiga ularning har biri xususiyatlarini hisobga olish bilan rahbarlik qilish, o‘rganilayotgan fan asoslarini bevosita darsda egallab olish (bu belgilari darsning faqat mazmunini emas, balki o‘z xususiyatini ham aks ettiradi). 3.Darsning turlari va tuzilishi. Darsning quyidagi turlari mavjud:
Aralash (kombinatsion dars).
Yangi bilimlarni bayon qilish darsi.
O‘rganilganlarini takrorlash va mustahkamlash darsi.
O‘quvchilarning bilim, ko‘nikma va malakalarini nazorat qilish darsi.
Laboratoriya darslari.
Amaliy darslar.
Aralash darsning tuzilishi: tashkiliy qism;
o‘tilgan mavzuni takrorlash (uy vazifasini tekshirish);
Yangi bilimlarni bayon qilish darsining tuzilishi: tashkiliy qism;
yangi mavzuni bayon qilish;
v) o‘rganilgan materialni mustahkamlash; d) uy vazifasini berish. O‘rganilganlarni takrorlash va mustahkamlash darsining tuzilishi: tashkiliy qism;
o‘rganilgan mavzularga doir savol-javob o‘tkazish;
v) o‘rganilgan mavzularga doir amaliy topshiriqlarni bajarish; g) o‘quvchilarni baholash. O‘quvchilarning bilim, ko‘nikma va malakalarini nazorat qilish darsining tuzilishi: tashkiliy qism;
o‘rganilganlarni umumiy tarzda takrorlash (yodga tushirish);
v) nazorat ishini o‘tkazish; g) uy vazifasi (o‘rganilganlarni qayta takrorlash maqsadida).
Laboratoriya darslarining tuzilishi: tashkiliy qism;
nazariy materiallarni mustahkamlash;
laboratoriya ishini o‘tkazish;
g) o‘quvchilarni baholash; d) uy vazifasi. Amaliy darslarning tuzilishi: tashkiliy qism;
nazariy materiallarni mustahkamlash;
v) amaliy ish topshiriqlarini bajarish; g) o‘quvchilarni baholash; d) uy vazifasi. Darsga qo‘yiladigan talablar. Har bir dars quyidagi uchta asosiy maqsadga erishishga yo‘naltiriladi: o‘qitish, tarbiyalash, rivojlantirish. Ana shularni hisobga olib darsga umumiy talablar didaktik, tarbiyaviy va rivojlantiruvchi talablarda aniq ifodalanadi. 4.Darsga qo‘yiladigan talablarga har bir darsning ta’lim vazifalarini aniq belgilash, darsni axborotlar bilan boyitish, ijtimoiy va shaxsiy ehtiyojlarni hisobga olish bilan mazmunini optimallashtirish, idrok etish eng yangi texnologiyalarini kiritish, turli xildagi shakli, metodlari va ko‘rinishlaridan mos ravishda foydalanish, dars tuzilishini shakllantirishga ijodiy yondashish, jamoaviy faoliyat usullari bilan birga o‘quvchilar mustaqil faoliyatlarini turli shakllaridan birga foydalanish, operativ qayta aloqani ta’minlash, amaliy nazorat va boshqaruvni amalga oshirish, ilmiy mo‘ljal va darsni mahorat bilan o‘tkazishni ta’minlash kabilar kiradi. Darsga nisbatan qo‘yiladigan tarbiyaviy talablar o‘quv materialining tarbiyaviy imkoniyatlarini aniqlash, darsdagi faoliyat, aniq erishilishi mumkin bo‘lgan tarbiyaviy maqsadlarni shakllantirish va qo‘yish, faqat o‘quv ishlari maqsadlari va mazmunidan tabiiy ravishda kelib chiqadigan tarbiyaviy masalalarni belgilash, o‘quvchilarni umuminsoniy qadriyatlarda tarbiyalash, hayotiy muhim sifatlar (tirishqoqlik, tartiblilik, mas’uliyatlilik, intizomlilik, mustaqillik, ish bajarishga qobiliyatlilik, e’tiborlilik, halollik va boshqalar)ni shakllantirish, o‘quvchilarga diqqat-e’tiborli munosabatda bo‘lib, pedagogik odob talablariga amal qilish, o‘quvchilar bilan hamkorlik va ularning muvaffaqiyat qozonishlaridan manfaatdor bo‘lishdan iborat. Barcha darslarda doim amalga oshirilib boriladigan rivojlantiruvchi talablarga o‘quvchilarda o‘quv-o‘rganish faoliyati ijobiy sifatlari, qiziqish, ijodiy tashabbuskorlik va faollik shakllantirish hamda rivojlantirish, o‘quvchilarning idrok etish imkoniyatlari darajasini o‘rganish, hisobga olish, “rivojlanishning yaqin zonasini loyihalashtirish”, “o‘zib ketish” darajasidagi o‘quv mashg‘ulotlarini tashkil etish, rivojlanishidagi yangi o‘zgarishlarni rag‘batlantirish, o‘quvchilarning intellektual, emotsional, ijtimoiy rivojlanishlaridagi «sakrash»larni oldindan ko‘ra bilish, boshlanayotgan o‘zgarishlarni hisobga olish asosida o‘quv mashg‘ulotlarini operativ qayta qurish kabilar kiradi. 5.O‘qituvchining darsga tayyorgarligi. O‘qituvchining darsga tayyorgarligida quyidagi to‘rtta bosqich ko‘zga tashlanadi: tashxislash, bashoratlash, loyihalashtirish va rejalashtirish. Algoritmni amalga oshirish aniq sharoitlarni tashxislash bilan boshlanadi. Tashxis didaktik jarayon kechadigan barcha sharoitlarni oydinlashtirish, uning natijalarini belgilashdir. Unda o‘quvchilarning imkoniyatlari, ularning faoliyatlari va xulqlari, motivlari, talab va layoqatlari, qiziqish va qobiliyatlari, bilimdonlik darajasi, o‘quv materialining xususiyati, uning amaliy ahamiyati, dars tuzilishi, yangi axborotni o‘zlashtirish, mustahkamlash va tizimlashtirish, bilim, ko‘nikma va malakalarini nazorat qilish hamda tuzatish kabi holatlar namoyon bo‘ladi. Bashoratlash bo‘lajak darsni tashkil etilishining turli varianlarini baholash va ulardan qabul qilingan mezonlarga muvofiq eng ma’qulini tanlab olish. Loyihalashtirish va rejalashtirish o‘quvchilarning o‘quv faoliyatini boshqarish dasturini yaratish bo‘lib, u darsga tayyorlanishning yakuniy bosqichi hisoblanadi. Loyiha (boshqarish dasturi) qisqa va aniq, erkin tuzilgan, pedagog o‘zi uchun boshqarish jarayoni muhim vaziyatlari (kimdan va qachon so‘rash, qayerda mavzuni kiritish, mashg‘ulot keyingi bosqichiga qanday o‘tish, oldindan ko‘zda tutilmagan qiyinchiliklar yuzaga kelganida jarayonni qaysi sxema bo‘yicha qayta o‘zgartirish)ni belgilab olishga imkon beruvchi hujjatdir. 6.Ta’limni tashkil etishning yordamchi shakllari. Ta’limning yordamchi shakllari: to‘garak, konferentsiya, maslahat (konsultatsiya), fakultativ mashg‘ulot, o‘quv ekskursiyalari, o‘quvchilarning mustaqil uy ishlari va boshqalar sanaladi. Maktabdan tashqari mashg‘ulotlarning asosiy va barqaror turlariga o‘qish jarayonining tarkibiy qismi sifatida qaraladigan, o‘quvchilarning mustaqil uy ishlari kiradi. Uning asosiy maqsadi - darsda o‘zlashtirilgan bilim, ko‘nikma va malakalarini kengaytirish, chuqurlashtirish, ularni esdan chiqarishning oldini olish, o‘quvchilarning individual layoqati, iste’dod va qobiliyatini rivojlantirishdan iborat. Fan to‘garaklari yo‘nalishi, mazmuni, ish metodi, o‘qish vaqti va boshqa jihatlari bilan ajralib turadi. Ular o‘quvchilarning qiziqish va qobiliyatlarini rivojlantirish, o‘qishga ijobiy munosabatni shakllantirishga yordam beradi.. Ta’limning yordamchi shakllariga ekskursiyalar ham kiradi. Ular ommaviy, guruhli va kichik guruhli bo‘lishi mumkin. O‘quv ekskursiyalari alohida fanlar hamda bir qancha fanlar bo‘yicha ham rejalashtiriladi. Ekskursiyani muvaffaqiyatli o‘tkazish uchun o‘qituvchi unga puxta tayyorlanishi: ob’ekt va mashrut bilan oldindan tanishib chiqishi, to‘la rejani ishlab chiqishi, o‘quvchilarni bo‘lajak topshiriqlarni bajarishga jalb eta olishi kerak. O‘quv rejasi turli fakultativ va tanlov bo‘yicha kurslarni tashkil etishni ko‘zda tutadi. Ular o‘quvchilar, ularning ota-onalari istak va qiziqishlarini hisobga olish bilan bog‘liqlikda ishlab chiqiladi. Fakultativ va tanlov fanlari ro‘yxatini aniqlashda faqat o‘quvchilar istaklari emas, balki ijtimoiy talablar va maktab imkoniyatidan kelib chiqiladi. Fakultativ va tanlovi bo‘yicha mashg‘ulotlar majburiy va umumiy o‘rta ta’lim fanlari bilan uzviy bog‘liqlikda o‘tkazilishi kerak. Maslahat (konsultatsiya - o‘quv suhbati)ga talablar ko‘pincha o‘quvchilarning ma’lum o‘quv materiali yoki topshirig‘i ustida mustaqil ishlashi sababli yuzaga keladi. Bunda ko‘proq o‘quvchi savol beradi. To‘g‘ri tashkil etilgan konsultatsiya o‘quvchilarga o‘quv materialini egallashda qiyinchiliklarni engishga yordam beradi. Konsultatsiya davomida o‘qituvchi o‘quvchilar faoliyatini u yoki bu masalani to‘g‘ri tushunishga mustaqil keladigan, ular uchun qiyin topshiriqni tushunib oladigan qilib, o‘rganilayotgan materialni mohiyatini ochishga o‘rganadigan qilib yo‘naltiradi. Konsultatsiya o‘qituvchiga o‘quvchilar bilimlaridagi kamchiliklarni aniqlash, alohida e’tibor berishni talab etuvchi vaziyatlarga ularning diqqatini jalb etishga imkon beradi. To‘g‘ri tashkil etilgan konsultatsiya o‘quvchilarda o‘zini nazorat qilish, bilimlarga tanqidiy ko‘z bilan qarashni tarbiyalaydi. O‘qimishlilik darajasini to‘g‘ri aniqlashga yordam beradi. NAZORAT UCHUN SAVOL VA TOPSHIRIQLAR Hozirgi vaqtda ta’limni tashkil etishning qanday shakllari keng tarqalgan?
Ta’limni tashkil etishning individual tizimiga izoh bering.
Sinf-dars tizimining afzalligi va kamchiliklari nimalarda namoyon bo‘ladi?
Ma’ruza-seminar tizimining o‘ziga xosligini izohlang.
|
http://azkurs.org/category/Stomatologiya/Kənd_meydanı/
|
Kənd meydanı
|
| Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Gənc Alim və Mütəxəssislər Şurası Azərbaycan Elmlər Akademiyası ssri Xalq Komissarları Sovetinin 1945-ci IL 23 yanvar tarixli Qərarı ilə yaradılıb. Həmin ilin martın 31-də Akademiyanın həqiqi üzvlərinin ilk ümumi iclasında Mirəsədulla Mirqasımov ea-nın ilk prezidenti. Kənd meydanı 53,6 Kb. 1 | oxumaq |
| Issn №2078 6042 azərbaycan respublikasi кənd тəSƏRRÜfati naziRLİYİ аqrar elm məRKƏZİ Jurnal Azərbaycan Respublikası Prezidenti yanında Ali Attestasiya Komissiyasının qərarı ilə iqtisad elmləri üzrə elmi nəşrlər siyahısına daxil edilmişdir. Kənd meydanı 1,7 Mb. 15 | oxumaq |
| MÜNDƏRİcat fond haqqinda əsas göSTƏRİCİLƏR İdarəetmə VƏ ŞƏffafliq Fərmanı ilə təsis edilmişdir. Neft Fondu neft və qaz ehtiyatlarına dair sazişlərin həyata keçirilməsi ilə bağlı Azərbaycan Respublikasının əldə etdiyi gəlirlərin toplanmasını, səmərəli idarə edilməsini. Kənd meydanı 307,56 Kb. 5 | oxumaq |
| Gözəlliklər diyarına çevrilən – İsmayıllı Həqiqətləri üzə çıxarmaq, onları qələmə almaq doğrudan da savab işdir. İnsanın zəhməti layiqincə qiymətləndirilirsə, görülən işlərə ədalət baxımında dəyər verilirsə, zəhmət sahibinin sabaha inamı artacaq və hər yeri gülüstana çevriləcək. Kənd meydanı 8,97 Kb. 1 | oxumaq |
| Xəbər bülleteni №13 Lider namizədlər. 125 seçki dairəsində deputat mandatı uğrunda 767 namizəd mübarizə aparıb. Seçkidə 22 siyasi partiya iştirak edib. Ölkə üzrə ümumi seçici fəallığı 55,7 faiz olub. Kənd meydanı 467,97 Kb. 5 | oxumaq |
| Şəhərsalmanın əsasları” fənnindən testlər Aralarında dəqiq funksiya bölüşdürülməsi olan (qarşılıqlı funksiya mübadiləsi) məskənlərin ərazi uyğunlaşdırılması necə adlanır?. Kənd meydanı 0,5 Mb. 5 | oxumaq |
| Təsdiq edilmişdir Bələdiyyə mülkiyyətinə verilən dövlət əmlakının s I yahis I Kənd meydanı 202,7 Kb. 1 | oxumaq |
| Telefon: (+99450) 531 49 15 Minimal sifariş 2 avtobus 3 ( üç ) ay. Cədvəldə qiymət 1 ( bir ) ay üçün göstərilib. Kənd meydanı 60,11 Kb. 1 | oxumaq |
| AZƏrbaycan respublikasinin naziRLƏr kabineti Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2011-ci il 7 iyul tarixli 179s nömrəli. Kənd meydanı 21,81 Kb. 1 | oxumaq |
| Sıra № dsk-lar N. Nərimanov küç, 21 saylı binanın həyətindəki əhalinin kütləvi tədbirləri üçün yer. Kənd meydanı 422,42 Kb. 6 | oxumaq |
|
http://azkurs.org/category/Stomatologiya/Diş_fırçası/
|
Diş fırçası
|
Genel kavite preparasyonları G. V. Black tarafından 1800’lü yıllarda yapılan sınıflandırma sistemi günümüzde birkaç küçük değişiklikle halen kullanılmaktadır. Diş fırçası 24,06 Kb. 1
Hafta kazanimlar Koyu renkli kazanımlara ilişkin etkinlik okul rehber öğretmeni, okul rehber öğretmeni yoksa ram’dan gelecek rehber öğretmen tarafından gerçekleştirilecektir. Diş fırçası 307,93 Kb. 3
|
http://azkurs.org/category/Stomatologiya/Tibbin_klinik_bölmələri/
|
Tibbin klinik bölmələri
|
| Elmi redaktor və ön sözün müəllifi Elm yarandıqdan sonra hər şey zaman-zaman onun qiyafətinə bürünüb səliqə-sahman tapdı və günlərin birində o özünə də öz donluğundan paltar biçmək fikrinə düşdü. Tibbin klinik bölmələri 2,43 Mb. 20 | oxumaq |
| Onkologiya ixtisası üzrə nümunəvi test sualları Bölmə ÇƏNBƏr bağirsaq xəRÇƏNGİ Mədə xərçəngi mədənin aşağıda göstərilən hissələrinin hansında daha çox rast gəlir?. Tibbin klinik bölmələri 1,34 Mb. 14 | oxumaq |
| Dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin 14. 12. 2011- ci il tarixli, 2062 №-li əmri ilə təsdiq edilmişdir Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin 14. 12. 2011- ci il tarixli, 2062 №-li əmri ilə təsdiq edilmişdir. Tibbin klinik bölmələri Dərs 3,72 Mb. 47 | oxumaq |
| Cabbar Məmmədov Diplomatik psixologiya (Siyasi, ideoloji və psixoloji diversiya və anti-diversiyaların metodları) Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Fəlsəfə və Siyasi-Hüquqi Tədqiqatlar İnstitutu. Tibbin klinik bölmələri 3,67 Mb. 34 | oxumaq |
| KİtabxanaşÜnasliq Tibbin klinik bölmələri 3,72 Kb. 12 | oxumaq |
| Beş günlük rezident ol Aprelin 13-də Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin sədrliyi ilə Nazirlər. Tibbin klinik bölmələri 258,71 Kb. 3 | oxumaq |
| Tələbələr robotlar üzərində təcrübə keçirlər Azərbaycan Tibb Universiteti rezidentlərinin Bu sahədə müxtəlif dövlət proqramları həyata keçirilir. Əhalinin sağlamlığının daha. Tibbin klinik bölmələri 290,67 Kb. 4 | oxumaq |
| MİkrobiologiYA, sanitariya və GİGİyena fəNNİ azərbaycan böLMƏSİ Belə canlılara çox kiçik ölçülü, adi gözlə görünməyən canlılar mikroorqanizmlər. Tibbin klinik bölmələri 5,01 Kb. 24 | oxumaq |
| Ə. H.Əliyev, F.Ə.Əliyeva, V. M. Mədətova Dərslikdə insan və heyvan fiziologiyasının aşağıda adları verilmiş əsas bölmələrinə aid. Tibbin klinik bölmələri 66,66 Kb. 33 | oxumaq |
| Bir neçə gündən sonra xalqımızın ən qədim və sevimli bayramı olan Novruz Yeni həyat gətirən, qəlbləri sevindirən, ətrafı gözəlləşdirən, təbiəti oyadan Nov. Tibbin klinik bölmələri 182,17 Kb. 1 | oxumaq |
| Azərbaycan xalqının tarixinə qanlı Yanvar faciəsi kimi da Tibbin klinik bölmələri 207,55 Kb. 3 | oxumaq |
| TƏBİƏt elmləRİ VƏ Tİbb seriyasi series of natural sciences and mediCİNE Amea-nın müxbir üzvü. Tibbin klinik bölmələri 5,01 Kb. 28 | oxumaq |
|
http://azkurs.org/category/Cərrahlıq/Mustafa_Topçubaşov/
|
Mustafa Topçubaşov
|
|
Cərrahlıq Mustafa Topçubaşov | Şəki şəhər Mədəniyyət və Turizm şöbəsi Mərkəzləşdirilmiş Kitabxana sistemi Metodika və biblioqrafiya şöbəsi Tərtib edəni: Əhmədova Nəzakət Metodika və biblioqrafiya şöbəsinin baş biblioqrafı. Mustafa Topçubaşov 244,04 Kb. 66 | oxumaq | | Azərbaycan tariXİ haqqinda ümumi MƏlumat Həmin faktları Azərbaycanın ilk sakinlərinin düşərgələrində aparılan kompleks elmi tədqiqatlar ortaya çıxarıb. Mustafa Topçubaşov 76,08 Kb. 1 | oxumaq | | Tərbiyə işi: məktəb, ailə, ictimaiyyət Ii dünya müharibəsindən sonrakı proseslər,məğlub Almaniya və Yaponiyanın, qalib ssri-nin sonrakı taleləri buna əyani sübutdur. Mustafa Topçubaşov 31,5 Kb. 1 | oxumaq | | ‘‘Azərbaycan tarixi‘‘ fənnindən test sualları Mustafa Topçubaşov 372,5 Kb. 83 | oxumaq | | Nəsiman Yaqublu M.Ə. Rəsulzadənin həyat və fəaliyyətinin xronologiyası M.Ə. Rəsulzadə Bakı quberniyası Bakı qəzasının Novxanı kəndində, axund Hacı Molla Ələkbərin ailəsində dünyaya gəlib. Mustafa Topçubaşov 3,22 Mb. 54 | oxumaq | | Əli Şamil Türkçülüyün qurbanları (Qazaxıstan) Bakı 2014 Redaktor: Səfalı Nəzərli Mustafa Topçubaşov 9,67 Mb. 35 | oxumaq | | Serj Afanasiyan Tərcümə: Güntay Gəncalp (Cavanşir) Ermənistan Azərbaycan Məşrutə və onun türk liderləri könüllü asimilasion kültürünü tariximizə miras buraxmışlar. Məşrutənin doğurduğu "türk" aydınlar İranda modern fars dövləti qurulduqdan sonra qələmə sarılacaq və türklərə qarşı yalan-yanlış bir sürü saxta. Mustafa Topçubaşov 1,47 Mb. 32 | oxumaq | | Tərbiyə işi: məktəb, ailə, ictimaiyyət Dövlət bir binadırsa, onun təməli təhsil və tərbiyədir” fikri özünü həmişə. Mustafa Topçubaşov 131,59 Kb. 1 | oxumaq | | Fiziki sağlamlıq və vətənpərvərlik gənclərimizin ən böyük amalıdır Qəzet 1933 -cü ildən çıxır. №13 (1631) 12 iyul 2016 cı IL qiyməti 50 qəpik. Mustafa Topçubaşov 12,93 Mb. 20 | oxumaq | | Baki universitetiNİn xəBƏRLƏRİ Prometeyçi” adı ilə Varşavada, Berlində, Parisdə, İstanbulda, Şanxayda, Münhendə. Mustafa Topçubaşov 230,01 Kb. 2 | oxumaq |
1
|
|
|
http://azkurs.org/elektrovozlar-kuzovlari-konstruksiyalarini-organish.html
|
Elеktrоvоzlаr kuzоvlаri kоnstruksiyalаrini o`rgаnish
|
Mo`ljаllаnishigа ko`rаkuzоvlаr lоkоmоtiv (elеktrоvоz, tеplоvоz) vа vаgоn (elеktr pоyеzdlаri vа dizеl - pоyеzdlаri vаgоnlаri kuzоvlаri) turlаrigа bo`linаdi;
Tаshqi ko`rinishigа ko`rаkuzоvlаr vаgоn vа kаpоt turlаrigа bo`linаdi.
Vаgоn turidаgi kuzоvdа – yon dеvоrlаri hаrаkаt tаrkibi gаbаriti bo`yichа ruhsаt etilgаn mаksimаl mаsоfаdа jоylаshtirilаdi, lоkоmоtiv brigаdаsi jihоzlаrgа kuzоvdаn chiqmаsdаn хizmаt ko`rsаtishi mumkin. Vаgоn turidаgi kuzоvdа yon dеvоrlаr vа tоm qismi kuch аgrеgаtlаri, jihоzlаr vа аlоhidа mаshinist kаbinаsini bеrkitаdi.
Kаpоt turidаgikuzоv ishlаb chiqаrish uchun qulаy, tа’mirlаsh jаrаyonidа qismlаrgа аjrаtish оsоn. Kаpоt turidаgi kuzоvlаr оdаtdа mаnеvr ishidа fоydаlаnilаdigаn vа kоrхоnаlаr uchun ishlаb chiqаrilgаn lоkоmоtivlаrdа qo`llаnilаdi.
Kuchni qаbul qilish usuligа ko`rа kuzоvlаr ko`tаruvchi rаmаli vа yalpi ko`tаruvchi turlаrgа bo`linаdi. Ko`tаruvchi rаmаli kuzоvlаrdа kuchli bоsh rаmа bаrchа tаshqi kuchlаrni qаbul qilаdi. Yalpi ko`tаruvchi kuzоvdа (2.3-rаsm) yon dеvоrlаr, аyrim hоllаrdа tоm qismi rаmа bilаn qаttiq bоg`lаngаn vа yaхlit kоnstruksiyani tаshkil qilаdi. Uning bаrchа elеmеntlаri tаshqi kuchlаrni qаbul qilаdi. Ko`tаruvchi kuzоv ko`tаruvchi bоsh rаmаli kuzоvdаn yеngil bo`lаdi.
Ko`tаruvchi bоsh rаmаning аsоsi ikkitа kuchli bo`ylаmа bаlkаlаrdir. Ulаrni аrаvаchаlаr rаmаlаrigа nisbаtаn jоylаshuvigа ko`rа kuzоvlаr qаmrаlgаn vа qаmrаlmаgаn turlаrigа bo`linаdi.
Qаmrаlmаgаn turdаgi kuzоvlаrdа bаlkаlаr аrаvаchа rаmаsi ustidа jоylаshgаn. Bundа bоsh rаmа ko`ndаlаng kеsimi оg`irlik mаrkаzi аvtоtirkаgichlаr bo`ylаmа o`qigа nisbаtаn sеzilаrli bаlаndlikdа jоylаshgаn vа bo`ylаmа kuchlаr tа’sir etgаndа rаmаdа cho`zilish yoki siqilish kuchlаnishlаri bilаn bir vаqtdа egilish bo`yichа sеzilаrli kuchlаnishlаr hаm hоsil bo`lаdi.
Qаmrаlgаn turdаgi kuzоvlаrdа bоsh rаmаning bo`ylаmа bаlkаlаri gаbаrit bo`yichа ruхsаt etilgаn eng kаttа mаsоfdа jоylаshtirilаdi vа nаtijаdа ulаr аrаvаchа rаmаsini qаmrаb оlаdi. Bundаy kuzоvlаrdа аrаvаchаlаrni bir qismi kuzоv rаmаsi bilаn yopilgаnligi uchun аrаvаchаlаrni ko`zdаn kеchirish birmunchа qiyinrоq (ВЛ60, ВЛ80).
Yalpi ko`tаruvchi qаmrаlgаn turdаgi kuzоvlаr yеngil, ko`tаruvchi rаmаli qаmrаlmаgаn turdаgi kuzоvlаr esа eng оg`ir kuzоvlаr hisоblаnаdi.
|
http://azkurs.org/magistr-dissertasiyasi-uzre-ferdi-is-plani-beynelxalq-magistra.html
|
Magistr dissertasiyasi üZRƏ FƏRDİ İŞ plani "Beynəlxalq Magistratura və Doktorantura Mərkəzi" Magistrantın S. A. A
|
MAGİSTR DİSSERTASİYASI ÜZRƏ FƏRDİ İŞ PLANI
"Beynəlxalq Magistratura və Doktorantura Mərkəzi"
Magistrantın S.A.A. Babayeva Xanım İlham
İxtisasın şifri və adı: 060402_Mühasibat
uçotu və audit
İxtisaslaşma: İstehsal sferasında mühasibat uçotu və audit
Qrup: 406
Təhsil adlığı dil: Azərbaycan dili
Elmi rəhbər: i.e.n. dos.Hacıyev
Hafiz Əhməd
(elmi adı və dərəcəsi, soyadı, adı və atasının adı)
Elmi məsləhətçi (
təyin olunduqda)
:
(elmi adı və dərəcəsi, soyadı, adı və atasının adı)
1. Dissertasiya işinin mövzusu: Koronavirus (COVİD-19) pandemiyasının istehsal müəssisələrinin
maliyyə hesabatına təsiri
2. Tədqiqat üçün ədəbiyyatın seçilməsi və informasiya bazasının axtarışı – təhsilin
birinci ili
3. Dissertasiya üzrə işlərin elmi rəhbərə təhvil verilməsi - təhsilin ikinci ili
s/s
İşlərin adı
İcra
müddətinin
son tarixi
1.
Dissertasiyanın planı, tədqiqat metodları və ilkin ədəbiyyat siyahısı –
I hesabat
15 oktyabr
2.
Dissertasiyanın nəzəri-metodoloji hissəsi – II
hesabat
15 dekabr
3.
Tədqiqatın aparılması və təhlil hissəsi – III hesabat
15 fevral
4.
Sintez və təkliflərin hazırlanması - IV hesabat
10 aprel
5.
Dissertasiyanın kafedraya təqdim edilməsi
30
aprel
Elmi rəhbər
imza
Elmi məsləhətçi
imza
Tapşırığı qəbul etdim
(magistrantın imzası)
Qeyd 1. Dissertasiya işi üzrə fərdi iş planı 2 nüsxədə tərtib edilir. Nüsxənin biri magistrantda,
ikincisi isə kafedrada saxlanılır.
|
http://azkurs.org/category/Cərrahlıq/Travmatizm/
|
Travmatizm
|
MühaziRƏ 5 İstehsalat zədələnmələri və peşə xəstəlikləri plan Müəssisənin təsərrüfat sahələrinin xüsusiyyətlərindən, zərərli və təhlükəli amillərindən asılı olaraq işçilərdə yaranan müxtəlif növ travmalar üç növə bölünür: İstehsalat travması, peşə xəstəliyi və peşə zəhərlənməsi. Travmatizm 52,61 Kb. 6
|
http://azkurs.org/category/Ginekologiya/Vena_kava_kompression_sindrom/
|
Vena kava kompression sindrom
|
| Name of journal: World Journal of Nephrology esps manuscript no: 11830 Columns: Minireviews Nutcracker syndrome Kaan Gulleroglu, Esra Baskin, Department of Pediatric Nephrology, Baskent University, 06540 Ankara, Turkey. Vena kava kompression sindrom 146,97 Kb. 10 | oxumaq |
| Coding Rules Current as at 18-Oct-2016 08: 31 Coding Rule is effective for event records with an event end date on or after 1 July 2015. Vena kava kompression sindrom 62,36 Kb. 43 | oxumaq |
| Bnssg specialist Palliative Care Guidelines for the use of steroids in patients with cancer These guidelines are intended to promote the safe prescribing of steroids in patients with cancer. Steroids are one of the most common group of drugs prescribed for patients seen by Specialist Palliative Care (spc). Vena kava kompression sindrom 28,54 Kb. 2 | oxumaq |
| Oncology handbook High morbidity/mortality: approximately 50% of neutropenic patients with untreated gram-negative bacteremia die within 48 to 72 hours. Vena kava kompression sindrom 124,41 Kb. 6 | oxumaq |
| Guideline Development Group The Role of Physical Therapists in the Management of Individuals at Risk for or Diagnosed with Venous Thromboembolism – An Evidence-Based Clinical Practice Guideline. Vena kava kompression sindrom 0,54 Mb. 46 | oxumaq |
| Claire Roberts rvn dipavn(Surg) vncertecc aetiology and Patient Presentation of the gdv patient Gastric dilatation and volvulus is a common, life-threatening emergency in veterinary medicine. The potential of a successful outcome will be dependent on the veterinary team being prepared, anticipating the worst. Vena kava kompression sindrom 33,26 Kb. 21 | oxumaq |
| Em basic- heme Onc Part 1- oncology Emergencies This document doesn’t reflect the views or opinions of the Department of Defense, the us army or the saushec em residency, 2015 em basic, Steve Carroll do, May freely distribute with proper attribution. Vena kava kompression sindrom 25,41 Kb. 8 | oxumaq |
| Giant saphenous vein graft pseudoaneurysm to right posterior descending artery presenting with superior vena cava syndrome Vargas-Estrada A, Edwards D, Bashir M, Rossen J, Zahr F. Giant saphenous vein graft pseudoaneurysm to right posterior descending artery presenting with superior vena cava syndrome. World j cardiol 2015; 7(6): 351-356. Vena kava kompression sindrom 3,06 Mb. 11 | oxumaq |
| Nutcracker syndrome Gulleroglu K, Gulleroglu B, Baskin E. Nutcracker syndrome. World j nephrol 2014; 3(4): 277-281. Vena kava kompression sindrom 204,5 Kb. 5 | oxumaq |
| Clinical Presentation Usually neck, upper extremity, and/or facial swelling, especially around the eyes. Vena kava kompression sindrom 37,5 Kb. 1 | oxumaq |
| Liver Sonography by Duplex and Color Doppler List the etiologies of portal hypertension and describe the Doppler sonographic findings associated with this disorder. Vena kava kompression sindrom 56 Kb. 25 | oxumaq |
| Key notes on symptom control issues in Palliative Care For most patients who choose to remain at home, it is carried out best by the people who know the patient and family well, in the place the patient feels most comfortable, I e at home with their family and friends. Vena kava kompression sindrom 134 Kb. 37 | oxumaq |
| Thrombotic Disorders V leiden. Her mother had a pulmonary embolus in the post-partum setting; thrombophilia testing was significant for heterozygosity for factor V leiden. Vena kava kompression sindrom 0,89 Mb. 12 | oxumaq |
| Outdoor emergency care, 5th Edition Instructor’s Manual Chapter 34 Obstetric and Gynecologic Emergencies oec instructor Resources Oec instructor Resources: Student text, Instructor’s Manual, PowerPoints, Test Bank, ircd, mynspkit (online resource), sample ob kit, gloves. Vena kava kompression sindrom 43,72 Kb. 4 | oxumaq |
|
http://azkurs.org/212261.html
|
M a ' lumotnoma
|
M A ' L U M O T N O M A ____________________________________________da ishlovchi_________________________________ning __________________ yillardagi ish haqi to’g’risida
RAHBAR: _______________________ M.O’. BOSH HISOBCHI: _______________________ «____»_______________20____ yil
M A ' L U M O T N O M A ____________________________________________da ishlovchi_________________________________ning __________________ yillardagi ish haqi to’g’risida
|
http://azkurs.org/212263.html
|
dsmGtKQW3ibntVgqNbkCG-h2Yj1ZQuGJ
|
dsmGtKQW3ibntVgqNbkCG-h2Yj1ZQuGJ
Yüklə
4,73 Mb.
tarix
29.12.2023
ölçüsü
4,73 Mb.
#212263
dsmGtKQW3ibntVgqNbkCG-h2Yj1ZQuGJ
Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət
gir
|
qeydiyyatdan keç
Ana səhifə
Stomatologiya
Anesteziologiya
Cərrahlıq
Ginekologiya
Tibb
yükləyin
|
http://azkurs.org/category/Cərrahlıq/Azərbaycan_oftalmoloqları/
|
Azərbaycan oftalmoloqları
|
Cərrahlıq
Azərbaycan oftalmoloqları
Hamidov Vüsal Övsət oglu Təvəllüd
Is yeri Mannheim Universitet klinikasinin Göz klinikasi, həkim-asistent ( Oftalmoloq).
Azərbaycan oftalmoloqları
11,74 Kb.
1
oxumaq
Xalq qəzeti”. 2013. 28 aprel.№90. S. 1-2
Görkəmli oftalmoloq alim, akademik Zərifə xanım Əliyevanın 90 illik yubileyinə həsr olunmuş.
Azərbaycan oftalmoloqları
226,32 Kb.
2
oxumaq
1
Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət
gir
|
qeydiyyatdan keç
Ana səhifə
Stomatologiya
Anesteziologiya
Cərrahlıq
Ginekologiya
Tibb
yükləyin
|
http://azkurs.org/212260.html
|
Raqamli bank ishi fanidan YaN testlari
|
O'zbekiston Respublikasi nomidan davlat qimmatli qog'ozlarining emitenti qaysi organ hisoblanadi
Davlat qimmatli qog'ozlarini emissiya qilish qaysi davlat organlariga ta'qiqlanadi
Davlat obligatsiyalari kim tomonidan hisobga olinadi
Davlat kreditining soliqlardan farq qiluvchi xususiyatlarini ko‘rsating
Qoplangan deponentlangan akkreditiv qanday mabIag'lar hlsobiga ochiladi
Akkreditiv nima
Hisob cheki kim tomonidan yozlladi
Kredit nima
Davlat krediti sub'ekti bo’lib
Tijorat kreditining maqsadi
Kreditlash jarayoni qanday tamoyillar orqali amalga oshiriladi
Kredit tizimiga kiruvchi asosiy kredit institutlari
Nominal real qat’iy belgilangan va suzib yuruvchi tushunchalar bu kreditni
Banklar paydo bo’lishining asosini nima tashkil etadi
O’zbekistonda bank tizimi taraqqiyoti necha bosqichdan iborat
O’zbekiston Respublikasi Markaziy banki to’g’risidagi qonun dastlab qachon qabul qilingan
Banklar va bank faoliyati to’g’risidagiqonun qachon qabul qilingan
Tijorat banklari faoliyatining huquqiy asoslaridan biri bo’lib hisoblanadi
Daromad olish uchun bank resurslarini joylashtirish banklarning qanday operatsiyalariga kiradi
Banklar tomonidan jismoniy va yuridik shaxslarni pul mablag’larini bankga jalb qilish qanday operatsiyalar hisoblanadi
Markaziy Bankning bosh maqsad
Evropa tiklanish va taraqqiyot bankiga qachon asos solingan
Evropa tiklanish va tarakkiyot bankining asosiy maqsadi nimadan iborat
Investitsiya faoliyati to’g’risidagi qonun qachon qabul qilingan
Investor
Investor bu
Ichki investitsiyalar bu
Kredit tizimi nima
Kreditni to’lash muddatiga qarab
2017 2021 yillarda O’zbekiston Respublikasini rivojlantirishning bo’yicha Harakatlar strategiyasining uchinchi yo’nalishi qanday nomlanadi
O’zbekistonni yanada rivojlantirish bo’yicha ishlab chiqilgan Harakat strategiyasini qaysi yillarga mo’ljallangan
Aksiya bu
Ipoteka bu bilan taʼminlangan uzoq muddatli kreditdir Nuqtalar oʻrnida qanday ibora boʻlishi lozim
Talab qilinishi bilanoq yoki toʻlovni amalga oshiruvchi shaxs bilan toʻlovni oluvchi shaxs yoxud ularning qonuniy vakillari oʻrtasida kelishilgan muddatda foizlar yoki ustama haq toʻlagan holda yoxud bunday toʻlovlarsiz hammasini qaytarib berish sharti bilan topshiriladigan pul summasi
Moliya bozorida Banklar quyidagi qaysi koʻrinishda ishtirok etishi mumkin
Oʻzbekiston Respublikasining qaysi Qonunida tijorat banklari qimmatli qogʻozlar chiqarish xarid qilish sotish hisobini yuritish va ularni saqlash mijoz bilan tuzilgan shartnomaga binoan qimmatli qogʻozlarni boshqarish qimmatli qogʻozlar bilan boshqa operatsiyalarni bajarish kabilarni amalga oshiradi deb keltirilgan
Quyidagilarning qay biri pul bozorining likvidlilik darajasini ta'minlovchi vositachilar hisoblanadi
To’lov topshiriqnoma bu
To’lov talabnoma bu
Akkreditivning shakllari qanday javobda to’g’ri keltirilgan
Aktseptli to’lov talabnomalarda
Aktseptsiz to’lov talabnomalarda
Banklarda ikkinchi kartoteka qanday hollarda yuritiladi
Inkasso topshiriqnomasi
Naqd pulsiz hisob kitoblarning eng ko’p qo’llaniladigani shakli bu
Barklayz banki qaysi rivojlangan mamlakatning tijorat banki hisoblanadi
Taraqqiy etgan mamlakatlarda Markaziy banklarning qayta moliyalash stavkasini belgilashda
O’zbekiston Respublikasining O’zbekiston Respublikasi Markaziy banki to’g’risidagi qonunining 3 moddasiga muvofiq
Konvertirlangan so’m deganda
O’zbekiston Respublikasida banklar bugungi kunda
Markaziy bank to’g’risidagi Qonun qachon qabul qilindi
O’zbekiston Respublikasi Markaziy bankiga qanday faoliyat bilan shug’ullanishi mumkin emas
Makroiqtisodiy barqarorlik deganda
Mamlakatda valyuta kursi foiz stavkalari bank tizimi moliya pul va valyuta bozorlarining soliq byudjet sohasining jiddiy tebranishlarga uchramasdan o’zaro aloqadorlikda rivojlanishi bu
Agar Davlat byudjeti defitsiti summasi YaIMning 3 foizidan oshmasa bu
Davlat qarzi summasining YaIMga nisbatan necha foizdan oshmasligi normal qarzdorlik hisoblanadi
O’zbekistonda Markaziy bank diskont siyosati qanday amal qiladi
O’zbekiston Respublikasi Markaziy banki faoliyatida lombard operatsiyalari
Markaziy bank kreditlaridan tijorat banklari faoliyatida doimiy moliyalashtirish manbai sifatida foydalanish amaliyoti bu
Markaziy bankning ochiq bozor siyosatini takomillashmaganligi sababi bu
O’zbekiston valyuta zaxiralari hajmida qaysi chet el valyutada shakllantirilgan zaxiralarning salmog’i yuqori
O’zbekiston pul tizimining tashkil topishini birinchi bosqichi qaysi davrni o’z ichiga oladi
Quyidagilardan qaysi biri inflyatsiyaning shakliga kirmaydi
Giperinflyatsiya sharoitida pul muomalasi qanday holatda bo’ladi
Inflyatsiyaga qarshi qanday siyosat mavjud
Kreditor va kredit oluvchi o’rtasida asosiy omil nima hisoblanadi
Kredit munosabatlarini vujudga kelishining asosiy sababi
Kreditning tamoyillari qanday javobda to’liq keltirilgan
Bank krediti muddatiga ko’ra qanday kreditlarga bo’linadi
Davlat kreditining asosiy belgisi nimadan iborat
Iste’mol krediti qanday maqsadlarga beriladi
O’zbekistonda ikki pog’onali bank tizimining shakllanishi qanday davrga to’g’ri keladi
O’zbekistonda haqiqiy ikki pog’onali bank tizimi qachon tashkil topdi
Markaziy bankning asosiy maqsadi qanday javobda to’g’ri keltirilgan
Hozirgi kunda tijorat banklari mijozlarga necha turdan ortiq xizmatlarini ko’rsatadi
Tijorat banklari faoliyatini tartibga soluvchi dastlabki qonun qachon qabul qilingan
Tijorat banklari faoliyatini tartibga soluvchi yangi tahrirdagi qonun qachon qabul qilindi
Tjorat banklari resurslari nechta yirik guruhga bo’linadi
Tijorat banklari riskli aktiv operatsiyalari natijasida
Quyidagi qanday operatsiyalar bank uchun yuqori riskli aktiv operatsiyalar hisoblanadi
Banklarning noa’nanaviy operatsiyalari qanday javobda to’liq keltirilgan
Banklarning daromadlari qanday tarkibdan tashkil topad
Banklarning xarajatlari qanday operatsiyalar guruhiga kiradi
Qimmatli qog’ozlarni chiqarish va ulardan foydalanish bilan bog’liq iqtisodiy munosabatlar sohasi
Birlamchi emissiya va qimmatli qog’ozlarni dastlabki joylashtirish joyi
Ilgari chiqarilgan qimmatli qog’ozlarni sotib olish va sotish bozori
Qimmatli qog’ozlar bozori barcha bozor ishtirokchilari uchun yagona qoidalarga rioya qilmasdan amalga oshiriladigan bozor
Fond birjalarida kotirovkaga yo’l qo’yilmagan qimmatli qog’ozlarning muomalasi
Birja Fyuchryers valyuta va tovar fond bo’limlari tomonidan tashkil etilgan va brokerlik va dilerlik kompaniyalari tomonidan ishlaydigan bozor
Qimmatli qog’ozlar bozori sub’ektlari nima
Qimmatli qog’ozlar bozori ob’ektlariga nimalar kiradi
Qimmatli qog’ozlar bozori infratuzilmasi haqida nima deyish mumkin
Qimmatli qog’ozlar bozorining umumiy bozor vazifalari quyidagilardan iborat
Qimmatli qog’ozlar bozor
Qimmatli qog’ozlar bozorining asosiy vazifasi
Tashkillashtirilgan qimmatli qog’ozlar bozori amalga oshirilad
Qimmatli qog’oz emas
Valyuta bozorining o’ziga xos xususiyati
Aksiya bu
Davlat qimmatli qog’ozlarining investorlari bo’lishi mumkin
Qimmatli qog’ozlar tasniflanmaydi
Foydaning bir qismini dividendlar shaklida olish huquqini belgilovchi emissiyaviy qimmatli qog’oz
Vekselni oluvchining belgilangan muddat boshlanishiga ko’ra olingan qarz miqdorini to’lash majburiyati shart emas
Yuridik shaxs yoki ijro etuvchi hokimiyat organlari yoki mahalliy o’zini o’zi boshqarish organlari ular tomonidan tayinlangan huquqlarni amalga oshirish uchun qimmatli qog’oz egalariga o’z nomidan majburiyatlarni yuklaydi
Obligatsiyalarning asosiy turlari
Qarz mablag’laridan foydalanish uchun to’lov
Uning egasining fond mulkidagi ulushga bo’lgan huquqini tasdiqlovchi shaxsiy nomlangan qimmatli qog’oz bu
Aksiya davrida e’lon qilinadi
Birlamchi joylashtirishda aksiyani sotish narxi
Savdo operatsiyalari tovarlar va qimmatli qog’ozlar indekslari bilan amalga oshiriladigan birjalarning nomi nima
Bank - bu:
O‘zbekiston Respublikasi bank tizimini rivojlantirishda qanday huquqiy hujjatlarga asoslaniladi?
O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankining valyutani tartibga solish bo‘yicha vazifalari nimalardan iborat
O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankining asosiy vazifalari nimalarda iborat
Tijorat banklari faoliyatining asosiy prinsiplari nimalardan iborat
O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankining pul tizimini boshqarish bo‘yicha vazifalari nimalardan iborat?
Bank tizimi nima?
Bank filiali deganda nimani tushuniladi
Emission banklarining eng asosiy vazifalari nimalardan iborat
Bank operatsiyalari deganda nima tushuniladi?
Sobiq SSSR bank tizimining tarkibiy qismlari qanday banklardan iborat edi?
Tijorat banklarining eng asosiy maqsadi nimadan iborat
|
http://azkurs.org/category/Ginekologiya/
|
Ginekologiya
|
| Toshkent tibbiyot akademiyasi f. I. Shukurov Shukurov F. I. t f n., dotsent tta 4-5- kurslar akusherlik va ginekologiya kafedrasi dotsenti. Ginekologiya 223,94 Kb. 13 | oxumaq |
| Akusherlik /ginekologiya Ginekologiya 16,08 Kb. 1 | oxumaq |
| Soyadı, Adı, Atasının Adı Ginekologiya 11,19 Kb. 1 | oxumaq |
| Mama ixtisası üzrə nümunəvi test suallarının toplusu Mamalıq 1 Birinci əlləmə üsulu ilə nə təyin edilir? Promontoriumla qasıq simfizinin aşağı kənarı arasında olan məsafə neçə sm-ə bərabərdir?. Ginekologiya 1,18 Mb. 354 | oxumaq |
| O’zbekiston respublikasi sog’liqni saqlash vazirligi toshkent tibbiyot akademiyasi tibbiy ta’limni rivojlantirish markazi ginekologiyadan yagona uslubiy tizim bo’yicha yaratilgan amaliy mashg’ulotlar o’tkazish uchun o’quv qo’llanmasi Ginekologiyadan yagona uslubiy tizim bo’yicha yaratilgan amaliy mashg’ulotlar o’tkazish uchun o’quv qo’llanmasi. Ginekologiya 0,98 Mb. 127 | oxumaq |
| Tasdiqlayman Ish dasturi “Davolash ishi” yo’nalishi o’quv plani va tipik dasturi asosida tuzilgan, tta ilmiy metodik yig’ilishda muhokama qilingan va tasdiqlangan, protokol №1 sana «28» аvgust 2013y. Ginekologiya 331 Kb. 22 | oxumaq |
| O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta`lim vazirligi Fanning ishchi o’quv dasturi o’quv, ishchi o’quv reja va o’quv dasturiga muvofiq ishlab chiqildi. Ginekologiya 392,5 Kb. 40 | oxumaq |
| Xotin -qizlar jinsiy a’zolarining shikastlanishi. Darsning maqsadlari Oske usuli bo’yicha o’quvchilar bilimini tekshirish va yangi mavzu bo’yicha tushuncha berish. Ginekologiya 49 Kb. 1 | oxumaq |
|
http://azkurs.org/category/Anesteziologiya/Süni_tənəffüs/
|
Süni tənəffüs
|
Protokol No : Adı Soyadı Reanimasiya şöbəsində yatış müddətdə bilinməsi lazım olan mövzuları sizə / sizlərə açıqlamaq istəyirik. Süni tənəffüs 41 Kb. 6oxumaq Daha çox iri bronxların selikli qişasının zədələnməsi (traxeobronxit) ilə keçən kəskin bronxitin I mərhələsində (bəlğəm əmələ gələnə qədər) hansı qrup dərman preparatlarının təyin edilməsi məsləhət görülmür? Bronxial astmanın müalicəsində istifadə olunan əsas dərman preparatlarına hansı aid deyil?. Süni tənəffüs 255,47 Kb. 346oxumaq Pediatriya ixtisası üzrə nümunəvi test sualları Bölmə Uşaqlarda sağlamlıq vəziyyətində erkən pozuntuların diaqnostikası və profilaktikası. Süni tənəffüs 189,39 Kb. 265oxumaq Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ XƏZƏr universiTƏSİ TƏHSİl faküLTƏSİ V. B., Hüseynova G. A. İnsan anatomiyası. Dərslik. Bakı, “Müəllim” nəşriyyatı, 2009, 240 s. Süni tənəffüs 35,62 Kb. 5oxumaq Onunla razılaşdırmaq bacarığını, müəyyən edilmiş qaydalara riayət etmək, qruplarda çalışmaq, ünsiyyətin, özünü- qiymətləndirmənin formalaşmasına kömək edir Elektrik cərəyanını ayırdıqdan sonra dərhal həkim çağırılır. Zərərçəkən arxası üstə uzadılır. Başı maksimal arxaya bükülür. Ağızdan-ağıza süni nəfəs verilir. Əgər sərbəst tənəffüs əmələ gəlmədisə, dərhal süni tənəffüs verilir. Süni tənəffüs 417,5 Kb. 4oxumaq Mühazirə keçmək üçün plan-konspekt mövzu-15. Mülki müdafiə sistemində göstərilən tibbi yardımın növləri Bakı Dövlət Universitetinin tələbələri ilə Mülki Müdafiə fənnindən mühazirə keçmək üçün plan-konspekt. Süni tənəffüs Mühazirə 98,5 Kb. 16oxumaq Travmatologiya-ortopediya ixtisası üzrə nümunəvi test sualları Travmatik xəstələrə transfuziya üçün tətbiq edilən aşağıda göstərilən məhlulların hamısı hipoosmotikdir,birindən başqa?. Süni tənəffüs Справочник 0,91 Mb. 349oxumaq
1
|
http://azkurs.org/category/Tibb/Xocalı_soyqırımının_tanınması/
|
Xocalı soyqırımının tanınması
|
Strasburqda Xocalı ilə bağlı mitinq keçirilib Fevralın 25-da Azərbaycanlıların və digər Türkdilli Xalqların Əməkdaşlıq Mərkəzi (atxəM) Strasburq "Azərbaycan Evi" ilə birgə Xocalı faciəsinin 20-ci ildönümü ilə bağlı Strasburq şəhərinin Kleber meydanında mitinq keçirib. Xocalı soyqırımının tanınması 31 Kb. 1
|
http://azkurs.org/category/Tibb/Xocalı_soyqırımı_qurbanlarının_siyahısı/
|
Xocalı soyqırımı qurbanlarının siyahısı
|
Tibb
Xocalı soyqırımı qurbanlarının siyahısı
Nəriman Həsənzadə 85
Nəriman Əliməmməd oğlu Həsənzadə 1931-ci il fevral ayının 18-də Qazax rayonunun Poylu stansiyasında anadan olmuşdur. O, ibtidai və orta təhsilini öz rayonunda.
Xocalı soyqırımı qurbanlarının siyahısı
35,63 Kb.
1
oxumaq
F. Köçərli adına Respublika Uşaq Kitabxanası
Xocalı soyqırımı qurbanlarının siyahısı
1,31 Mb.
3
oxumaq
HeydəR Əliyev irsini araşdirma məRKƏzi xocali 1992 Bakı 2014
Xocalı soyqırımı qurbanlarının siyahısı
13,59 Mb.
14
oxumaq
Xocali soyqirimi
Xocalı faciəsinə gedən yol.
Xocalı soyqırımı qurbanlarının siyahısı
1,27 Mb.
24
oxumaq
1
Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət
gir
|
qeydiyyatdan keç
Ana səhifə
Stomatologiya
Anesteziologiya
Cərrahlıq
Ginekologiya
Tibb
yükləyin
|
http://azkurs.org/category/Ginekologiya/Ginekoloqlar/
|
Ginekoloqlar
|
Ginekologiya
Ginekoloqlar
Patoloji anatomiya
Autopsiya zamanı daxili üzvlərin çıxarılaraq müayinə edilməsi üçün aşağıdakı hansı üsuldan istifadə edilə bilər?.
Ginekoloqlar
0,87 Mb.
324
oxumaq
Antenatal qulluq
Ginekoloqlar
0,54 Mb.
19
oxumaq
Araşdırma cdr
Bundan əzab çəkən qadınların alınıb. Ginekoloqlar isə əslində bu rəqəmin daha.
Ginekoloqlar
82,7 Kb.
2
oxumaq
1
Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət
gir
|
qeydiyyatdan keç
Ana səhifə
Stomatologiya
Anesteziologiya
Cərrahlıq
Ginekologiya
Tibb
yükləyin
|
http://azkurs.org/category/Tibb/Xocalı_soyqırımı_günü/
|
Xocalı soyqırımı günü
|
Tibb
Xocalı soyqırımı günü
İsmayıllı rayon Mərkəzləşdirilmiş Kitabxana Sisitemində 2014- cü ildə görülmüş işlər haqqında
Xalqımızın yaratdığı qiymətli tarixi-mədəni, ədəbi-bədii və elmi-fəlsəfi irsin toplanıb saxlanmasında, nəsildən-nəslə çatdırılmasında və cəmiyyətimizin intelektual-mənəvi potensialının artırılmasında kitabxanalarımız əvəzsiz rol oynayır.
Xocalı soyqırımı günü
23,05 Kb.
1
oxumaq
Bakid ö V l ə t u n I vers I t e t I t ə L ə b ə – g ə N C L ə R t ə Ş k I l a t I
Xocalı soyqırımı günü
163,5 Kb.
1
oxumaq
Qərarı 24 fevral 1994-cü il
Xocalı soyqırımı günü
99,17 Kb.
1
oxumaq
Aydın İsmayılov Xocalı faciəsi
Xocalı soyqırımı günü
228,21 Kb.
1
oxumaq
Xocalı soyqırımı: tarix olduğu kimi Tarixinin müxtəlif dönəmlərində ermənilər tərəfindən soyqırımına məruz qalan Azərbaycan xalqı növbəti belə faciə ilə 1992-ci ilin qarlı qışında Xocalıda üzləşdi
Tarixinin müxtəlif dönəmlərində ermənilər tərəfindən soyqırımına məruz qalan Azərbaycan.
Xocalı soyqırımı günü
151,87 Kb.
1
oxumaq
1
Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət
gir
|
qeydiyyatdan keç
Ana səhifə
Stomatologiya
Anesteziologiya
Cərrahlıq
Ginekologiya
Tibb
yükləyin
|
http://azkurs.org/category/Ginekologiya/Mamaçalıq/
|
Mamaçalıq
|
Soqrat araz güNDÜz turuz-Tebriz-2011 GİRİŞ Misirdən tutmuş, Hindistana kimi olan torpaqlarda yaranmış bu sayaq örnəkləri də mənimsəmiş, bunların özülü üstündə, qatı yunanca olduğu danılmaz olan, böyük bir kültürü araya-ərsəyə gətirmişdilər. Mamaçalıq 1,55 Mb. 84
|
http://azkurs.org/category/Tibb/LGBT_hüquqları/
|
LGBT hüquqları
|
Ssof haraya: MİHİ Surəti: MİAV, navş Çıxış nömrəsi Məsələyə dair: Bolqarıstanın Avropa Şurası (AŞ) Nazirlər Komitəsinə sədrliyi çərçivəsində cari ilin 7 aprel tarixində Sofiyada “AŞ üzv ölkələrinin bərabərlik orqanlarının fəaliyyətləri və təcrübələrində AŞ standartları” mövzusunda keçirilmiş. LGBT hüquqları 32,25 Kb. 1
Ilga-europe Nədir? Lgbt haqqlarının qorunması və ayrıseçkiliyin qarşının alınması üçün çalışırıq. Biz qeyri hökümət təşkilatı olaraq öz üzvlərimiz olan lgbt təşkilatlarının maraqlarını Avropa səviyyəsində təmsil etməklə məşqul oluruq. LGBT hüquqları 35 Kb. 1
|
http://azkurs.org/otlardan-kelishik-kategoriyalari-yuzasidan-berilgan-mashqlarni-v2.html
|
Otlardan kelishik kategoriyalari yuzasidan berilgan mashqlarni tahlil qilish Reja: Otlardan kelishik kategoriyalari yuzasidan berilgan mashqlarni tahlil qilish
|
Otlardan kelishik kategoriyalari yuzasidan berilgan mashqlarni tahlil qilish Reja: Otlardan kelishik kategoriyalari yuzasidan berilgan mashqlarni tahlil qilish
Otlardan kelishik kategoriyalari yuzasidan berilgan mashqlarni tahlil qilish Reja: Otlardan kelishik kategoriyalari yuzasidan berilgan mashqlarni tahlil qilish
Otlardan kelishik kategoriyalari yuzasidan berilgan mashqlarni tahlil qilish Reja: 1. Otlardan kelishik kategoriyalari yuzasidan berilgan mashqlarni tahlil qilish 2. Otlarda kelishik kategoriyasi. 3. Ot bilan otni bosh va qaratqich kelishiklari, ot bilan fe'l va boshqa turkumdagi so'zlarni bosh, tushum. jo'nalish, o'rin-payt, chiqish,ba'zan qaratqich
Otlarda kelishik kategoriyasi Ot yoki otlashgan so'zlarning boshqa bir so'zga tobeligini ifodalaydigan kategoriyalar kelishik kategoriyasi deyiladi. Kelishik ot bilan otni,ot bilan fe'lni yoki boshqa biror turkumdagi so'zni o'zaro ma'no sifatlarini ko'rsatib. shu so'zning gapdagi vazifasini belgilaydi. Otlarning kelishik qo'shimchalarini olib o'zgarishi turlanish deyiladi. Shu boisdan kelishik qo'shimchalari turlovchi qo'shimchalardir Kelishik shaklidagi so'z boshqa so'zlar bilan grammatik aloqaga kirishadi. Kelishikli so'zning gapda biror gap bo'lagi vazifasida kelishi qaysi kelishik shaklida qo'llanishi bilan bog'liq.
Masalan: Peshanasini stuhiing suyanchig'iga qo'yib sukutga cho'mgan. Otaq'o'zi nogohon "dik" etib o'rnidan turdi. (O.Yo.) Bu gapdagi peshana so'zi -ni qo'shimchasi bilan stul so'ziga, stul so'zi esa -ning qo'shimchasi bilan suyanchiq so'ziga, suyanchiq so'zi -ga qo'shimchasi bilan qo'yib so'ziga, o'rni so'zi -dan qo'shimchasi bilan turdi so'ziga tobedir. Otaqo'zi so'zi kelishik qo'shimchasiga ega emasligi uchun hokim holatda qo'llanilgan. Kelishik shakllari so'zlarni o'zaro aloqasini ta'minlab, to'ldiruvchi (peshanasi, suyanchig'iga, sukutga), aniqlovchi (stulning) hoi (o'rnidan) vazifalarida kelgan. Kelishiklar ko'pincha sintaktik vazifa bajaruvchi shakllar hisoblanadi. Biroqma'lumbirkelishikdagi shakl gapdaturli gap bo'lagi bo'lib kelishi mumkin. Masalan. Vatanni kelgindilardan ozod qilish - dunyodagi eng katta mardlikdir. (P.Q.) Sal vaqt o'tgach qishloq kasalxonasidan chaqirilgan vrach va hamshira ayol qutichalarini ko'targanicha chiqib kelishdi. (O'. U.) Ushbu gaplardagi chiqish kelishigi qo'shimchalarini olgan so'zlar to'ldiruvchi va hoi vazifalarida kelgan. Kelishik qo'shimchasini olgan so'zning turli vazifalarni bajarishi qaysi turkumdagi so'z bilan bog'lanishiga ham bog'liq. Bu hoi, ayniqsa, o'rin-payt va chiqish kelishigi qo'shimchalaridayaqqol seziladi. Ushbu qo'shimclialami olgan ot yoki otlashgan so'zlar, harakat nomi bilan bog'lansa hoi vazifalarida keladi. Shuningdek, o'rin-payt, chiqish kelishiklari qo'shimchasini olgan so'z o'rin, payt ma'nolarini ifodalasa hoi: Bular mehmonxonaning quyirog'idan joyoldilar. (O.) Boshqa ma'nolarni ifodalasa to'ldimvchi vazifasini bajaradi.
O'zbek tilida olti kelishik kategoriyasi mavjud: bosh kelishik, qaratqich kelishigi, tushum kelishigi, jo'nalish kelishigi, o'rin-payt kelishigi, chiqish kelishigi. Har bir kelishikni aks ettiruvchi maxsus qo'shimchalar mavjud bo'lsa-da, bosh kelishikda bunday qo'shimcha yo'q. Shunga ko'ra bosh kelishikdagi so'z boshqa kelishiklardan farqli ravishda o'zi bog'langan so'zni o'ziga tobelaydi. Shuning uchun bosh kelishik asosiy kelishik. qolganlari esa vositali kelishikdir.
Kelishik shakllarini olgan so'zlar boshqa so'zlar bilan quyidagicha bog'lanadi.
Kelishiklar ot bilan otni bog'laydi. Ikromjonning yuragikuyardi. (S.A.)
Kelishiklar ot bilan fe'lni bog'laydi. Aziz yelkasini qisdi.(O'.U.) Eshon boshini qimirlatdi. (0.)
3.Kelishiklar ot bilan boshqa so'zlarni ham o'zaro bog'laydi. lyul kunlarining birida. (A.Q.) Havfi umumiydan tashqari (P.Q.) va hokazo.
Ot bilan otni bosh va qaratqich kelishiklari, ot bilan fe'l va boshqa turkumdagi so'zlarni bosh, tushum. jo'nalish, o'rin-payt, chiqish,ba'zan qaratqich (kunlarning biri mehnatning zo'ri) kelishiklari o'zaro bog'laydi.
|
http://azkurs.org/category/Tibb/26_fevraldakı_hadisələr/
|
26 fevraldakı hadisələr
|
Tibb
26 fevraldakı hadisələr
Turkish Daily News
Qorbaçova qarşı Moskvada uğursuz dövlət çevrilişindən iki ay sonra qəbul edilən bu bəyannamə dekabrda.
26 fevraldakı hadisələr
143,18 Kb.
1
oxumaq
Baki universitetiNİn xəBƏRLƏRİ №3 Humanitar elmlər seriyası
Altı günlük ərəb-İsrail savaşı nəticəsində İraqla abş arasında diplomatik münasibətlər.
26 fevraldakı hadisələr
270,23 Kb.
1
oxumaq
Baki universitetiNİn xəBƏRLƏRİ №4 Humanitar
Ssri-nin dağılması ərəfəsində Qazaxıstanda ictimai-siyasi gərginliyin artması kütləvi.
26 fevraldakı hadisələr
227,72 Kb.
1
oxumaq
1
Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət
gir
|
qeydiyyatdan keç
Ana səhifə
Stomatologiya
Anesteziologiya
Cərrahlıq
Ginekologiya
Tibb
yükləyin
|
http://azkurs.org/category/Tibb/Haaqa_şəhərində_Xocalı_abidəsi/
|
Haaqa şəhərində Xocalı abidəsi
|
Tibb
Haaqa şəhərində Xocalı abidəsi
Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi “Dağıdılmış sərvətlər, məhv edilmiş
Dünyanm görkəmli alimlərinin təbii muzey adlandırdığı Azərbaycanın ən unikal guşəsi Qarabağdır.
Haaqa şəhərində Xocalı abidəsi
1,72 Mb.
1
oxumaq
ĠġĞal olunmuġ rayonlar
Haaqa şəhərində Xocalı abidəsi
428,54 Kb.
5
oxumaq
Xocalı faciəsi- tariximizin qan yaddaşı Xocalı soyqırımı ermənilər tərəfindən qəsdən planlı şəkildə törədilən beynəlxalq cinayət hadisəsidir
Xocalı soyqırımı ermənilər tərəfindən qəsdən planlı şəkildə törədilən beynəlxalq cinayət.
Haaqa şəhərində Xocalı abidəsi
131,1 Kb.
1
oxumaq
1
Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət
gir
|
qeydiyyatdan keç
Ana səhifə
Stomatologiya
Anesteziologiya
Cərrahlıq
Ginekologiya
Tibb
yükləyin
|
http://azkurs.org/category/Cərrahlıq/Toyuq_korluğu/
|
Toyuq korluğu
|
| Əczaçılıq (ali) M. N. Vəliyeva, Ş. A. Cabbarova, A.Ş.Əlizadə. Əczaçılığın menecmenti II hissə. B., 2004, s. Toyuq korluğu 188,67 Kb. 317 | oxumaq |
| Əl-Mİzan fi TƏFSİr-el quran içindekiler c: 4 : Al İmran Surəsi Hanı sən möminləri döyüşəcəkləri əlverişli yerlərə yerləşdirmək üzrə erkəndən ailəndən çıxmışdınıl. Allah eşidəndir, biləndir. Toyuq korluğu 1,08 Mb. 349 | oxumaq |
| Yığma Sözlük-i filip ıldırım Tebriz-Turuz-2012 Yığma Sözlük Toyuq korluğu 113,75 Kb. 4 | oxumaq |
| Şeyx bütün digər iş tərk etmək qərarına ki, İslam Call və missionerləri cavab Deedat bütün müxtəlif nəşrləri hətta ərəb versiyasını English Bibles öyrənmək qərarına gəlib. Toyuq korluğu 0,63 Mb. 2 | oxumaq |
| Мцяллиф адлы кимйяви реаксийалар Bu məqalədə benzol, brom, viskoz, vitamin, qazoyl, qallium, qamma-qlobulin, helium terminlərinin yaranma tarixi haqqında maraqlı məlumatlar verilir. Toyuq korluğu 105,5 Kb. 5 | oxumaq |
| Bölmə I göstərilənlərdən hansı poliklinika tibb bacısının vəzifəsi Poliklinikada xəstəlik tarixində gündəlik yazmaq həkimin səlahiyyətinə aiddir, sadalanan digər vəzifələr isə poliklinika tibb bacısınin vəzifəsidir. Toyuq korluğu Yazı 1,51 Mb. 490 | oxumaq |
| Jan Pol Sartr Ürək bulantısı Roman Bu dəftərlər Antuan Rokantenin kağızları arasından tapılıb. Biz onları heç bir dəyişiklik etmədən çap edirik. Toyuq korluğu 0,78 Mb. 11 | oxumaq |
| Хошбяхт ялийева Kitaba müəllifin nəsr yaradıcılığında хüsusi yer tutan «İnsan dənizi» romanı daхil edilmişdir. Hadisələrin ötən əsrin səksəninci illərində cərəyan etdiyi romanda ölüm cəzasından хilas olmuş insanın taleyi fonunda özgələşmə probleminin bədii-fəlsəfi. Toyuq korluğu 1,24 Mb. 8 | oxumaq |
| Хошбяхт ялийева Kitaba müəllifin nəsr yaradıcılığında хüsusi yer tutan «İnsan dənizi» romanı daхil edilmişdir. Hadisələrin ötən əsrin səksəninci illərində cərəyan etdiyi romanda ölüm cəzasından хilas olmuş insanın taleyi fonunda özgələşmə probleminin bədii-fəlsəfi. Toyuq korluğu 1,46 Mb. 14 | oxumaq |
| Əczaçı (orta) Tərkibində zəhərləyici maddələr olan bitkilərdən dəmləmələr hansı nisbətdə hazırlanlır?. Toyuq korluğu 0,82 Mb. 301 | oxumaq |
| Mühazirə Qİda rasionlarinda vitamiNLƏRİn normallaşdirilmasinin elmi Əsaslari plan Onları nə zülallara, nə yağlara, nə də karbohidratlara aid etmək olmaz. Həm də orqanizmin vitaminlərə olan tələbatı bir o qədər də yüksək deyil, çünki. Toyuq korluğu Mühazirə 30,5 Mb. 12 | oxumaq |
|
http://azkurs.org/category/Tibb/LGBT_fərdlərinə_qarşı_zorakılıq/
|
LGBT fərdlərinə qarşı zorakılıq
|
|
Tibb LGBT fərdlərinə qarşı zorakılıq | Cənubi Qafqaz regionunda (Ermənistan, Azərbaycan və Gürcüstan) insan hüquqları müdafiəçilərinin vəziyyətinə dair hesabat Hesabat 11 mart 2011-ci ildə Birləşmiş Millətlər Təşkilatının İnsan hüquqları Şurasının. LGBT fərdlərinə qarşı zorakılıq 0,98 Mb. 1 | oxumaq | | Cənubi Qafqaz regionunda (Ermənistan, Azərbaycan və Gürcüstan) insan hüquqları müdafiəçilərinin vəziyyətinə dair hesabat Hesabat 11 mart 2011-ci ildə Birləşmiş Millətlər Təşkilatının İnsan hüquqları Şurasının. LGBT fərdlərinə qarşı zorakılıq 301,66 Kb. 1 | oxumaq | | Keçmiş keçib gedib. Bu, məntiqi cəhətdən həqiqət olsa da, o qədər də sadə Kimliyimizi, mahiyyətimizi o keçmişsiz təsəvvür etmək mümkün deyil. Biz öz. LGBT fərdlərinə qarşı zorakılıq 1,22 Mb. 1 | oxumaq | | Nil T. Anderson buxovlari qiran Bütün hüquqlar qorunur. Naşirin yazılı icazəsi olmadan bu kitabın heç bir hissəsi yenidən işlənib hazırlanmamalıdır. LGBT fərdlərinə qarşı zorakılıq 1,3 Mb. 23 | oxumaq | | Ət və iqtisadiyyat Gürcüstan Konstitusiyasında n ə s ə Gürcüstanın inkiçaf etməsinin əsas məqsədini bəyan etmiş oluruq – demokratik. LGBT fərdlərinə qarşı zorakılıq 0,67 Mb. 3 | oxumaq |
1
|
|
|
http://azkurs.org/gimnastika-va-uni-oqitish-metodikasi-fanining-oquv.html
|
Gimnastika va uni o‘qitish metodikasi fanining o`quv
|
GIMNASTIKA VA UNI O‘QITISH METODIKASI FANINING
O`QUV DASTURI
Bilim sohasi:
|
100000 – Gumanitar
|
Ta`lim sohasi:
|
110000 – Pedagogika
|
Ta`lim yo‘nalishi:
|
5112000 – Jismoniy madaniyat
|
Samarqand – 2019
Fan dasturi Oliy va o‘rta maxsus, kasb-hunar ta`limi yo‘nalishlari bo‘yicha Muvofiqlashtiruvchi kengashning 2019-yil “___”________dagi “____” -son majlis bayoni bilan ma`qullangan.
Fakultet dekani: dots.B.B.Kipchakov
Fan dasturi Samarqand Davlat Universitetida ishlab chiqildi.
Tuzuvchilar:
Qosimov B.Z - SamDU, «Sport turlarini o`qitish metodikasi »
kafedrasi o’qituvchisi
Do`sanov Sh.A - SamDU, «Sport turlarini o`qitish metodikasi »
kafedrasi o’qituvchisi
Taqrizchilar:
Eshnazarov J.E - SamDU, «jismoniy madaniyat nazariyasi va
metodikasi » Pedagogika fanlari nomzodi, professor
A.Abdurasulov - BO’SM direktori gimnastika sport ustasi
Fanning dasturi Samarqand davlat universiteti o‘quv-uslubiy kengashining 2019 yil “___”________dagi “____”-son majlis bayoni bilan ma’qullangan.
Oʻquv uslubiy kengash raisi: prof.A.S.Soleev
Kirish
Ushbu dastur jismoniy tarbiya darslarida gimnastika kelib chiqish tarixi, rivojlanish bosqichlari, turkumlari, tasnifi va gimnastika mashg‘ulotlarini tashkil qilish va o‘tkazish metodlari hamda yangi pedagogik texnologiyalardan foydalanish masalalarini qamraydi.
Dostları ilə paylaş: |
|
http://azkurs.org/category/Anesteziologiya/Spinal_anesteziya/
|
Spinal anesteziya
|
| Anestezi sonrası derlenmenin gerçekleştiği ünitedir. B) Derlenme odası pacu (post anesthesia care unit) olarak adlandırılır C yoğun bakımdan taburcu edilen hastalar servise gönderilmeden önce bir sure derlenme odasında takip edilmelidir. Spinal anesteziya 55,27 Kb. 26 | oxumaq |
| Anestezinin amacı Başka bir deyişle, anestezi;ağrısız ve güvenli bir ameliyat için hastanın çeşitli ilaçlar yardımı ile ağrı duymasının engellenmesidir. Spinal anesteziya 32,86 Kb. 18 | oxumaq |
| Uygulanacak iŞlemlerin genel riskleri Gerekli ise onam sırasında nitelikli bir çevirmen yanınızda var mıydı? Evet Hayır. Spinal anesteziya 216,5 Kb. 2 | oxumaq |
| Uygulanacak iŞlemlerin genel riskleri Gerekli ise onam sırasında nitelikli bir çevirmen yanınızda var mıydı? Evet Hayır. Spinal anesteziya 236,5 Kb. 8 | oxumaq |
| Rokuronyum enjeksiyon ağrısını önlemede Spinal Anestezi Yapılan Elektif Sezaryen Vakalarında maske ile verilen oksijenin Anne Doku Oksijenisazyonu Üzerindeki Etkilerinin Değerlendirilmesi. Spinal anesteziya 90 Kb. 2 | oxumaq |
| Takayasu arteriti,sıklıkla genç kadınlarda görülen,daha çok aortik arkın dallarını tutan tukayıcı bir poliartrittir Eleştiri: İngilizce özet başlığı ‘’ of a pregnant with ’’ olarak değiştirilebilir. Spinal anesteziya 93,5 Kb. 7 | oxumaq |
| Sdü anesteziyoloji ve reanimasyon ad 2016-2017 tip fakültesi DÖnem V grup I ders programi Anestezikler, İnhalasyon Anestezikleri, İntraoperatif ve Postoperatif Hasta Takibi. Spinal anesteziya 141 Kb. 25 | oxumaq |
| Microsoft Word tez son kontrol docx Uzmanlık eğitimim süresince en iyi şekilde yetiştirilebilmem için bilgi, deneyim ve. Spinal anesteziya 1,62 Mb. 67 | oxumaq |
| Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Tıp Fakültesi, Nöroşirürji Anabilim Dalı, Rize, Türkiye Spinal anesteziya 343 Kb. 11 | oxumaq |
|
http://azkurs.org/category/Cərrahlıq/Lüdviq_Lazar_Zamenhof/
|
Lüdviq Lazar Zamenhof
|
Obiskali so nas… Ob navedenih obiskih smo prejeli nekaj zelo dragocene esperantske literature, zgoščenk in kaset. Ob teh priložnostih smo se gostom predstavili s svojim znanjem in nekaterimi izdelki, tako V obliki klepeta. Lüdviq Lazar Zamenhof 1,93 Mb. 1
Esperantski osnovni pojmovi Jezik ima 2 prednosti, zbog kojih se esperantisti uzdaju u njegovu budućnost. Prvo, neutralan je, ne pripada određenom narodu, kojemu bi donosio prednost nad ostalima. Drugo, nevjerojatno je lagan za učenje, u odnosu na engleski, njemački. Lüdviq Lazar Zamenhof 29,5 Kb. 1
Wartime Rescue of Jews by the Polish Catholic Clergy Rescue activities on behalf of Jews were carried out by priests, nuns and monks in more than one thousand Roman Catholic Church institutions throughout Poland during World War II. The number of priests and religious involved in these activities was many. Lüdviq Lazar Zamenhof 7,11 Mb. 152
Title of the article In current phonological research, the distinction between phonology, as the study of sound systems of languages, and phonetics, as the study of the characteristics of human (speech) sound making, seems to be blurred. Lüdviq Lazar Zamenhof 3,17 Mb. 92
|
http://azkurs.org/category/Stomatologiya/
|
Stomatologiya
|
| Cü il tarixində Stomatologiya ixtisası üzrə keçirilmiş sınaq test imtahanının nəticələri Stomatologiya 16,33 Kb. 1 | oxumaq |
| Cü il tarixində Stomatologiya ixtisası üzrə keçirilmiş sınaq test imtahanının nəticəsi Stomatologiya 21,29 Kb. 1 | oxumaq |
| Cü il tarixində Stomatologiya ixtisası üzrə keçirilmiş sınaq test imtahanının nəticələri Stomatologiya 16,48 Kb. 1 | oxumaq |
| Информация по результатам плановой проверки, проведенной комитетом здравоохранения Курской области Stomatologiya 19,7 Kb. 1 | oxumaq |
| Tasdiqlayman O‘quv dasturi Oliy va o‘rta maxsus, kasb-hunar ta'limi o‘quv-uslubiy birlashmalari faoliyatini Muvofiqlashtiruvchi Kengashning 201 yil dagi -son majlis bayoni bilan ma'qullangan. Stomatologiya 0,72 Mb. 14 | oxumaq |
| Stomatologiya ixtisası üzrə nümunəvi test suallarının toplusu Dişin sərt toxumalarının qeyri-karies zədələnmələri Hetçinson, Furnye və Pflyüger dişlərində patoloji proses hansı nahiyyəni əhatə edir?. Stomatologiya 1,41 Mb. 15 | oxumaq |
| Cü il tarixində Stomatologiya ixtisası üzrə keçirilmiş sınaq test imtahanının nəticələri Stomatologiya 22,28 Kb. 1 | oxumaq |
| Cü il tarixində keçirilmiş Stomatologiya ixtisası üzrə sınaq test imtahanının nəticəsi Stomatologiya 13,19 Kb. 1 | oxumaq |
| По антикоррупционной работе в поликлинике «О противодействии коррупции» в поликлинике работает комиссия по этике, служебному поведению, предотвращению и урегулированию конфликта интересов в учреждении. Stomatologiya План работы 23,43 Kb. 1 | oxumaq |
| Центр Цифровой Стоматологии и Имплантологии «Мандарин» договор публичной оферты на покупку подарочного сертификата «Покупатель», с другой стороны (по отдельности называемые «Сторона», а вместе «Стороны»), имеющего намерение заключить с Продавцом договор купли-продажи Подарочного Сертификата (далее «Договор») на условиях настоящей Оферты. Stomatologiya 67,51 Kb. 1 | oxumaq |
| TƏRCÜmeyi-hal şəxsi məlumatlar Retensiya olunmuş aşağı ağıl dişlərinin cərrahi yolla çəkilməsindən sonra əmələ geleən parastezinin müalicəsində Aşağı Enerji Lazeri ilə b vitaminin kompleksinin (B1 və B6) təsirinin klinik olaraq qarşılaştırılması. Stomatologiya 14,21 Kb. 1 | oxumaq |
|
http://azkurs.org/category/Cərrahlıq/Ptoz/
|
Ptoz
|
| Кўрсатилганлардан қайси оқибат ўткир йирингли периоститга кўпроқ хос эмас Which are not applicable acute purulent periostitis A пастки жағ ости сохасидаги инфильтрат a of the lower jaw of ground in the field of mass. Ptoz 57,05 Kb. 27 | oxumaq |
| Ts 40/14 z lipca 2015 r Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 012 r poz. 270, ze zm.) z art I art. 45 ust. Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Ptoz 85 Kb. 1 | oxumaq |
| Regulamin Wojewódzkiego Konkursu Wiedzy o hiv/aids Podniesienie poziomu wiedzy o hiv/aids I innych chorobach przenoszonych drogą płciową (std). Ptoz 70 Kb. 5 | oxumaq |
| Mavzu qovoq, ko'z yosh a’zolari va shillik parda kasalliklari. Mashg'ulotning davomiyligi Bo'lajak shifokorlar, ular qaysi mutaxasislikni egallashlaridan qat’iy nazar ko'z yordamchi apparatida ko'p uchraydgan kasalliklarni bilishlari zarur. Bu qovoq va yosh bezi, yosh o'tkazuvchi yo'llari kasalliklaridir. Ptoz 69,5 Kb. 8 | oxumaq |
| Międzygimnazjalny Dzień Sportu Tarostwo Powiatowe w Nowej Soli, ogłosiło otwarty konkurs na wykonanie zadania publicznego związanego m in z profilaktyka zdrowotną I ochroną zdrowia. Ptoz 5,42 Mb. 1 | oxumaq |
| Universitatis mariae curie-skłodowska lublin polonia Uwarunkowania współpracy międzysektorowej przy realizacji programu promocji zdrowia I bezpieczeństwa żywności. Ptoz 116,5 Kb. 4 | oxumaq |
| Nr 22 Wystąpienie pokontrolne ptoz o/T w Szczecinie Wały Chrobrego 4, 70 502 Szczecin tel. 91 4303-315, 91 4342-413, fax 91 4330-250. Ptoz 143,75 Kb. 3 | oxumaq |
| Nr 19 Wystąpienie pokontrolne ptoz szczecin Wały Chrobrego 4, 70 502 Szczecin tel. 91 4303-315, 91 4342-413, fax 91 4330-250. Ptoz 142,84 Kb. 6 | oxumaq |
|
http://azkurs.org/category/Cərrahlıq/Rusiya_İmperiyası_cərrahları/
|
Rusiya İmperiyası cərrahları
|
| 22 Ноябрь 2007 г. Romani yazmağim barəDƏ Yazını yarımçıq saxlamaq sürətlə qaçan adamı, yüyürdüyü yerdə dayandırıb, ağız-burnunu qapamaq kimi öldürücü bir şey idi Yeganə çıxış yolu qalırdı: Mərdakandakı bağ evimizə köçmək və işi orda davam etdirmək. Rusiya İmperiyası cərrahları Yazı 238,72 Kb. 1 | oxumaq |
| Elmi-praktiKİ konfransin materiallari Məcmuədə elmi-praktiki konfrans iştirakçılarının məruzə və çıxışlarının tezisləri. Rusiya İmperiyası cərrahları 0,84 Mb. 52 | oxumaq |
| Демо Сонэ Плайбажк Rusiya İmperiyası cərrahları 3,9 Mb. 94 | oxumaq |
| Adil niFTİ OĞlu məMMƏdov tibb elmləri namizədi Adil Nifti oğlu Məmmədov. Naxçivan mssr-də Səhiyyənin tarixi və mərhələli inkişafi (1826 1966). Rusiya İmperiyası cərrahları 1,59 Mb. 48 | oxumaq |
| Mövzu azərbaycan qadinlari XIX-XX əsr maariFÇİLİYİ VƏ İNQİlablari döVRÜNDƏ Maarifçiliyin, publisistikanın yaranması və inkişafının sosial-siyasi, iqtisadi. Rusiya İmperiyası cərrahları 295,1 Kb. 4 | oxumaq |
| Azərbaycan respublikasi Rusiya İmperiyası cərrahları 49,79 Mb. 22 | oxumaq |
| Əlisahib ƏROĞUL Azərbaycan türklərinin qətliamına fərman verdilər və milli-etnik münaqişə. Rusiya İmperiyası cərrahları 3,17 Mb. 500 | oxumaq |
| Allahyar xocali Kitabın işıq üzü görməsində maddi köməklik göstərdiyinə görə İmişli pambıqtəmizləmə. Rusiya İmperiyası cərrahları 1,26 Mb. 56 | oxumaq |
| 20 yanvar faciəsi düşünülmüş və xüsusi hazırlıq prosesindən keçmiş, bir plan idi. Belə ki, 1988-ci ildən başlanan xalq hərəkatını dağıtmaq və demokratik hərəkatı boğmaq üçün müvafiq vaxt yetişirdi. Keçmiş ssri-nin Belə ki, 1988-ci ildən başlanan xalq hərəkatını dağıtmaq və demokratik hərəkatı boğmaq üçün müvafiq vaxt yetişirdi. Keçmiş ssri-nin. Rusiya İmperiyası cərrahları Dərs 9,72 Mb. 38 | oxumaq |
|
http://azkurs.org/category/Tibb/Cinsi_oriyentasiya_və_cəmiyyət/
|
Cinsi oriyentasiya və cəmiyyət
|
|
Tibb Cinsi oriyentasiya və cəmiyyət | Mühasibat uçotu və audit kafedrası Mühasibat uçotu fənninin tədrisinə dair proqrami Pərvin Elman qızı Muxtarova, dos. Mehman Məzahir oğlu Hüseynov, kafedranın baş müəllimləri Zirəddin Məcid oğlu Hüseynov, Svetlana Bahadur qızı Həşimova və Allahverdiyeva Cavahir Cavanşir qızı tərəfindən hazırlanmışdır. Cinsi oriyentasiya və cəmiyyət 2,31 Mb. 35 | oxumaq | | Avropa Şurası Sazişinin seriya nömrəsi: 201 Avropa Şurasının üzv Dövlətləri və hazırkı Konvensiyanı imzalayandigər tərəflər. Cinsi oriyentasiya və cəmiyyət 436,09 Kb. 4 | oxumaq | | Zeyd Rəəd Əl-Hüseyn, bmt-nin İnsan Hüquqları üzrə Ali Komissarı Vətəndaş cəmiyyəti xadimlərinin qətiyyətliliyi və düzlüyü məndə və, ola bilsin ki. Cinsi oriyentasiya və cəmiyyət 2,32 Mb. 3 | oxumaq | | MÖvzu. İBTİDAİ-İcma cəMİYYƏTİNDƏ CİNSİ rol münasiBƏTLƏRİNİn təŞƏKKÜLÜ Eramızdan 30 min il əvvəl, yazılı tarixin başlanğıcında, cinslərarası münasibətlər barədə məlumat. Cinsi oriyentasiya və cəmiyyət 313,39 Kb. 1 | oxumaq | | Cms davranış Kodu cms-com-sta-0001 NƏzarət altinda olan oriJİnal nüSXƏ” İŞARƏSİ İLƏ NİŞanlanmadan çap olunmuş NÜSXƏLƏr nəzarəTSİZDİr və vaxti. Cinsi oriyentasiya və cəmiyyət 0,69 Mb. 4 | oxumaq | | Cı ildə İnsan Hüquqlarının Vəziyyətinə dair Ölkə Hesabatları Bu dəyərlər sabit, təhlükəsiz və işlək cəmiyyətlər üçün önəmli fundament rolunda. Cinsi oriyentasiya və cəmiyyət 0,68 Mb. 7 | oxumaq |
1
|
|
|
http://azkurs.org/category/Tibb/Mövzularına_görə_Asiya_tarixi/
|
Mövzularına görə Asiya tarixi
|
Tibb
Mövzularına görə Asiya tarixi
«MÜhasibat uçotu və audiT» (DƏrsliK) MÜNDƏRİcat
Mühasibat uçotunun predmeti və onun obyektləri. Təsərrüfat vəsaitləri və onların ğmənbələri.
Mövzularına görə Asiya tarixi
1,69 Mb.
17
oxumaq
AZƏrbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ baki döVLƏt universiteti
Mövzularına görə Asiya tarixi
207 Kb.
1
oxumaq
Tarix və onun problemləri, №4 2014 17 ƏSMƏd muxtarova
Açar sözlər: Bakı Dövlət Universiteti, Türk xalqları tarixi, Tük xalqları tarixi kafedrası.
Mövzularına görə Asiya tarixi
1,21 Mb.
1
oxumaq
ASİya iNKİŞaf banki
Direktorlar Şurası”, başqa tərif verilmədikdə AİB‐in Direktorlar Şurasına istinad edir.
Mövzularına görə Asiya tarixi
0,97 Mb.
8
oxumaq
1
Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət
gir
|
qeydiyyatdan keç
Ana səhifə
Stomatologiya
Anesteziologiya
Cərrahlıq
Ginekologiya
Tibb
yükləyin
|
http://azkurs.org/category/Stomatologiya/Ana_Səhifə/
|
Ana Səhifə
|
| Ana Səhifə Debatebase Xəbərlər Bütün Xəbərlər Ana Səhifə 4,65 Kb. 1 | oxumaq |
| Dərs vəsaiti Testlər Haqqında Əlaqə Ədəbiyyat kabineti Ana Səhifə Dərs 9,23 Kb. 1 | oxumaq |
| Elektron Hökumət Layihəsinin Müasir vəziyyəti, Sosial Media və digər sahələrdə beynəlxalq təcrübə üzrə inkişaf perspektivləri XƏyalə. A. MƏMMƏdova (Ph d) Dövlət- bü gündə ölkədaxili və ölkəxaricində yaşayan vətəndaşları,hətta başqa ölkə vətəndaşlarını da əhatə edən bir qurumdur. Hal hazırda cəmiyyətimiz 2 əsas istiqamətdə yəni. Ana Səhifə 80,06 Kb. 1 | oxumaq |
| Ünvan: Koroğlu Rəhimov 13, Bakı az1072, Azərbaycan Əlaqələndirici şəxs Adı: I i I i I i I atasının adı: I i I i I i I. Ana Səhifə 43,37 Kb. 1 | oxumaq |
| Elektron Təhsil” müsabiqəsi üçün Fənn: Azərbaycan dili Səhifə 1 Titul səhifəsi. Müəlliflə yanaşı fənn, sinif, mövzu, məqsədlə tanışlıq məqsədi daşıyır. Ana Səhifə 17,85 Kb. 1 | oxumaq |
| ƏSƏRİn təkrar çapi və ya hər hansisa bir hiSSƏSİNİN Çapi qadağandir! O buna çox əsəbləşir və ona dürüst bir döyüş təklif edir. O isə bunu qəbul edir. Yenidən döyüş başladıqdan sonra heç çətinlik çəkməyərək qələbə qazanır. Oğlan evə gedib cədugar anasına deyir. Ana Səhifə 139,82 Kb. 1 | oxumaq |
| Mühazirə otağı/Cədvəl Məsləhət saatları Prerekvizitlər Təhsil qanunu, Əmək Məcəlləsi, Uşaq hüquları haqqında qanun, təhsilin idarə olunması üzrə tənzimləyici və normativ hüquqi sənədlər – Fərmanlar, nk-nin qərarları və Təhsil Nazirinin Əmrləri. Ana Səhifə Mühazirə 76,41 Kb. 1 | oxumaq |
| Azərbaycanda “E-hökumətin” tətbiqi prosesində mövcud vəziyyətin analizi, yaranan problemlərin beynəlxalq təcrübə əsasında həlli yolları və təkliflər Rabitə və İnformasiya Texnologiyaları Nazirliyinin “E-hökumət”lə bağlı elan etdiyi yazı müsabiqəsinin II turu üçün. Ana Səhifə 227,14 Kb. 3 | oxumaq |
| Nayora. Az saytının bölmələrinin tərkibi üzrə təkliflər Sayt strukturunun müzakirəsini keçirib, "MediaDesign" studiyası Nayora. Az vebsaytının bölmələrinin funksionalının təsvirini təklif edir. Ana Səhifə 23,18 Kb. 1 | oxumaq |
| ŞƏBƏKƏ texnologiyalari Telefon şəbəkəsi vasitəsilə başqa kompüterlərlə informasiyaların mübadiləsi qurğusu nədir?. Ana Səhifə 204,01 Kb. 1 | oxumaq |
|
http://azkurs.org/category/Ginekologiya/Fertillik_Qorunması/
|
Fertillik Qorunması
|
Ginekologiya
Fertillik Qorunması
Гендер и Цели Развития Тысячелетия
Belə bölüm beyinimizə və mədəniyyətimizə elə möhkəm həkk olunub ki, bunun illuziya olmamasına heç kəs şübhə etmir.
Fertillik Qorunması
2,17 Mb.
41
oxumaq
Endokrinologiya ixtisası üzrə nümunəvi test sualları 1 Akromeqaliyanın aktiv mərhələsi üçün aşağıdakı hansı əlamətlər xarakterik deyil?
Serebral – hipofizar çatışmazlıq zamanı aşağıdakı hormonlardan hansının sintezi azalmır?.
Fertillik Qorunması
1,1 Mb.
374
oxumaq
Unicef newsletter Jan-March Aze pub
Fertillik Qorunması
0,96 Mb.
7
oxumaq
Mövzu. Reproduktiv sağlamliq problemləRİ qender və demoqrafik problemləR
Müxtəlif ölkələrdə ailə planlaşdırılması proqramları. Kişi və qadınların asudə vaxtının təşkili.
Fertillik Qorunması
377,05 Kb.
5
oxumaq
Bmt-nin Qadınlara qarşı ayri-seçkiliyin bütün növ
Monitorinq Hesabatı usaiD-in maliyyə dəstəyi ilə Kounterpart İnterneşnlın.
Fertillik Qorunması
0,85 Mb.
29
oxumaq
Azərbaycan respublikasinin təHSİl naziRLİYİ baki döVLƏt universiteti
Fertillik Qorunması
0,71 Mb.
94
oxumaq
Dərs vəSAİTİ Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirinin
Fertillik Qorunması
Dərs
2,55 Mb.
284
oxumaq
Microsoft Word Glossary sd2 esia final az
Fertillik Qorunması
220,23 Kb.
49
oxumaq
1
Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət
gir
|
qeydiyyatdan keç
Ana səhifə
Stomatologiya
Anesteziologiya
Cərrahlıq
Ginekologiya
Tibb
yükləyin
|
http://azkurs.org/category/Stomatologiya/Millətlərinə_görə_stomatoloqlar/
|
Millətlərinə görə stomatoloqlar
|
|
Stomatologiya Millətlərinə görə stomatoloqlar | Jurnalımızın növbəti buraxılışı səhiyyə Azər-Türk Med”, “Denta Med” Estetik Klinikası, “Pharmethic” mmc, “Implant art”, “Medisis” mmc. Millətlərinə görə stomatoloqlar 13,49 Mb. 91 | oxumaq | | “Щяр бир алим гиймятлидир. Анъаг нязяриййяни тяърцбя иля бир Millətlərinə görə stomatoloqlar 42,94 Mb. 125 | oxumaq | | Xezer 324 41-70. cdr pdf cdr Telekommunikasiya İttifaqının qiymətləndirməsinə əsasən, Azərbaycan son 10 ildə İkt sahəsində dünya üzrə dinamik. Millətlərinə görə stomatoloqlar 3,86 Mb. 51 | oxumaq | | Øß Ã Ð Doğma, canım-varlığım qədər sevdiyim Azərbaycanım Millətlərinə görə stomatoloqlar 6,34 Mb. 26 | oxumaq |
1
|
|
|
http://azkurs.org/category/Stomatologiya/İmtina_etmə/
|
İmtina etmə
|
Stomatologiya
İmtina etmə
Əmri icra etməmə hərbi xidmət əleyhinə olan cinayət kimi Əzizov Ceyhun Həmid oğlu
Vətəni – Azərbaycana sonsuz məhəbbət bəsləmələrinə əsaslanır. Lakin, bunlar öz hərbi borcuna etinasız yanaşan hərbi qulluqçulara məcburiyyət tədbirlərinin tətbiqini istisna etmir.
İmtina etmə
39,06 Kb.
1
oxumaq
B İ L d I r I Ş təqsirləndirilən şəxsin hüquq və vəzifələrinə dair
Azərbaycan Respublikası cpm-nin 91-ci maddəsinə müvafiq olaraq təqsirləndirilən şəxsə.
İmtina etmə
21,3 Kb.
1
oxumaq
Multikulturalizm ili
Bakı Beynəlxalq Multikulturalizm Mərkəzinin yaradılması müasir dövrdə respublikamızda gerçəkləşdirilən siyasətin tolerantlıq prinsiplərinə bu gün də sadiq qalmasının bariz nümunəsidir.
İmtina etmə
55,98 Kb.
1
oxumaq
Azərbaycan Banklar Assosiasiyasının Münsiflər Məhkəməsinin reqlamenti I. ÜMumi MÜDDƏalar
Bu reqlament Azərbaycan Banklar Assosiasiyasında (aba) mübahisəli məsələlərin həll edilməsi qaydalarına müvafiq olaraq tətbiq edilir və qeyd olunan Qaydaların tərkib hissəsidir.
İmtina etmə
122,74 Kb.
1
oxumaq
1
Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət
gir
|
qeydiyyatdan keç
Ana səhifə
Stomatologiya
Anesteziologiya
Cərrahlıq
Ginekologiya
Tibb
yükləyin
|
http://azkurs.org/category/Cərrahlıq/Cavad_Heyət/
|
Cavad Heyət
|
| Qobustan rayon Mədəniyyət və Turizm şöbəsi Qobustan rayon Mərkəzləşmiş kitabxana sistemi Səməd Vurğun böyük alim, filosof, Azərbaycan Elmlər Akademiyasının təsisçilərindən, yaradıcılarından, təşəbbüsçülərindən biridir. O, Azərbaycan elminin, ədəbiyyatşünaslığının inkişafında çox əvəzsiz xidmətlər göstərmişdi. Cavad Heyət 136,4 Kb. 2 | oxumaq |
| Xəbər bülleteni №1 Korrupsiya: abş Dövlət Departamentinin fikrincə, aşağıda azalma var, yuxarıda yox. Cavad Heyət 1,58 Mb. 14 | oxumaq |
| Xəbər bülleteni №28 Vaşinqtonda keçirilən Nüvə Təhlükəsizliyi Sammitinə qatılan dövlət və hökumət başçılarının şərəfinə martın 31-i Ağ evdə Amerika Birləşmiş Ştatlarının prezidenti Barak Obamanın adından nahar verilib. Azərbaycan prezidenti İlham Əliyev naharda. Cavad Heyət 3,36 Mb. 8 | oxumaq |
| Nur təFSİRİ SƏKKİZİNCİ Cİld müƏLLİF: MÖHSÜn qəRAƏTİ TƏRCÜMƏ edəN: haci arzu Həmd olsun aləmlərin Rəbbinə! Allahın salamı olsun ağamız Məhəmməd (s) və onun məsum Əhli-beytinə!. Cavad Heyət Dərs 1,19 Mb. 522 | oxumaq |
| Quranın təhrİfİnə daİr İttİhamlara cavab O, şübhəsiz ki, yenilməz (qiymətli) bir kitabdır. Nə öncə, nə də sonra batil ona yol tapa bilməz”. Cavad Heyət 219,53 Kb. 65 | oxumaq |
| Ayətullah Seyid Əli Xamenei Vİlayət nuru Bu səadətbəxş bayram münasibətilə siz qardaş və bacıları, əziz İran xalqı və bütün dünya müsəlmanlarını təbrik edirəm. Siz namazqılanları və özümü ilahi təqvaya çağırır, nəfsi gözləmək və günahdan uzaqlığa dəvət edirəm. Cavad Heyət 189,59 Kb. 29 | oxumaq |
| Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti magistratura məRKƏZİ Y. C. Ağamalıyeva m n. Y. C. Ağamalıyeva. Cavad Heyət 0,7 Mb. 31 | oxumaq |
| Quranın təhrİfİnə daİr İttİhamlara cavab O, şübhəsiz ki, yenilməz (qiymətli) bir kitabdır. Nə öncə, nə də sonra batil ona yol tapa bilməz”. Cavad Heyət 177,5 Kb. 65 | oxumaq |
| Şiəliyin gizli tərəfləri Ön söz Kurana dil uzatanları tanıyalım” kitabından və digər qaynaqlardan da istifadə olunmuşdur. Eyni zamanda qeyd etmək lazımdır ki,risalədə olan bir çox məsələlər daha ətraflı olaraq Antirafizi bloqunda təqdim olunmuşdur. Cavad Heyət 1,08 Mb. 70 | oxumaq |
| Mühazirə otağı/Cədvəl 203n məsləhət saatları Bazar ertəsi, saat 10. 00-12. 00 Paşa Əfəndiyev. Azərbaycan şifahi xalq ədəbiyyatı (dərslik). Bakı, Maarif, 2012, 404s. Cavad Heyət Mühazirə 88,5 Kb. 2 | oxumaq |
| Hist 1113 – World History and Civilization Dünya tarixi və sivilizasiyası Müəllim: Əliyeva Sədaqət Məmmədhüseyn qızı B.,1995 Cavad Heyət Türklərin tarix və mədəniyyətinə bir baxış B., 1993; Tofiq Mustafazadə Ümumi tarix (dörd cilddə)B.,1995; Mürşüd Behbudov Ümumi Tarix, B., 2006; Yusif Yusifov, Qədim Şərq Tarixi, B. Cavad Heyət Dərs 200 Kb. 10 | oxumaq |
| Güney Azərbaycanda ədəbi sürəc(1979-2014-ci illər) Arzu olunan mənəvi azadlığın üfüqləri görünməz oldu,onlarca mətbu orqanların qapadıldığı ədəbi həyatdakı mübarizə, çağırış ruhunu daxili bir sarsıntı və əyilməzlik əvəz etdi. Cavad Heyət 156 Kb. 2 | oxumaq |
| Güntay Gəncalp Bu kitablardan iranşünaslıq qonusunda çox yararlandım. Gerçəkdən xaricdə yaşayan yeni fars milliyətçiliyi bol ədəbiyat oluşdurmuş. İranda hər hansı kiçik demokratiya əsintisi ortaya çıxsa bu qaynaqların hamısı daxilə daşınacaq. Cavad Heyət 38 Kb. 1 | oxumaq |
|
http://azkurs.org/category/Stomatologiya/Mövzulu_ay/
|
Mövzulu ay
|
| AZƏrbaycan respublikasinin məDƏNİYYƏt və turizm naziRLİYİ Plakatın tərtibində kitablara çəkilmiş illüstrasiyalar da əks etdirilir. Plakatda ədəbiyyatın qısa annotasiyası mütləq verilməlidir. Plakat oxucuların çox toplandığı yerdən asılmalıdır. Mövzulu ay 26,24 Kb. 1 | oxumaq |
| Qax rayon Mədəniyyət və Turizm Şöbəsi Qax mks c. Cabbarlı adına Mərkəzi kitabxana Metodiki-biblioqrafiya şöbəsi Qax yazarı Qalibə İlisulunun əsərlərindən ibarət biblioqrafik məlumat Qalibə İlisulu. “Vətən səni, vətən məni gözləyir” Qalibə xanım İlisulunun təbiət bölümü ilə bağlı şerlərində də insan təbiətlə vəhdətdə alınır. Mövzulu ay 14,45 Kb. 1 | oxumaq |
| Xəbər bülleteni №26 Bütün bu sahələr əməkdaşlıq üçün cəlbedicidir. Yaxın gələcək üçün ən vacib hədəflərdən biri qarşılıqlı ticarət dövriyyəsinin səviyyəsinin artırılması olmalıdır və bunun üçün yaxşı imkanlar mövcuddur”. Mövzulu ay 439,4 Kb. 4 | oxumaq |
| Azərbaycan Respublikası, Şəmkir ş, Heydər Əliyev prs 5 Azerbaijan Republic, Shamkir city, Heydar Aliyev 5 Mövzulu ay 164,42 Kb. 3 | oxumaq |
| AZƏrbaycan miLLİ elmlər akademiyasi folklor institutu qarabağ: folklor da bir tariXDİr V kitab Qarabağ: folklor da bir tarixdir, V kitab (Bərdə, Füzuli, Ağdam, Şuşa və Zəngilandan toplanmış folklor örnəkləri). Bakı, “Zərdabi ltd” mmc, 2013. Mövzulu ay 2,7 Mb. 29 | oxumaq |
| AZƏrbaycan miLLİ elmlər akademiyasi folklor institutu qarabağ: folklor da bir tariXDİr VI kitab Qarabağ: folklor da bir tarixdir, VI kitab (Cəbrayıl, Kəlbəcər və Tərtər rayonlarından toplanmış folklor örnəkləri). Bakı, “Zərdabi ltd” mmc, 2013. Mövzulu ay 3,1 Mb. 28 | oxumaq |
| I Maidə Surəsi 55-56 Maidə Surəsi 55-56. Mövzulu ay 12,44 Mb. 92 | oxumaq |
| Şirvani Ədilli MƏNİm odlar diyarim Mənim odlar diyarım. Şeirlər. Redaktor və ön sözün müəllifi fil e d., pr. N. Əhmədli. Bakı, “Adiloğlu”–2010, 112 səh. Mövzulu ay 0,62 Mb. 4 | oxumaq |
| Şirvani Ədilli MƏNİm odlar diyarim Mənim odlar diyarım. Şeirlər. Redaktor və ön sözün müəllifi fil e d., pr. N. Əhmədli. Bakı, “Adiloğlu”–2011, 112 səh. Mövzulu ay 0,62 Mb. 4 | oxumaq |
| Natəvan Dəmirçioğlu nəsri orijinal və rus tərcüməsi müstəvisində Azərbaycan nəsrinin inkişafında onlarla yazıçılar iştirak etsə də, onlardan hər birinin öz yaradıcılıq taleyi, öz dəst-xətti, fərdi üslubları vardır. Mövzulu ay 79,21 Kb. 1 | oxumaq |
| FÎËÊËÎÐ ÈÍÑÒÈÒÓÒÓ азярбайъан шифащи халг ядябиййатына даир тядгигляр 41-ci kitab ÁÀÊÛ – 2013 Güney Azərbaycandan olan həmkarımız Məhəmməd Qaraxanlı Alışıq «Xəstə Qasım» kitabına yazdığı «Ön söz»də ustad aşığın «Gözəl, sən» qoşması üzərində xüsusi dayanır və M. P. Vaqifin həmin qoşmadan təsirlənməsi məsələsini diqqətə çatdırır. Mövzulu ay 2,35 Mb. 12 | oxumaq |
| TÜrkməN ŞEİRİ antologiyasi (XVII – XIX əsrləR) Bakı – 2011 Türksoy tərəfindən təşkil olunan «Türk Ləhcələri Arasında Uyğunlaşdırma Çalışmalarının Bugünkü Durumu və Qarşılaşılan Problemlər». Mövzulu ay 2,4 Mb. 17 | oxumaq |
| AZƏrbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ нурлана ялийева sovet döVRÜ azərbaycan əDƏBİyyati Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirinin 19 noyabr 2012-ci il 2073 saylı əmri ilə nəşr olunur. Mövzulu ay 2,78 Mb. 40 | oxumaq |
|
http://azkurs.org/category/Tibb/Abxaziyada_gürcülərə_qarşı_etnik_təmizləmə/
|
Abxaziyada gürcülərə qarşı etnik təmizləmə
|
|
Tibb Abxaziyada gürcülərə qarşı etnik təmizləmə | Hacı Nərimanoğlu Milli Məclisin üzvü, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Qeyri-Hökumət. Abxaziyada gürcülərə qarşı etnik təmizləmə 0,91 Mb. 70 | oxumaq | | Bİlal Dədəyev Qarabağ adının etimologiyası necədir? 00. Abxaziyada gürcülərə qarşı etnik təmizləmə 5,49 Mb. 33 | oxumaq | | AZƏrbaycan miLLİ elmlər akademiyasi a. A. Bakixanov adııra tariX İnstitutu H.İ. Məmmadova. Azarbaycan RespublİKasının xarici siyasərində ErmənisTan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsı. Bakı: Elra. Abxaziyada gürcülərə qarşı etnik təmizləmə 10,72 Mb. 32 | oxumaq | | ATƏM-in sədri İsveçin Xarici İşlər Naziri Marqareta af Uqlas ilə görüşdə Azərbaycan Respublikası Prezidenti Heydər Əliyevin çıxışı Məni xəbərdar etdilər ki, rus dilində danışmaq lazımdır, baxmayaraq ki, bizdə dövlət dili Azərbaycan. Abxaziyada gürcülərə qarşı etnik təmizləmə 0,76 Mb. 8 | oxumaq | | AZƏrbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ baki döVLƏt universiteti K. T. Nəcəfova. Abxaziyada gürcülərə qarşı etnik təmizləmə 2,91 Mb. 43 | oxumaq |
1
|
|
|
http://azkurs.org/category/Stomatologiya/Diş_pastası/
|
Diş pastası
|
| T. C. GÜMRÜk ve ticaret bakanliği reklam Kurulu Başkanlığı basin bülteni Toplantı Tarihi Edilen Reklam: "“1 yıl tarife ücreti olmaksızın Samsung Galaxy S6 ve S6 Edge" başlıklı reklamlar” başlıklı reklamlar. Diş pastası 0,77 Mb. 9 | oxumaq |
| Çocuk partileri Kısa Yazı: Çocuğunuz için renkli, heyecanlı ve keyifli bir doğum günü partisi mi düzenlemek istiyorsunuz?. Diş pastası 17,37 Kb. 1 | oxumaq |
| Kurşunun yutulması elimine edilmiş Sözlük anlamalarına bakacak olursak dentifrice kelimesi dent (diş ) ve fricare (ovalamak) kelimelerinin birleşmesinden oluşmaktadır. Basit tanım olarak ise diş fırçası ile birlikte diş yüzeyinde kullanılan karışımdır. Diş pastası 117,2 Kb. 3 | oxumaq |
| ModüL: doğalgaz iÇ tesisati gaz borularini döŞEME doğalgaz sayaci montaji A sayaçlar gaz şirketi yetkilileri yada onların yetkilendirdiği kişiler tarafından monte edilmelidir. Diş pastası 87,66 Kb. 1 | oxumaq |
| Üst yüzey ama Ağaçtan hazırlanan eşyalar üzerinde yapılan boya, cila, vernik işlemlerinin tümüne Üst. Diş pastası 0,79 Mb. 3 | oxumaq |
| TariH : 2 – 16 kasim ayin değERİ: sorumluluk ayin ülkesi: TÜRKİye ayin gems: AĞAÇ evler konu: Vücudumuz ve beş duyu organlarımız sonbahar yiyecekleri konuda anlatilmak istenen temel amaçlar Vücudumuzun ve duyu organlarımızın hastalıklardan koruma yolları ve gerekli kontrollerinin yapılmasını önemini kavrama. Diş pastası 31,11 Kb. 1 | oxumaq |
| T. C. Sağlik bakanliğI Çankırı Ağız ve Diş Sağlığı Merkezi Baştabipliği Miadlı olan malzemeler en az iki (2) yıl miadlı olmalı ve malzemenin üretim tarihi orijinal kutusunda yazılı olmalıdır. Miadının dolmasına 3(Üç) ay kalan malzemeler daha uzun miadlıları ile değiştirilecek. Diş pastası 34,23 Kb. 1 | oxumaq |
| EK: Mal ve Hizmet Sınıflandırma Listesi sinif Sanayide, bilim sahasında, fotoğrafçılıkta, tarım, bahçecilik ve ormancılıkta kullanılan kimyasallar. Diş pastası 123,77 Kb. 1 | oxumaq |
|
http://azkurs.org/category/Tibb/Soyqırımlar/
|
Soyqırımlar
|
Tərtib edən: Səid Mirzai Giriş İkinci Qüds Günündən bir xatirə Bu gün Böyük və Ümumdünya Qüds Günü, dünya müsəlmanlarının amallarının bir sözdə və bir cümlədə cəm olduğu gündür. Bu gün bütün xalq və ölkələrdən olan bütün müsəlman qüvvələrin birlik günü, İslam, insaniyyət və inqilab günü. Soyqırımlar 307,26 Kb. 17
|
http://azkurs.org/category/Anesteziologiya/Regional_anesteziya/
|
Regional anesteziya
|
| Regional anesteziya məlumatlandirilmiş XƏSTƏ raziliq formasi Bu proqramlar elmi və etik olaraq bütün dünyada qəbul edilmiş qaydalardır. Ayrıca bu formanı imzalamaqla siz bütün məsuliyyəti üzərinəzə götürmürsünüz və anestezioloqun məsuliyyəti da ortadan qalxmış deyildir. Regional anesteziya Qaydalar 51,4 Kb. 8 | oxumaq |
| Neyrocərrahiyyə Baş beynin frontopolyar şöbələrinin zədələnmələrində epileptik sindromun xarakteri necə olur?. Regional anesteziya 176,11 Kb. 346 | oxumaq |
| Stomatologiya Hetçinson, Furnye və Pflyüger dişlərində patoloji proses hansı nahiyəni əhatə edir?. Regional anesteziya 205,92 Kb. 343 | oxumaq |
| ÖzgeçMİŞ Adı Soyadı Doktora Tezi/S. Yeterlik Çalışması/Tıpta Uzmanlık Tezi Başlığı. Regional anesteziya 50,1 Kb. 4 | oxumaq |
| DiŞhekiMLİĞİ cerrahiSİnde komplikasyonlar dişhekimliği pratiğinde komplikasyonlar iki şekilde olur Daha çok mandibular anestezi de ve çocuklarda görülür.İkinci en çok görülen yer tuber anestezi yapılan bölgedir. Regional anesteziya 30,45 Kb. 6 | oxumaq |
| Uluslararası hakemli dergilerde yayınlanan makaleler: 1- oğuş, T Oğuş, T., E naseri ve S. Arsan. “Congenital Tricuspid Insufficiency Due To a cleft In Tricuspid Anterior Leaflet Associated with Perimembranous vsd,” The Turkish Journal of Pediatrics,40: 627-628 (1998). Regional anesteziya 52,05 Kb. 7 | oxumaq |
| Doğum Tarihi: 10 Şubat 1963 Unvanı: Prof. Dr. Öğrenim Durumu D. S. Kalp cerrahisinde uygulanan pulmoner arter (Swan-Ganz) kateterlerine bağlı enfeksiyon riskini azaltmada hemşirelik önlemlerinin etkinliği, Hemşirelik Bülteni. Regional anesteziya 200,56 Kb. 46 | oxumaq |
| Uygulanacak iŞlemlerin genel riskleri Gerekli ise onam sırasında nitelikli bir çevirmen yanınızda var mıydı? Evet Hayır. Regional anesteziya 231 Kb. 7 | oxumaq |
| Sicil No: 106200 Doğum Tarihi Pilonidal Sinüs Tedavisinde Marsipüyalizasyon Ve Limberg Flep Yönteminin Prospektif Randomize Karşılaştırılması 2005. Regional anesteziya 268,5 Kb. 53 | oxumaq |
| Romanian Curricula Pregătirea rezidenţilor se face în centre universitare, sub conducerea unui profesor. Regional anesteziya 457 Kb. 45 | oxumaq |
|
http://azkurs.org/category/Cərrahlıq/İran_cərrahları/
|
İran cərrahları
|
|
| ГәМӘри бәни һашим һӘЗРӘТ Әбулфәзл аббасын (Ә) нурлу чөҺРӘСИ Qəməri bəni Haşim, həzrət Əbulfəzl Abbasın (əleyhissalam) nurlu çöhrəsi. (Kəramətlər, mərsiyələr)\ Müəllif: Əli Xalxali Rəbbani; Mütərcim: Faiq Vəlioğlu. – Qum. Ənsaryan. İran cərrahları 1,54 Mb. 175 | oxumaq | | Epidemiologiya ixtisası üzrə nümunəvi test sualları Epidemiologiya, İmmunoprofilaktika Tağızadə T.Ə., Abuşov F. A., Ağayev İ.Ə. Epidemiologiyadan təcrubə məşğələlərinə dair metodiki tövsiyələr. Bakı, 1984. İran cərrahları 0,75 Mb. 289 | oxumaq | | İran nümayəndə heyəti atu- da qonaq oldu qiş İmtahan sessiyasina start veriLDİ Bu, onu göstərir ki, bizim iqtisadi islahatlarla bağlı siyasətimiz çox uğurludur, çox. İran cərrahları 12,44 Mb. 33 | oxumaq | | Azərbaycan respublikasi adindan qətnamə surəTİ Xudayar oğlu (sədrlik edən, məruzəçi), Mirzəyev Nüsrət Fətulla oğlu və Cəbrayılov Vüsal Adil. İran cərrahları 261,55 Kb. 7 | oxumaq | | Microsoft Word Royan Institut docx C. S.İ (İntra Cytoplazmic Sperm İnjection)-Spermanın yumurta hüceyrənin sitoplazmasına yeridilməsi. İran cərrahları 177,41 Kb. 1 | oxumaq | | Azadinform müst əqil İnformasiya Agentliyi Ağsuda “Tarixi şəhərlərimizdə kərpic memarlığı” konfransı və arxeoturu keçiriləcək. İran cərrahları 168,34 Kb. 24 | oxumaq |
1
|
|
|
http://azkurs.org/category/Cərrahlıq/Mioz/
|
Mioz
|
Jlus implementation Committee Meeting Community Planning Division ls – Jacobs Conference Room Friday, September 13, 2013 Members Present: Howard Stone, Dorothy Bailey, Thomas Aylward, Sarah Cavitt, Mike Graziano, Fred Harley, col dean Hartman, Nell Johnson, Jeanette Musil, Wanda Plumer, and Julie Woepke. Mioz 36,2 Kb. 6oxumaq Jlus implementation Committee Meeting Community Planning Division Lakeside Friday, January 11, 2013 Members Present: Chairman Howard Stone, Vice-Chair Dorothy Bailey, Julie Woepke, Redell Duke, Fred Harley, Nell Johnson, Marc Shaener, Lt. Col. Don Treanor and Sarah Cavitt, Col. Rosenmerkel. Mioz 35,01 Kb. 4oxumaq Jlus implementation Committee Meeting Community Planning Division ls – Jacobs Conference Room Friday, September 25, 2015 Members Present: Howard Stone, Betty Horton-Hodge, Fred Harley, Col. Kuester, Jeanette Musil, Nakia Wright, Nell Johnson, Lavinia Baxter, Redell Duke, Nick Charles. Mioz 22,7 Kb. 4oxumaq Points Of Concern re: Council Bill 42-2015 a bill to create a Military Installation Overlay Zone (mioz) around Joint Base Andrews Our Objective: Council Bill 42-2015 the mioz bill – Concluding this is not a good bill. Why Re: Council Bill 42-2015 a bill to create a Military Installation Overlay Zone (mioz) around Joint Base Andrews. Mioz 18,42 Kb. 5oxumaq Conclusions de Parties civiles A madame le président et Mesdames et Messieurs les juges composant la 15éme chambre correctionnelle du tribunal de grande instance de Nanterre. Mioz 128,14 Kb. 27oxumaq Jlus implementation Committee Meeting Lakeside Offices Jane Jacobs Conference Room May 13, 2011 Members Present: Vice Chair Sarah Cavitt, Thomas Aylward, Nell Johnson, Redell Duke, Michael Graziano, Jeanette Musil, Julie Woepke and Desmond Serrette for Donna Edwards. Mioz 67 Kb. 4oxumaq Jlus implementation Committee Meeting Community Planning Division cab boardroom Friday, December 14, 2012 Members Present: Vice-Chair Dorothy Bailey, Julie Woepke, Redell Duke, Jeanette Musil,, Fred Harley, Nell Johnson, Marc Shaener, Lt. Col. Don Treanor and Sarah Cavitt, David Humphreys. Mioz 60 Kb. 1oxumaq Resume template Provide a summary (4 to 6 sentences) of your career progress, goals, future aims and personal characteristics. Mioz 43 Kb. 1oxumaq Kratke, ploščate, dolge kosti, kosti nepravilnih oblik Posebna stebričasta zgradba in kanalčki V katerih je tekočina omogoča izpostavljanje velikim silam. Mioz 84,5 Kb. 5oxumaq Okostje: 14%telesne teže,1/3 vode,Trdnost: Ca&Mg fosfati+krabonati&vit. D-absorbcija Ca iz prebavil,Prožnost: kolagen,Obremenitev kostnina poveča in nasprotno C,ne tvori krvnih c *Pokostnica prekriva kost,je iz vezivnega tkiva, V katerem so žile in živci. Mioz 69,5 Kb. 1oxumaq Formato acta Demandas de Acciones de los consejeros para la construcción del plan de acción Año 2012 para la cnm. Mioz 168,5 Kb. 1oxumaq
1
|
http://azkurs.org/category/Stomatologiya/Kürdan/
|
Kürdan
|
| TekniK Şartname 1 – naturel kase Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Gıda ile Temas Eden Madde ve Malzemeler Yönetmeliği’ne uygun olmalıdır. Kürdan 19,3 Kb. 1 | oxumaq |
| Konu Geri dönüşümlü müzik Basit müzikal enstrümanlar yapmak için geri dönüşüm malzemelerini yeniden kullanma ihtimalini anlamak. Kürdan 32,27 Kb. 1 | oxumaq |
| Meyve Sepeti Etkinlik Türü : Kağıt İşleri, Boyama Kullanılan Malzemeler Kullanılan Malzemeler : Pastel boya, elişi kağıdı, grafon kağıdı, yapıştırıcı, makas. Kürdan 25,03 Kb. 1 | oxumaq |
| Trt iZMİr müDÜRLÜĞÜ personeli Lpg ve doğalgaz ücreti ve idarenin verdiği demirbaş malzemelerin bakım ve onarım giderleri yüklenici tarafından karşılanacaktır. Kürdan 57,49 Kb. 1 | oxumaq |
| Sinifi: no: b okulu fen ve teknoloji dersi siniflar dönem yazili sinav sorulari Aşağıdaki yapıların hangisinin vücuda oksijenin alınıp karbondioksitin atılmasında rolü yoktur?. Kürdan 16,74 Kb. 1 | oxumaq |
| Fen biLİmleri dersi ÜNİte degerlendirme sinavi Aşağıdaki cümleleri okuyunuz. Doğru olanların başına ‘D’, yanlış olanların başına ‘Y’ yazınız. Kürdan 28,59 Kb. 1 | oxumaq |
| Mutfak malzemeleri tekniK Şartnamesi bulaşik makinesi parlaticisi Ambalajından hatalı çıkan tüm ürünler teslim tarihinden itibaren bir yıl içinde yenisi ile değiştirilecektir. Kürdan 16,24 Kb. 1 | oxumaq |
| 1. kokteyl yiyecekleri Kokteyl Partileri Kalabalık olmayan kokteyller için dikdörtgen masaların hazırlanması uygun olur. Masanın üzerine yere kadar uzanan bir beyaz örtü serilir; masanın ön kısmına, içinde kuruyemiş, cips bulunan küçük tabaklar yerleştirilir. Kürdan 81,12 Kb. 1 | oxumaq |
| Ders: Fen ve Teknoloji sinif: Sınıf ÜNİTE Lamın üzerine lamel konulur ve mikroskopta gerekli ayarlamalar yapılarak bakılır. Kürdan 29,74 Kb. 1 | oxumaq |
| AĞiz iÇİ epitel hücreleriNİN İncelenmesi Ağız içi epitel hücreleri ile soğan zarı hücresinin mikroskoptaki görünümleri arasındaki benzer ve farklılıkları nelerdir?. Kürdan 7,25 Kb. 1 | oxumaq |
| Adana biLİm ve sanat merkezi Bİyoloji etkiNLİk plani deneyin adi : Kan Gruplarinin Belirlenmesi Kan gruplarının neler olduğunu bilirler ve önemini nedenleriyle açıklayabilirler. Kürdan 13,27 Kb. 1 | oxumaq |
| 5. sinif fen ve teknoloji “Test 32” Bölüm 2 Yukarıdaki tabloların doğru olabilmesi için hangi ikisinin yerleri değiştirilmelidir?. Kürdan 25,25 Kb. 1 | oxumaq |
| GÖrsel sanatlar ders plâni 9 ve 10. Hafta Kendi yaptığı çalışmalarda, sanatçıların eserlerinde ve günlük yaşamında karşılaştığı çizgi çeşitlerini tanır (G. S. B.). Kürdan 20,45 Kb. 1 | oxumaq |
|
http://azkurs.org/category/Stomatologiya/Son_dəyişikliklər/
|
Son dəyişikliklər
|
| Sıra №-si Xidmətlərin adı Enerji təchizatı birbaşa 35 və 110 kv xətlərlə həyata keçirilən, gün ərzində yük tələbatı stabil olan, istehsal məqsədləri üçün orta aylıq enerji istehlakı 5 milyon kVt/saatdan az olmayan kimya və alüminium sənayesi müəssisələri. Son dəyişikliklər 12,25 Kb. 1 | oxumaq |
| Sıra №si İstehlakçı qruplarının adı Digərləri (mülkiyyət növü və yerləşməsindən asılı olmayaraq bütün hüquqi və fiziki şəxslərə məxsus istilikxanalar daxil olmaqla). Son dəyişikliklər 11,35 Kb. 1 | oxumaq |
| İnsan hüquq müdafiəçilərinin vəziyyəti üzrə Xüsusi Məruzəçi Məni bura dəvət etdiyinə və səfər zamanı əməkdaşlıq etdiyinə görə Azərbaycan hökumətinə təşəkkür edirəm. Səfərimin məqsədi ölkədə fəaliyyət göstərən insan hüquq müdafiəçiləri və vətəndaş cəmiyyətinin vəziyyətini əməkdaşlıq və dialoq mühitində qiymətləndirməkdən. Son dəyişikliklər 66,19 Kb. 1 | oxumaq |
| Ümumi məlumat Qeyd: Bu hesabat Emitent tərəfindən hazırlanmış və təqdim edilmişdir. Bakı Fond Birjası qsc hesabatda dərc edilmiş məlumatlara, o cümlədən onların dəqiqliyinə görə məsuliyyət daşımır. Son dəyişikliklər 207,24 Kb. 1 | oxumaq |
| Xəbər bülleteni №31 Mayın 1-də prezident İlham Əliyev və xanımı Mehriban Əliyeva Ermənistan silahlı qüvvələri ilə təmas xəttində yerləşən Tərtər, Ağdam və Bərdə rayonlarında olublar. Son dəyişikliklər 349,32 Kb. 3 | oxumaq |
| Xəbər bülleteni №22 Fevralın 1-də Mərkəzi Bank Azərbaycan manatının dollara məzənnəsini möhkəmləndirib. Transparency az-ın məlumatına görə, 1 abş dolları 1,6008 manatdan 1,5972 manata düşüb. Son dəyişikliklər 458,92 Kb. 22 | oxumaq |
| Xroniki Qastrit Mədənin selikli qişasının xroniki iltihabı olub, vaxtaşırı kəskinləşmələrlə müşaiyət olunur. Bu zaman mədənin selikli qişasında limfo-plazmositar infiltrasiya və birləşdirici toxumanın diffuz şəkildə inkişafı qeyd edilir. Son dəyişikliklər 22,2 Kb. 1 | oxumaq |
| 17 dekabr 2013 tarixi əlavə dəyişiklərə ümumi baxış Azərbaycanda qht-lərin fəaliyyətini tənzimləyən qanunlara edilmiş son (17. 12. 2013) əlavə və dəyişikliklər: gözlənilən narahatlıqlara dair ilkin hüquqi rəy. Son dəyişikliklər 145,81 Kb. 1 | oxumaq |
| İnsan Hüquqları və Transmilli korporasiyalar və digər biznes müssisələr üzrə bmt-nin İşçi Qrupunun Mandatı Haut-commissariat aux droits de l’homme • office of the high commissioner for human rights. Son dəyişikliklər 51,19 Kb. 1 | oxumaq |
| This file (download and printout) sample test Xatırladırıq ki, ali təhsilin (bakalavr) tamamlanması 2014-cü və ya ondan sonra illərdə gözlənilən şəxslərin anketi qəbul olunmur. Son dəyişikliklər 156,42 Kb. 1 | oxumaq |
|
http://azkurs.org/category/Stomatologiya/Azərbaycanlı_stomatoloqlar/
|
Azərbaycanlı stomatoloqlar
|
Xəbər bülleteni №38 Prezident İlham Əliyevin sədrlik etdiyi iclasda müdafiə sənayesi naziri Yavər Camalov, kənd təsərrüfatı naziri Heydər Əsədov, “Meliorasiya və Su Təsərrüfatı” Açıq Səhmdar Cəmiyyətinin sədri Əhməd Əhmədzadə 016-cı ilin ayında görülən işlər və qarşıda duran. Azərbaycanlı stomatoloqlar 5,87 Mb. 6
|
http://azkurs.org/category/Cərrahlıq/Zədə/
|
Zədə
|
Beynəlxalq Paralimpiya Komitəsi öz 25 illiyini qeyd edir Berlində təsis olunub. Britaniya dövlətinin təşəbbüsü ilə, həkim Lyudviq Quttman Stok Mandevil şəhərində onurğa zədəsi almış insanlar üçün reabilitasiya mərkəzi açmışdır və ilkin olaraq idman reabilitasiya xarakteri daşıyırdı. Zədə 19,81 Kb. 2
Əmək pensiyaları haqqında I. “Əmək pensiyaları haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununa (Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2006-cı IL, №3, maddə 208) aşağıdakı dəyişikliklər və əlavələr edilsin. Zədə 87 Kb. 1
Hamiləliyə və doğuma görə müavinət Nazirlər Kabinetinin 1998-ci IL 15 sentyabr tarixli 189 nömrəli qərarı ilə təsdiq edilmiş Məcburi dövlət sosial sığortası üzrə ödəmələrin və əmək qabiliyyətini müvəqqəti itirmiş işçilərə işəgötürənin vəsaiti hesabına ödənilən müavinətin hesablanması və. Zədə 156 Kb. 7
Məhkəmənin adı Ar din bdyp idarəsinin verdiyi №-li,” ” 20 ci IL tarixli texniki pasporta əsasən, №li mühərrik, №li kuza və №li şassisi olan dövlət nömrə nişanlı, qeydiyyatda olan markalı avtomaşın mənə məxsusdur. Zədə 48,5 Kb. 2
|
http://azkurs.org/category/Tibb/Televiziyada_cinsəllik/
|
Televiziyada cinsəllik
|
Tibb
Televiziyada cinsəllik
Həbsxana – cəmiyyətin daha çox
Televiziyada cinsəllik
1,09 Mb.
11
oxumaq
Üç aylıq ədəbiyyat dərgisi №3(15)
Televiziyada cinsəllik
3,87 Mb.
32
oxumaq
1
Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət
gir
|
qeydiyyatdan keç
Ana səhifə
Stomatologiya
Anesteziologiya
Cərrahlıq
Ginekologiya
Tibb
yükləyin
|
http://azkurs.org/category/Cərrahlıq/Mehriban_Əliyeva/
|
Mehriban Əliyeva
|
1 İyun- uşaqların Beynəlxalq Müdafiəsi Günüdür Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev uşaq dövlət siyasəti ilə bağlı silsilə fərman və sərəncamlar imzalamış-dır. “Ümumtəhsil məktəblərinin informasiya və kommunikasiya texnologiyaları ilə təminatı Proqramı”na əsasən məktəblərimiz müasir kompyuter və digər. Mehriban Əliyeva 76,03 Kb. 1
Metodiki vəsait Qax-2016 Azərbaycan Respublikasında “Multikulturalizm ili” elan edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı. Mehriban Əliyeva 87,11 Kb. 8
Gənclər müharibəyə yox deyək Sülh həyat, yaşamaq, sağlam nəsillər deməkdir. Bütün bunların toplumu ayrı-ayrı ölkələrdə, dünyada, davamlı inkişaf, qarşılıqlı əməkdaşlıq deməkdir. Azərbaycanda sülhün bərqərar olunması isə regionda davamlı sülhün təmin olunması deməkdir. Mehriban Əliyeva 18,01 Kb. 1
Sivilizasiyaların dialoqu Görəsən, sivilizasiyalara, xalqlara və ayrı-ayrı insanlara bir-birini eşitməyə, anlamağa nə mane olur və nə kömək ola bilər?!. Mehriban Əliyeva 1,45 Mb. 24
Qələndərli, N Nərimanov, Nəriman Nəcəf oğlu. Məktublar və Qarabağ məsələsinə dair sənədlər / N. N. Nərimanov; tərt. T. Ə. Əhmədov; red. R. Ə. Mehdiyev. Bakı : Nurlar npm, 2002. Mehriban Əliyeva 115 Kb. 5
|
http://azkurs.org/category/Stomatologiya/Parodontologiya/
|
Parodontologiya
|
| 3 пародонтологическая хирургия Ptfe мембраны (без учета стоимости мембраны) или другой изолирующей мембраны. Parodontologiya 83,02 Kb. 1 | oxumaq |
| Рабочая учебная программа дисциплины «пародонтология» для специальности 060201. 65 «Стоматология» Всего зет 4 Parodontologiya Рабочая учебная программа 494,78 Kb. 2 | oxumaq |
| Аннотации рабочих программ дисциплин учебного плана по направлению подготовки 060201. 65 «Стоматология» Parodontologiya 85,13 Kb. 1 | oxumaq |
| Приложение №3 Информированное согласие пациента на пародонтологическое лечение «Изида+» на проведение мне пародонтологического лечения и других манипуляций в полости рта. Parodontologiya 31,96 Kb. 1 | oxumaq |
| Мп г. Белгорода «Стоматологическая поликлиника №2» Информированное добровольное согласие на пародонтологическое лечение «Об утверждении Правил предоставления медицинскими организациями платных медицинских услуг». Parodontologiya Закон 56,08 Kb. 1 | oxumaq |
| К рабочей программе курса «Пародонтология» дисциплины «Стоматология» Цели освоения дисциплины «Пародонтология» дисциплины «Стоматология» относится к циклу профессиональных дисциплин фгос по специальности «Стоматология» высшего профессионального медицинского образования. Parodontologiya 116,82 Kb. 1 | oxumaq |
| Учебно-методическое пособие для студентов стоматологического факультета IX семестра: учебно-методическое пособие. Краснодар, Кубгму, 2014. 76 с «Пародонтология». Учебно-методическое пособие для студентов стоматологического факультета IX семестра: учебно-методическое пособие. Краснодар, Кубгму, 2014. – 76 с. Parodontologiya Учебно-методическое пособие 0,62 Mb. 4 | oxumaq |
| Issn 2409-0255 (Print) issn 2410-1427 (Online) Parodontologiya 88,27 Kb. 1 | oxumaq |
| N pp. 5 Dezhurny L. I., Boyarintsev V. V., Turin M. V Mediko-biologicheskie I sotsial'no-psikhologicheskie problemy bezopasnosti V chrezvychaynykh situatsiyakh [Medical-Biological and Socio-Psychological Problems of Safety in Emergency Situations]. 2013. N pp. 5–9. Parodontologiya 288,06 Kb. 5 | oxumaq |
| Myuller h p parodontologiya pdf Parodontologiya 8,41 Kb. 1 | oxumaq |
| DƏrc ediLMİŞ elmi İŞLƏRİNİn s I y a h I s I № Elmi əsərin adı Parodontologiya 27,27 Kb. 1 | oxumaq |
|
http://azkurs.org/category/Cərrahlıq/Eldar_Abbasov/
|
Eldar Abbasov
|
| Xəbər bülleteni №11 Rəsmi hesabatda deyilir ki, müraciətlərin 70%-i müsbət həll olunub, 23,1%-i üzrə müvafiq izahatlar verilib, 4%-i əsassız sayılıb, 0,6%-i qismən həll olunub, 0,5%-i aidiyyəti üzrə göndərilib, 1,8%-i icradadır. Eldar Abbasov 5,79 Mb. 87 | oxumaq |
|
http://azkurs.org/category/Tibb/Homofobiya/
|
Homofobiya
|
Tibb
Homofobiya
TermiNLƏRİN İzahli lüĞƏTİ
Dünya okeanının dibində okean tipli litosfer tavası üzərində yerləşən, təqribən 3000-3500m-dən.
Homofobiya
1,07 Mb.
6
oxumaq
MÖzvu. Qender münaqiŞƏLƏRİNİn səBƏBLƏRİ VƏ onlarin meydana gəLMƏSİNİn məNBƏLƏRİ
Məlumdur ki, münaqişə ziddiyyətlərin üzə çıxarılması və həllinin vasitəsi rolunu oynayır. Əks.
Homofobiya
373,21 Kb.
1
oxumaq
Seçimli cavabl
X işarəsi qoyun. İşarə edilmiş cavabı düzəltmək istəsəniz X işarəsi qoyulmuş xananı bütövlüklə rəngləyin və sonra.
Homofobiya
0,93 Mb.
1
oxumaq
Az ərbaycan
Milli Məclisə (Parlament) məxsusdur. Faktiki olaraq prezident hökumətin icraedici.
Homofobiya
388,98 Kb.
4
oxumaq
1
Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət
gir
|
qeydiyyatdan keç
Ana səhifə
Stomatologiya
Anesteziologiya
Cərrahlıq
Ginekologiya
Tibb
yükləyin
|
http://azkurs.org/category/Tibb/
|
Tibb
|
Yoluxucu xəstəliklərin immunoprofilaktikası haqqında azərbaycan respublikasinin qanunu Bu Qanun Azərbaycan Respublikası əhalisinin sağlamlığının qorunması və sanitariya-epidemioloji salamatlığının təmin edilməsi məqsədi ilə yoluxucu xəstəliklərin immunoprofilaktikası sahəsində həyata keçirilən dövlət siyasətinin hüquqi və iqtisadi əsaslarını. Tibb 18,96 Kb. 3
Klinik tapşırıq 1 Həkimə 56 yaşında xəstə müraciət edib. Xəstənin A/T yüksək olduğundan həkim ona sağrıya əzələ daxili inyeksiya təyin edir. Dərmana qarşı xəstənin fərdi allergik reaksiyasının olmadığına əmin olduqdan sonra. Tibb 286,75 Kb. 7
Azərbaycan respublikasinin naziRLƏr kabineti Qərar Azərbaycan Respublikası Qanununun tətbiq edilməsi barədə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 005-ci IL avqust tarixli 280 nömrəli Fərmanının 19-cu bəndinin icrasını təmin etmək məqsədi ilə Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti. Tibb Qaydalar 53 Kb. 1
Könüllü tibbi sığorta qaydaları Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə və hazırki könüllü tibb sığorta qaydalarına əsasən bundan sonra. Tibb Qaydalar 1,54 Mb. 23
|
http://azkurs.org/category/Cərrahlıq/Xəstəliklər/
|
Xəstəliklər
|
| Serebro-vaskulyar xəstəliklər Epidemioloji və tanatogenetik göstəricilərinə görə ən geniş yayılmış xəstəliklərdən hesab olunur. Belə ki, bütün ölüm hallarının 10 I məhz serebro-vaskulyar xəstəliklərin payına düşür. Xəstəliklər 18,04 Kb. 1 | oxumaq |
| Məntiq üzrə nümunə suallar Qutuda 7 ədəd konfet var idi. Oğlanlar bu qutudan hərəyə ədəd, qızlar hərəyə ədəd götürdükdən sonra 18 ədəd konfet qaldı. Aşağıdakı fikirlərdən hansı mütləq doğrudur. Xəstəliklər 89,71 Kb. 2 | oxumaq |
| Kimya təbiət elmidir və bizi əhatə edən aləmdə daim təmasda olduğumuz maddi varlıqları öyrənir. Həmçinin kimya maddələri onların tərkiblərini, xassələrini, çevrilmələrini müşayiət edən hadisələr haqqında elmdir Xəstəliklər 262,89 Kb. 1 | oxumaq |
| Dermatoloji xəstəliklər üzrə həyat keyfiyyəti indeksi Bu sorğunun məqsədi dəri probleminizin Sizin həyatınıza keçən həftə boyu göstərdiyi təsirin qiymətləndirilməsidir. Hər sual üçün bir xananı “V” işarəsi ilə qeyd etməyiniz xahiş olunur. Xəstəliklər 55,5 Kb. 1 | oxumaq |
| Microsoft Word az decision 225 Infectious Diseases Dünya miqyasında immunoprofilaktika tədbirləri nəticəsində bir sıra xəstəliklərin. Xəstəliklər 100,85 Kb. 1 | oxumaq |
| Adrenoleykodistrofiya Şahin Böyükağa oğlu Əlibəyli Adrenoleukodystrophy X-xromosomla ilişikli keçən bir irsi xəstəlik kimi adrenoleykodistrofiyanın. Xəstəliklər 1,8 Mb. 10 | oxumaq |
|
http://azkurs.org/category/Cərrahlıq/Azərbaycan_həkimləri/
|
Azərbaycan həkimləri
|
| Nazir S. Həsənova Keçmiş hərbi qulluqçulara hərbi xidmətlə əlaqədar əlillik səbəblərinin müəyyən edilməsi barədə. Azərbaycan həkimləri 17,84 Kb. 5 | oxumaq |
| Azərbaycan Respublikasının Səhiyyə Nazirliyinin Kollegiyasının "15" may 2014-cü IL tarixli Beş ildən çox işləməyən tibb mütəxəssislərinin hazırlığa göndərilməsi üçün müraciətin və sənədlərin qəbulu üzrə. Azərbaycan həkimləri 16,4 Kb. 8 | oxumaq |
| Şəxsin narkoloji xəstəliyə düçar olmasının (narkoloji xəstəliyin diaqnozunun) müəyyən edilməsi və ya təsdiqlənməsi məqsədi ilə təbbi yoxlamanın aparılması Qaydasının təsdiq edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Qanununun tətbiq edilməsi barədə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2001-ci IL 17 sentyabr tarixli, 581 nömrəli Fərmanının 1-ci bəndinin 7-ci abzasının icrasını təmin etmək məqsədi ilə Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti. Azərbaycan həkimləri 45,5 Kb. 2 | oxumaq |
| Curriculum vitae Yeni dərman preparatlarının iltihab əleyhinə olan sensitiv inhibitorların neytrofillərin funksiyalarına və myeloperoksidaza fermentinə təsir mexanizmlərinin araşdırılması. Azərbaycan həkimləri 2,05 Mb. 7 | oxumaq |
| Tibb Universitetinin ictimaiyyəti “20 yanvar” şəhidlərini yad etdi Qəzet 1933 -cü ildən çıxır. №02 (1620) 30 yanvar 2016 cı IL qiyməti 50 qəpik. Azərbaycan həkimləri 8,71 Mb. 19 | oxumaq |
| Microsoft Word 54 Hekim terapevt telimat Azərbaycan həkimləri 124,35 Kb. 4 | oxumaq |
| 19 sentyabr 2012-ci il tarixli 70 nömrəli əmri ilə təsdiq edilmişdir Bu vəzifə təlimatı həkim-psixiatrın vəzifə öhdəliklərini, hüquq və. Azərbaycan həkimləri 75,14 Kb. 4 | oxumaq |
| Microsoft Word 27 Hekim mama ginekoloq telimat Azərbaycan həkimləri 133,78 Kb. 4 | oxumaq |
| Microsoft Word 88 Hemofiliya Tövsiyələrin etibarlılıq səviyyəsi şkalası. Azərbaycan həkimləri 0,78 Mb. 58 | oxumaq |
| Qalxanabənzər vəzin anatomiyası: Qalxanabənzər vəzi traxeyanın hər iki tərəfində, boyunduruq çuxurunda yerləşir və nazik bağla birləşir. Qalxanabənzər vəzinin çəkisi 18-20 qramdır Azərbaycan həkimləri 2,32 Mb. 11 | oxumaq |
| Azərbaycan! Azərzərbaycan! Azərbaycan həkimləri 6,79 Mb. 1 | oxumaq |
|
http://azkurs.org/category/Anesteziologiya/Larinqoskop/
|
Larinqoskop
|
Anesteziologiya
Larinqoskop
Pediatriya ixtisası üzrə əlavə 84 test sualları Uşaqlarda ağrılı müalicəvi və diaqnostik əməliyyatları necə aparmaq məsləhətdir?
Kəskin xəstəliklərdə (“ kəskin qarın ” simptomu) ağrının xarakter və intensivliyini müəyyənləşdirmək üçün hansı dərmana üstünlük verilir?.
Larinqoskop
53,03 Kb.
58
oxumaq
Feldşer İxtİsası üzrə test tapşırıqları nümunələrİ Bölmə – Terapiya Təmizləyici imaləyə əks- göstəriş hansıdır?
Təsir Vahidi ( tv) insulin 5 qr qlükozanı qlikogenə çevirirsə, 200 qram qlükozanı qlukogenə çevirmək üçün neçə tv insulin götürülməlidir?.
Larinqoskop
1,42 Mb.
477
oxumaq
1
Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət
gir
|
qeydiyyatdan keç
Ana səhifə
Stomatologiya
Anesteziologiya
Cərrahlıq
Ginekologiya
Tibb
yükləyin
|
http://azkurs.org/category/Ginekologiya/Ginekologiya/
|
Ginekologiya
|
| Toshkent tibbiyot akademiyasi f. I. Shukurov Shukurov F. I. t f n., dotsent tta 4-5- kurslar akusherlik va ginekologiya kafedrasi dotsenti. Ginekologiya 223,94 Kb. 13 | oxumaq |
| Akusherlik /ginekologiya Ginekologiya 16,08 Kb. 1 | oxumaq |
| Soyadı, Adı, Atasının Adı Ginekologiya 11,19 Kb. 1 | oxumaq |
| Mama ixtisası üzrə nümunəvi test suallarının toplusu Mamalıq 1 Birinci əlləmə üsulu ilə nə təyin edilir? Promontoriumla qasıq simfizinin aşağı kənarı arasında olan məsafə neçə sm-ə bərabərdir?. Ginekologiya 1,18 Mb. 354 | oxumaq |
| O’zbekiston respublikasi sog’liqni saqlash vazirligi toshkent tibbiyot akademiyasi tibbiy ta’limni rivojlantirish markazi ginekologiyadan yagona uslubiy tizim bo’yicha yaratilgan amaliy mashg’ulotlar o’tkazish uchun o’quv qo’llanmasi Ginekologiyadan yagona uslubiy tizim bo’yicha yaratilgan amaliy mashg’ulotlar o’tkazish uchun o’quv qo’llanmasi. Ginekologiya 0,98 Mb. 127 | oxumaq |
| Tasdiqlayman Ish dasturi “Davolash ishi” yo’nalishi o’quv plani va tipik dasturi asosida tuzilgan, tta ilmiy metodik yig’ilishda muhokama qilingan va tasdiqlangan, protokol №1 sana «28» аvgust 2013y. Ginekologiya 331 Kb. 22 | oxumaq |
| O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta`lim vazirligi Fanning ishchi o’quv dasturi o’quv, ishchi o’quv reja va o’quv dasturiga muvofiq ishlab chiqildi. Ginekologiya 392,5 Kb. 40 | oxumaq |
| Xotin -qizlar jinsiy a’zolarining shikastlanishi. Darsning maqsadlari Oske usuli bo’yicha o’quvchilar bilimini tekshirish va yangi mavzu bo’yicha tushuncha berish. Ginekologiya 49 Kb. 1 | oxumaq |
|
http://azkurs.org/1-generator-mad-libs.html
|
1. Генератор Mad Libs
|
Топ-10 веселых и простых проектов на Python для начинающих (с кодом) (turbopages.org)
1. Генератор Mad Libs
Этот проект для начинающих Python - хорошее начало для начинающих, поскольку в нем используются строки, переменные и конкатенация. Генератор Mad Libs манипулирует входными данными, которые могут быть любыми: прилагательным, местоимением или глаголом. После ввода данных программа берет данные и упорядочивает их для построения истории. Это очень классный проект на Python, который стоит попробовать, если вы новичок в программировании.
863.1K
Настоящий день из жизни инженера-программиста - Norwegian Startup edition
Пример кода:
""" Mad Libs Generator
----------------------------------------
"""
#Loop back to this point once code finishes
loop = 1
while (loop < 10):
# All the questions that the program asks the user
noun = input("Choose a noun: ")
p_noun = input("Choose a plural noun: ")
noun2 = input("Choose a noun: ")
place = input("Name a place: ")
adjective = input("Choose an adjective (Describing word): ")
noun3 = input("Choose a noun: ")
#Displays the story based on the users input
print ("------------------------------------------")
print ("Be kind to your",noun,"- footed", p_noun)
print ("For a duck may be somebody's", noun2,",")
print ("Be kind to your",p_noun,"in",place)
print ("Where the weather is always",adjective,".")
print ()
print ("You may think that is this the",noun3,",")
print ("Well it is.")
print ("------------------------------------------")
# Loop back to "loop = 1"
loop = loop + 1
2. Угадывание чисел
Этот проект представляет собой забавную игру, которая генерирует случайное число в определенном заданном диапазоне, и пользователь должен угадать число после получения подсказок. Каждый раз, когда пользователь ошибается в своих предположениях, ему предлагается больше подсказок, чтобы упростить задачу — за счет снижения оценки.
Программе также требуются функции для проверки, введено ли пользователем фактическое число, и находит разницу между двумя числами.
Dostları ilə paylaş: |
|
http://azkurs.org/category/Stomatologiya/Kateqoriya/
|
Kateqoriya
|
Sosial müavinətlər haqqında Bu Qanun Azərbaycan Respublikasında sosial müavinətlərin təyin olunması və verilməsinin hüquqi əsaslarını müəyyən edir və bu sahədə yaranan digər münasibətləri tənzimləyir. Kateqoriya 75,44 Kb. 1
GİRİŞ Qrammatik kateqoriya haqqında ümumi məlumat Bunlarsiz dil ünsiyyət vasitəsi rolunu oynaya bilməz. Bu baxımdan hər hansi bir dilin qrammatik qurulusunu öyrəndikdə onun özünəməxsus dil qanunauygunluqların qrammatik kateqoriyalarını öyrənmək gərəkdir. Kateqoriya 129,95 Kb. 1
"Təsdiq edirəm" Azərbaycan Respublikasının Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi tərəfindən hüquqi və fiziki şəxslər üçün mehmanxana və mehmanxana tipli obyektlərin dövlət təsnifatından keçirilməsi üzrə inzibati reqlament. Kateqoriya 83,45 Kb. 1
|
http://azkurs.org/oliy-talim-fan-va-innovatsiyalar-vazirligi-jizzax-politexnika.html
|
Oliy talim fan va innovatsiyalar vazirligi jizzax politexnika institti
|
O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY TALIM FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI JIZZAX POLITEXNIKA INSTITTI
“SERVIS” FAKULTETI
“IQTISODIYOT VA MENEJMENT” KAFEDRASI “MOLIYA ASOSLARI” FANIDAN
REFERAT
Bajardi: 531-22-guruh talabalari Tekshirdi: Nasriddinov Jasur Mavzu: Rossiya Federatsiyasi moliya tizimi Reja:
Rossiya moliya tizimi
Davlat byudjeti
Byudjetdan tashqari mablag’lar
Umumxalq krediti
Fond bozori
Sug’urta fondi
Korxona moliyasi
Xulosa
1.Rossiya moliya tizimi
Rossiyaning moliya tizimi nima? Ijtimoiy reproduktsiyaning turli sharoitlarida moliyani rivojlantirishning muntazamligini tahlil qilish ularning mazmunida umumiy xususiyatlar mavjudligidan guvohlik beradi.
Bu moliya faoliyati uchun ob'ektiv sabablar va shartlar tarkibi bilan bog'liq. Bu shartlar orasida u ikkitasini tanlab oladi: tovar-pul munosabatlarining rivojlanishi va davlatning mavjudligi bu aloqalarning subʼekti sifatida.
Masalan, pul, kredit, ish haqi fondi va boshqalar kabi qiymat toifalaridan farqli o'laroq, moliya organik ravishda davlatning faoliyati bilan bog'liq.
Biroq barcha moliyaviy munosabatlarning umumiy xususiyatlariga ular o'rtasidagi ma'lum farqlar kiritilmaydi.
Shu munosabat bilan moliya tizimi moliyaviy munosabatlarning turli sohalari (bog'lanishlari) to'plami bo'lib, ularning har biri pul mablag'larining shakllanishi va ishlatilishida o'ziga xos jisni, ijtimoiy takror ishlab chiqarishda boshqa rol o'ynaydi.
Rossiya Federatsiyasi moliya tizimi moliyaviy munosabatlarning quyidagi elementlarini o'z ichiga oladi: davlat byudjeti, byudjetdan tashqari mablag'lar, davlat krediti, sug'urta fondlari, fond bozori va mulkchilikning turli shakllaridagi korxonalarning mablag'lari.
Yuqoridagi moliyaviy munosabatlarning barchasini ikkita quyi tizimga bo'lish mumkin. Bular makro darajada kengaytirilgan takror ishlab chiqarish ehtiyojlarini va mikro darajadagi mablag'lar bilan takror ishlab chiqarish jarayonini ta'minlash uchun foydalaniladigan iqtisodiy sub'ektlarning mablag'larini qondiradigan davlat mablag'laridir.
Moliya tizimining alohida bog'lanishlarga bo'linishi har bir bog'lanishning vazifalari, shuningdek, mablag'larning markazlashgan va markazlashtiriluvchi fondlarini shakllantirish va ulardan foydalanish usullari bilan bog'liq.
Pul resurslarining milliy markazlashgan fondlari moddiy ishlab chiqarish shoxobchalarida yaratilgan milliy daromadni taqsimlash va qayta taqsimlash orqali yaratiladi.
Davlatning iqtisodiy va ijtimoiy rivojlanish sohasida tutgan muhim o'rni uning moliyaviy resurslarining katta qismini markazlashtirishni zarur qiladi. Ulardan foydalanish shakllari iqtisodiy, siyosiy va ijtimoiy muammolarni hal etishda davlatning ehtiyojlarini qondiradigan budjet va byudjetdan tashqari mablag'lardir.
Pul mablag'larini shakllantirish va ulardan foydalanishning boshqa shakllari va usullari moliya tizimining kredit va sug'urta bog'lanishlaridan foydalaniladi. Markazlashtirila-tilgan mablag'lar korxonalarning pul mablag'lari va jamg'armalaridan shakllantiriladi.
Faoliyat sohasining delimitatsiyaga qaramasdan, har bir bog'lanishda pul mablag'larini shakllantirish va ulardan foydalanishning maxsus usullari va shakllaridan foydalanilishiga qaramasdan, moliya tizimi yagona tizim hisoblanadi, chunki u barcha bog'lanishlar uchun yagona resurs manbaiga asoslanadi.
Yagona moliya tizimining asosi korxonalarning moliyaviy mablag'lari hisoblanadi, chunki ular moddiy ishlab chiqarish jarayonida bevosita ishtirok etadilar.
Markazlashgan davlat mablag'larining manbai moddiy ishlab chiqarish sohasida yaratilgan milliy daromaddir. Milliy iqtisodiyotning barcha tarmoqlarida rivojlanishning ma'lum sur'atlarini ta'minlashda davlat moliyasi yetakchi o'rin tutadi; iqtisodiyot tarmoqlari va mamlakat mintaqalari, ishlab chiqarish va noishlab chiqarish sohalari o'rtasida moliyaviy resurslarni, shuningdek, mulkchilik shakllari, alohida guruhlar va aholi qatlamlari o'rtasida qayta taqsimlash. Moliyaviy resurslardan samarali foydalanish faqat davlatning faol moliyaviy siyosati asosida amalga oshiriladi.
Davlat moliyasi organik jihatdan korxonalar moliyasi bilan bog'liq. Bir tomondan, budjet daromadlarining asosiy manbai moddiy ishlab chiqarish sohasida hosil bo'ladigan milliy daromaddir.
Boshqa tomondan, kengaytirilgan takror ishlab chiqarish jarayoni nafaqat korxonalarning o'z mablag'lari hisobidan, balki budjet ajratmalari va bank kreditlaridan foydalanish ko'rinishidagi mablag'lar milliy fondini jalb qilish bilan ham amalga oshiriladi. Agar o'z mablag'lari yetishmasa, kompaniya aksiyadorlik asosida boshqa korxonalardan mablag'larni, shuningdek qimmatli qog'ozlar operatsiyalari asosida qarzga olingan mablag'larni jalb qilishi mumkin. Sug'urta kompaniyalari bilan shartnomalar tuzish orqali biznes xavflari sug'urtalanadi. Moliya tizimining tarkibiy qismlarining o'zaro bog'liqligi va o'zaro bog'liqligi moliyaning yagona axamiyati bilan bog'liq.
Moliya tizimi orqali davlat markazlashgan va decentralizatsiya qilingan pul fondlari, to'plash va iste'mol fondlarining shakllanishiga, soliqlar, davlat budjeti xarajatlari va davlat kreditidan foydalanishga ta'sir ko'rsatishi mumkin.
|
http://azkurs.org/asetilen-generatoru-cihaz-ve-emeliyyat-prinsipi.html
|
Asetilen Generatoru: Cihaz Və Əməliyyat Prinsipi
|
Asetilen Generatoru: Cihaz Və Əməliyyat Prinsipi
Asetilen generatoru kimyəvi reaksiya ilə asetilenin istehsalı üçün bir cihazdır. Kalsium karbidinin su ilə qarşılıqlı olması istənilən məhsulun izolyasiyasına gətirib çıxarır. Hal-hazırda belə cihazlar həm stasionar, həm də mobil qaz qurğularında istifadə olunur. Əslində, asetilen qaz qaynaqında əsas yanacaqdır. Hansı avadanlıq və onun əsas xüsusiyyətləri nə haqqında daha ətraflı danışaq.
GENERATORLAR TƏSNIFATI
Asetilen generatorları adətən məhsuldarlıq, tətbiq, təzyiq və fəaliyyət prinsipləri arasında bir neçə meyarlara uyğun olaraq təsnif edilir. Təzyiqlərə gəldikdə, asetilen generatorlarını aşağı təzyiqlə ayırırıq - 0.01 MPa, ortalama - 0.07-0.15 MPa, yüksək - 0.15 MPa-dan çoxdur.
Hərəkət yolu ilə asetilen generatoru sabit və mobil ola bilər. Sonuncu qurğular az məhsuldardır - 0.3-3 m3, saatda 5000 m3 yanacaqdoldurma qazından stasionar məhsul. Hərəkət prinsipinə gəldikdə, aşağıdakı növlərə diqqət yetirilməlidir: HF - karbid və suyun karıştırılması, VC - suyun CaC 2- də mümkün "həcmli proses" ilə. Bundan əlavə, qaynaqçılar tez-tez VC istifadə, ancaq "quru proses" ilə. Çox nadir hallarda, lakin hələ də birləşdirilmiş generatorlar istifadə olunur. Onlar bir-birini tamamlayan müxtəlif növlərin xüsusiyyətlərini və texniki xüsusiyyətlərini birləşdirir.
ASETILEN GENERATORUNUN FƏALIYYƏT PRINSIPI
Yuxarıda qeyd edildiyi kimi, dizayn və vahidin işləməsi onun növü ilə müəyyən edilir. Birincisi, "suda karbid" generatoruna baxaq. Ən məşhur və sadədir.
Əməliyyat prinsipi aşağıdakı kimidir. Tullantıdan karbür qaz qurucu kameraya müəyyən bir hissədə verilir. Bu anda yeməkdən keçir. Qaz qurucu kamerada su var. Karbid qidasına gəldikdə, avtomatik olaraq nəzarət edilir və əsasən sistemdəki təzyiqdən asılıdır. Növbəti xidmətdən sonra qaz təşkil edən kamerada təzyiq artır. Əgər kritik işarənin altına düşərsə, növbəti batch yüklənir.
Etkileşim zamanı dərhal eyni asetilen meydana gəlir. Seçicidən xüsusi bir hose daxil olur. Sızan kireç xüsusi bir bunker vasitəsi ilə çıxarılır.
Dostları ilə paylaş: |
|
http://azkurs.org/category/Cərrahlıq/
|
Cərrahlıq
|
Cərrahlıq
Cərrahiyyə
Cərrahlar
Döş qəfəsi cərrahiyyəsi
Oftalmologiya
Ortopediya
Plastik cərrahiyə
Transplantologiya
Travmatologiya
Ürək cərrahiyyəsi
Amputasiya
Aorta koronar şuntlama
ATLS
Cərrah
Cərrahiyyə tarixi
Debridement
Sternotomiya
Torakotomiya
Transplantasiya
Millətlərinə görə cərrahlar
Ölkələrinə görə cərrahlar
Cərrahlıq
Göz xəstəlikləri
Oftalmoloqlar
Daltonizm
Keratoplastika
Ortopedlər
Estetik cərrahiyə
Rinoplastika
Qaraciyər transplantasiyası
Cərrahi müdaxilə
Travmatoloqlar
Zədələr
Travmatizm
Azərbaycanlı cərrahlar
ABŞ cərrahları
Azərbaycan cərrahları
Rusiya cərrahları
İran cərrahları
Ölkələrinə görə həkimlər
Astiqmatizm
Katarakta
Konyunktivit
Korluq
Mioz
Nistaqm
Ptoz
Qlaukoma
Toyuq korluğu
Xəstəliklər
Millətlərinə görə oftalmoloqlar
Ölkələrinə görə oftalmoloqlar
Lüdviq Lazar Zamenhof
Cəmil Lənbəranski
Eldar Abbasov
Qələndər Canbaxışov
Azərbaycan travmatoloqları
Bəxtiyar Əsgərov
Qavril İlizarov
Rəşid Talışinski
Həkimlər
Zədə
Cavad Heyət
Mirəsədulla Mirqasımov
Mustafa Topçubaşov
Ramiz Bayramov
İbrahim Topçubaşov
Əhliman Əmiraslanov
Allen Uippl
ABŞ həkimləri
Arif Mustafayev
Qurbanxan Müslümov
Azərbaycan həkimləri
Rusiya İmperiyası cərrahları
Rusiya həkimləri
İran həkimləri
Azərbaycanlı oftalmoloqlar
Azərbaycan oftalmoloqları
Mehman Bayramov
Nikolay Piroqov
Elmira Abdullayeva
Mehriban Əliyeva
Zərifə Əliyeva
PəHRİz plani
Kleksan 4 qarina gun axsam saat 23. 00 da Espumizan 20 damci suya Quttalaks 20 damci suya.
Cərrahiyyə
58,27 Kb.
8
oxumaq
TiBBİ treyninq kurslari proqram 15-17 fevral 2013-cü IL
Prof. Dr. Med. Qurban Müslümov ” Laparoskopik cərrahiyyənin dünəni, bu günü və sabahı”.
Cərrahiyyə
Mühazirə
63,26 Kb.
1
oxumaq
Toyuna 1 ay qalmış həkimlər diaqnoz qoydu: 10 gün vaxtınız var
Tural Budaqovun valideyinləri fəryad etdilər: Bu məmləkətdə 50 min manat tapa bilmədik deyə oğlumuzu itiririk.
Cərrahiyyə
Yazı
11,42 Kb.
1
oxumaq
Soyadı, Adı, Atasının Adı
Cərrahiyyə
28,5 Kb.
1
oxumaq
İnsan orqan və (və ya) toxumalarının transplantasiyası haqqında
Qanununun tətbiqi ilə bağlı bəzi normativ hüquqi aktların təsdiq edilməsi haqqında.
Cərrahiyyə
74,5 Kb.
5
oxumaq
1
Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət
gir
|
qeydiyyatdan keç
Ana səhifə
Stomatologiya
Anesteziologiya
Cərrahlıq
Ginekologiya
Tibb
yükləyin
|
http://azkurs.org/category/Cərrahlıq/Millətlərinə_görə_oftalmoloqlar/
|
Millətlərinə görə oftalmoloqlar
|
Cərrahlıq Millətlərinə görə oftalmoloqlarElmi, təhsili heç vaxt unutmayan bir Heydər Əliyevin ən böyük tarixi xidmətlərindəndir. Bu isə öz növbəsində Ulu Öndərin nəinki Azərbaycan tarixində, həm də böyük türk dünyasında əbədiyaşarlığını şərtləndirən başlıca amildir. Millətlərinə görə oftalmoloqlar 6,34 Mb. 68oxumaq Başkent Universitetinin rektoru atu-da qonaq oldu Qəzet 1933 -cü ildən çıxır. №11 (1629) 16 iyun 2016 cı IL qiyməti 50 qəpik. Millətlərinə görə oftalmoloqlar 9,02 Mb. 24oxumaq Yazıçı Anar haqqında payız düşüncələri (Cəmil Həsənli) Moskvada Anarın 70 illiyində çıxışından Bu xalq yazıçısı Anara aid tərtib etdiyimiz ikinci kitabdır. Anar. Ömür yolu. Millətlərinə görə oftalmoloqlar Yazı 2,61 Mb. 274oxumaq «Aspoliqraf» Bakı–2013 teymur cəbrayilov Teymur Qəhrəman oğlu Cəbrayılov 1961-ci ildə Bakı şəhərində anadan olmuşdur. İlk musiqi təhsilini. Millətlərinə görə oftalmoloqlar 4,5 Mb. 3oxumaq Microsoft Word Qebele-Son variant Kitabda Qəbələnin son illər ərzindəki inkişafından söz açılır. Azərbaycan xalqının. Millətlərinə görə oftalmoloqlar 1,9 Mb. 80oxumaq Neriman Qurban indd N. Qurban. Yüzilin "Əli və Nino" əfsanəsi. Poman-xronika. Bakı, Qanun, 2014, 604 səh. Millətlərinə görə oftalmoloqlar 2,37 Mb. 175oxumaq Qafqaz Universitetində Mexanika Mühəndisliyi Laboratoriyalarının Millətlərinə görə oftalmoloqlar 10,44 Mb. 24oxumaq
1
|
http://azkurs.org/category/Ginekologiya/HELLP_sindromu/
|
HELLP sindromu
|
| Mamalıq-ginekologiya 1 Estriolun konsentrasiyasının azalması inkişaf edən hallara hansı aid deyil? Hamilədə aktiv revmatizm zamanı doğuşun başa çatdırılması taktikası nədən ibarətdir?. HELLP sindromu 49,33 Kb. 34 | oxumaq |
| Sveučilište u rijeci Završni rad obranjen je dana u/na. HELLP sindromu 315,64 Kb. 35 | oxumaq |
| Календарно-тематический план каферды акушерства и гинекологии и курсов для студентов курса лечебного и медико педагогического факультетов Problemali lektsiya ingliz tilida. Uruglanish. Xomilaning rivojlanish boskichlari. Zararli omillarning xomilaga ta`siri. HELLP sindromu Календарно-тематический план 62,35 Kb. 24 | oxumaq |
| Changing roles of special education teachers in nsw public Schools Dsv is a not-for-profit support group whose membership is made up of the parents of students with Down syndrome. The focus of the programme is on providing appropriate pedagogy and curriculum for students with Down syndrome beginning school to ensure a best. HELLP sindromu 122,58 Kb. 11 | oxumaq |
| Preeklampsija Hellp – hemolizės, padidėjusio kepenų fermentų kiekio kraujo serume ir trombocitopenijos sindromas. HELLP sindromu 205,5 Kb. 21 | oxumaq |
| Nefrologiya Zakafkaziyada böyrək köçürülməsi əməliyyatı kim tərəfindən və neçənci ildə aparılmışdır?. HELLP sindromu 1,29 Mb. 313 | oxumaq |
| Mitokondrial yağ asiDİ oksidasyon bozukluğU Yenidoğan taramalarının genişlemesi sayesinde bu gruptaki hastalıklarla ilgili bilgilerimiz de büyük ölçüde gelişim göstermiştir. Yine de tanı ve tedavide pek çok zorlukla beraber cevaplanması gereken bir çok soru bizi beklemektedir. HELLP sindromu 176,5 Kb. 16 | oxumaq |
| 9 Derleme hellp sendromunda Acil Yaklafl›m Emergency Approach in hellp syndrome 1 If patient has complications such as hepatic rupture, cerebral hemorrhage and disseminated intravascular coagulation. HELLP sindromu 84,55 Kb. 8 | oxumaq |
|
http://azkurs.org/category/Stomatologiya/Kateqoriyalar/
|
Kateqoriyalar
|
| İqtisad elminin tarixi və metodologiyasы “ Marksın və onun davamçılarının əsərlərində ictimai-iqtisadi formasiya haqqında təlim və sosializm nəzəriyyəsi. Kateqoriyalar 7,89 Kb. 1 | oxumaq |
| «alfa siğorta» asc-nin 01yanvar 2014-cü IL tarixinə olan Uçot siyasəti və izahlı qeydləri Köhnəlmə norması qanunvericiliyə əsasən kateqoriyalar və normalar üzrə tətbiq edilmiş və tikili üçün 3%-ə qədər, maşın-avadanlıq və nəqliyyat vasitələri üçün 25%-ə qədər, digər əsas vəsaitlər üçün isə 20%-ə qədər götürülmüşdür. Kateqoriyalar 76,04 Kb. 1 | oxumaq |
| R Kabinetinin 1999-cu il 15 mart tarixli 41 n Nəqliyyat vasitələri sürücülərinin hazırlanması və onların ixtisasının artırılması kursları haqqında. Kateqoriyalar 0,85 Mb. 5 | oxumaq |
| FƏLSƏFƏ İÇTİMAİ ŞÜurun spesfik formasi kiMİ. FƏLSƏFƏNİn geneziSİ VƏ predmeti Lakin insanlar heç də həmişə bu dinə sadiq olmamışlar. Dünya yaranandan insan nəsil-nəsil öz biliklərindən uzaqlaşmış,yanılmış,süni tanrılarda müdafiə axtarmış və Allahı bu fərdi obyektlərlə eyniləşdirərək çoxallahlı bütpərəstlərə. Kateqoriyalar 37,18 Kb. 1 | oxumaq |
| Fuat RƏsulov qubad İbadoğlu iqtisadiyyatın əsasları Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi tərəfindən Elmi-Metodiki Şuranın 04. 07. 2002-ci il tarixli 16 saylı protokolu əsasında dərs vəsaiti kimi təsdiq olunmuş və təhsil nazirinin 11. 07. 2002-ci il tarixli 767 saylı əmrilə qrif. Kateqoriyalar Dərs 3,39 Mb. 13 | oxumaq |
| Azərbaycan dili fənnindən imtahan sualları. IV kurs Qrammatikanın hissələri haqqında. Morfologiya qrammatikanın hissəsi kimi. Nitq hissələri. Kateqoriyalar 8,29 Kb. 1 | oxumaq |
| ŞƏKİ FİLİali Abdullayeva G. A. Müasir Azərbaycan dili. II hissə. Ami-nin “Xarici dil ingilis. Kateqoriyalar 4,76 Kb. 28 | oxumaq |
|
http://azkurs.org/category/Cərrahlıq/Ölkələrinə_görə_həkimlər/
|
Ölkələrinə görə həkimlər
|
| Zərİf məqamlar (Böyük Rəhbər Ayətullah Xameneinin 1979-2004-cü illərdə müəllim və tələbələr qarşısında çıxışlarından seçmələr) Beşinci cild Tərtib edən: Həsən Qüddusizadə Çevirən: Maqsud Əzizoğlu Birinci fəsil Böyük Rəhbər Ayətullah Xameneinin 1979-2004-cü illərdə müəllim və tələbələr qarşısında çıxışlarından seçmələr. Ölkələrinə görə həkimlər 120,05 Kb. 90 | oxumaq |
| Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti magistratura məRKƏZİ Əlyazması hüququnda Azərbaycanin beynəlxalq əMƏk böLGÜSÜNDƏ yeri VƏ onun səMƏRƏLİLİYİNİn qiYMƏTLƏNDİRİLMƏSİ” mövzusunda. Ölkələrinə görə həkimlər 145,74 Kb. 19 | oxumaq |
| Aleksandr Tarasov İnqilab və cihad və ya sollar islam radikalları ilə birləşməlidirlərmi? Meksikanın2 daxili işlərinə qarışmağa əsas tapmaq məqsədilə heç bir xəbərdarlıq etmədilər. Ölkələrinə görə həkimlər 124,6 Kb. 1 | oxumaq |
| Qafqaz Tədqiqat Resurs Mərkəzi Ölkələrinə görə həkimlər 0,69 Mb. 18 | oxumaq |
| Avropa və amerika öLKƏLƏRİNİN Ən yeni tariXİ Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi emş-nın Tarix bölməsinin. Ölkələrinə görə həkimlər Dərs 2,21 Mb. 186 | oxumaq |
| Мцстягил тящсил сийасяти Yaşadığı zamanın tələbləri səviyyəsində durmağa, hər dəfə sıfırdan başlamaq deyil, özündən əvvəlki nəsillərin işini davam etdirməyə insan yalnız təhsil sayəsində müyəssər olur. Ölkələrinə görə həkimlər 206,5 Kb. 4 | oxumaq |
| Microsoft Word Yaxin ve orta serq olkeleri doc Yaxın Şərq (16 dövlət), üçüncü hissə isə Orta Şərq dövlətlərinin (2 dövlət) icmalına. Ölkələrinə görə həkimlər Dərslik 1,92 Mb. 229 | oxumaq |
| Fesil-12. indd Orta-gəlirli ölkələr növbəti qruplara bölünür: aşağı orta- gəlirli ölkələr 026 dollardan 035 dollara qədər və yuxarı orta-gəlirli ölkələr. Ölkələrinə görə həkimlər 28,04 Mb. 43 | oxumaq |
| Microsoft Word ba contract[2]. docx Bakı şəәhəәri “ ” 2016-cı IL. Ölkələrinə görə həkimlər 155,72 Kb. 9 | oxumaq |
|
http://azkurs.org/category/Ginekologiya/Adilə_Şahtaxtinskaya/
|
Adilə Şahtaxtinskaya
|
Ginekologiya
Adilə Şahtaxtinskaya
Kbt я25 uot (059) Baş redaktor
Təqvimdə 2014-cü ildə yubileyləri qeyd olunacaq görkəmli şəxsiyyətlərin siyahısı və əlamətdar.
Adilə Şahtaxtinskaya
48,09 Mb.
507
oxumaq
KġtabxanaġÜnasliq
K 73 Kitabxanaşünaslıq və biblioqrafiya: elmi-nəzəri, metodik və təcrübi.
Adilə Şahtaxtinskaya
2,53 Mb.
111
oxumaq
Azərbaycan diLİ VƏ tariXİ
Bu k itab "Azərbaycan tarixi. Yeddi cilddə. V cild" (Bakı, Elm, 2001) nəşri əsasında.
Adilə Şahtaxtinskaya
8,38 Mb.
72
oxumaq
8 tn(end) tnazirler qxd
Bu sahədə ilk təşəbbüs olan toplu təhsil işçiləri və geniş oxucu auditoriyası üçün nəzərdə tutulub.
Adilə Şahtaxtinskaya
Yazı
3,85 Mb.
126
oxumaq
Dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin 1 noyabr 2004-cü IL tarixli 816 saylı əmri ilə təsdiq olunub
Hələ insanlarda dil ünsiyyəti yaranmamışdan milyon-milyon illər əvvəl adamlar "danışan".
Adilə Şahtaxtinskaya
Dərs
3,58 Mb.
470
oxumaq
1
Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət
gir
|
qeydiyyatdan keç
Ana səhifə
Stomatologiya
Anesteziologiya
Cərrahlıq
Ginekologiya
Tibb
yükləyin
|
http://azkurs.org/category/Tibb/Xocalı_rayonu/
|
Xocalı rayonu
|
Tibb
Xocalı rayonu
Azərbaycan Respublikasının Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətini ləğv etmək haqqında azərbaycan respublikasinin qanunu
Azərbaycan Respublikasının öz milli dövlət quruluşu məsələlərini həll etməyə suveren hüququnu əsas tutaraq.
Xocalı rayonu
13,91 Kb.
1
oxumaq
Xocalı soyqırımının 3-cü ildönümünün keçirilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı
Xocalı soyqırımının 3-cü ildönümü ilə bağlı tədbirlərin həyata keçirilməsi üçün aşağıdakı tərkibdə Dövlət.
Xocalı rayonu
115,46 Kb.
1
oxumaq
Kül olmuş şəhər
Xocalı toylu-düyünlü günlərini yaşayırdı. Buranın müəllimi, polisi, həkimi, mühəndisi də.
Xocalı rayonu
101,2 Kb.
1
oxumaq
HeydəR Əliyev I rsini araşdi rma məRKƏZİ xocali 1992 Bakı-2014
Xocalı rayonu
6,74 Mb.
13
oxumaq
Karabakh: yesterday and today
Hansısa jurnalist və ya beynəlxalq müşahidəçi erməni vəhşiliyi qarşısında.
Xocalı rayonu
6,71 Mb.
3
oxumaq
1
Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət
gir
|
qeydiyyatdan keç
Ana səhifə
Stomatologiya
Anesteziologiya
Cərrahlıq
Ginekologiya
Tibb
yükləyin
|
http://azkurs.org/212255.html
|
Biznes matematika HEMIS Student axborot tizimi (2)
|
Biznes matematika HEMIS Student axborot tizimi (2)
Yüklə
33,75 Kb.
Pdf görüntüsü
tarix
29.12.2023
ölçüsü
33,75 Kb.
#212255
Biznes matematika HEMIS Student axborot tizimi (2)
Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət
gir
|
qeydiyyatdan keç
Ana səhifə
Stomatologiya
Anesteziologiya
Cərrahlıq
Ginekologiya
Tibb
yükləyin
|
http://azkurs.org/category/Cərrahlıq/Ramiz_Bayramov/
|
Ramiz Bayramov
|
Cərrahlıq
Ramiz Bayramov
Kafedrasi
Giriş. Idarəetmə obyektləri ilə rfbitə qurğulari haqqinda umumi anlayişlar və təyinatlar.
Ramiz Bayramov
40,72 Kb.
2
oxumaq
Əliyev Elnur Məməti oğlunun Azərbaycan Respublikası cm-nin
Azərbaycan Respublikası adından.
Ramiz Bayramov
382,86 Kb.
9
oxumaq
1
Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət
gir
|
qeydiyyatdan keç
Ana səhifə
Stomatologiya
Anesteziologiya
Cərrahlıq
Ginekologiya
Tibb
yükləyin
|
http://azkurs.org/212256.html
|
mln soʻmqarzga olingan boʻlsa, yildan soʻng murakkab protsent stavkasi 20% boʻlsa
|
1. 1 mln. soʻmqarzga olingan boʻlsa, 3 yildan soʻng murakkab protsent stavkasi 20% boʻlsa,
qarz miqdori qancha boʻladi?
1,728
2. 1 mln. soʻm miqdorida 20.01 dan 05.10 davrga 18% yillik stavka boʻyicha qarz berilgan.
Agar foizlar oddiy foiz boʻyicha amalga oshirilgan boʻlsa, kunlar sonining aniq qiymatidagi
jamgʻarilgan pul miqdorini aniqlang.
1127500
3. Qandaydir tovarning narxi dastlab 20% foizga ortdi, soʻngra keyingi narx 20% ga
kamaydi. Oxirgi narx dastlabki narxga nisbatan qanday oʻzgargan.
4 % kamayadi
4. Investor 120 ming soʻmni jamgʻarish uchun 20% li yillik oddiy prosent stavkasi qanday
miqdordagi pulni bir yilga qoʻyish mumkin.
100 ming
5. Yil oxirida talabalaning stipendiyasi 20% ga ortdi. Agar inflyatsiya 15% ni tashkil etsa,
talabaning stipendiyasini shu vaqt mobaynida necha foizga oshirish kerak?
38
6. Ssuda muddati 5 yil. Kelishilgan tayanch protsent stavkasi 12% va birinchi ikki yilda
qoʻyilgan marja 0,5%, keyingi yillar uchun marja 0,75% boʻlsa, jamgʻarmaning oʻsish
koe itsienti topilsin?
1,8
7. Ikkilangan masaladagi nomaʼlumlar soni nimaga teng?
berilgan masaladagi tenglamalar soniga teng
8. 180 kundan soʻm 324 ming soʻm toʻlash lozimligi shartnomada koʻrsatilgan. Kredit yillik
16% foiz stavkada berilgan. Agar tayanch vaqt 360 kun deb hisoblansa, boshlangʻich pul
miqdorini toping. *
300 ming
9. Ikki oyga qarzga berilgan 500 ming soʻmning prosenti 10 ming soʻmni tashkil etsa, yillik
prosent stavkasi qanday?
12%
10. Shartnomada 111 ming soʻmni 120 kunda toʻlash koʻrsatilgan. Boshlangʻich qarz
miqdori 90 ming soʻmni tashkil etadi. Tayanch vaqt 360 kun deb olingan holda, kredit
samaradorligini aniqlang. *
67%
11.
4
12. Agar bankni hisob stavkasi toʻlovgacha qolgan 3 oy muddat uchun veksel narxining 6%
ini tashkil etsa, yillik hisob stavkasi va toʻlovgacha boʻlgan oy uchun veksel narxini toping?
Vekselning belgilangan muddat uchun narxi 100 ming soʻm.
96 ming
13. Veksel egasi 50mln. soʻmga 28.09.1997 yil muddatga xisobga olish uchun vekselni
bankka olib keldi. Veksel 13.091997 yil xisobga olingan. Bank 30% yillik oddiy xisob
stavkasi boʻyicha vekselni xisobga olishga rozi boʻldi. Veksel egasi bankdan qancha
miqdordagi pulni oladi.
48,375
14. 3x -2x
≥
0 tengsizlikning yechimlar toʻplamidagi ichki nuqtalar soni nechta
1
2
CHeksiz koʻp
15. Investr 300 ming soʻm pulni olish uchun ikki yilga 50% oddiy stavka boʻyicha qanday
pulni investitsiya qilish lozim?
150 ming
16. Agar oʻqituvchining nominal ish haqi 44% ga ortsa va inflyatsiya 20% foizni tashkil etsa,
uning real ish haqi qanchaga oʻzgaradi?
24%
17. Uzluksiz ustama protsent 2 mln soʻmga toʻlanmoqda. Agar oʻsish kuchi (intensivligi)
10% muddat esa 5 yil boʻlsa, jamgʻarilgan pul miqdori topilsin.
3,886
18. Oʻyinning quyi narxini toping?
2
19. Fermer ikki yildan soʻng 450 ming soʻm pulni olishi uchun 25% foiz depozit stavkada
bankka qancha pul qoʻyish kerak?
300
20. Qaysi biri sof strateriya?
(1;0;0)
Imtihon
Biznes matematika
Talaba
NAZIROVA MARXABOXON RAXMANALIYEVNA
Guruh
OBR-61
Boshlandi
23.12.2023 20:29
Tugadi
23.12.2023 20:30
To'g'ri
12
Foiz
60.0
Dostları ilə paylaş: |
|
http://azkurs.org/category/Cərrahlıq/Əhliman_Əmiraslanov/
|
Əhliman Əmiraslanov
|
Xəbər bülleteni №15 Maurisio Makri 52%-ə yaxın səslə qalib gələrək dövlət başçısı seçilib. Onun hakim solçu partiyadan rəqibi, Buenos-Ayres vilayətinin qubernatoru Daniel Sioli 48%-dən bir qədər çox səs yığıb. Bununla da solçu qüvvələrin 12 illik hakimiyyətinə. Əhliman Əmiraslanov 3,16 Mb. 10
|
http://azkurs.org/category/Stomatologiya/Tüpürcək/
|
Tüpürcək
|
| Hərbi-həkim ekspertizası haqqında Əsasnamə Azərbaycan Respublikası Müdafiə Nazirliyinin aidiyyəti dövlət orqanları ilə razılaşdırılmış təklifini nəzərə alaraq, Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti qərara alır. Tüpürcək 1,93 Mb. 21 | oxumaq |
| Azərbaycan Respublikası Silahlı Qüvvələri Qarnizon və qarovul xidmətləri nizamnaməsinin təsdiq edilməsi haqqında Tüpürcək 0,9 Mb. 13 | oxumaq |
| Qoruyun dünyani elə bil ağıllar dolub yelinə Tüpürcək 157,49 Kb. 3 | oxumaq |
| Müalicə-profilaktika fakültəsinin V kurs tələbələri üçün imtahan testləri Uşaqlarda tənəffüs sisteminin xəstəlikləri Bir ildə neçə dəfə təkrarlanan aydın obstruksiya əlaməti olmayan bronxitə residivləşən deyilir?. Tüpürcək 0,9 Mb. 5 | oxumaq |
| Cü il tarixində əlavə edilmişdir. Bölmə Gicgah-çənə oynağının xəstəlikləri və zədələnmələri 1 Çənə oynağının çıxığının əsas səbəbi nədir? B bədənin immunoloji reaktivliyinin dərəcəsi və orqanizmin sensibilizasiya dərəcəsi. Tüpürcək 1,59 Mb. 15 | oxumaq |
| Otorinolarinqologiya ixtisası üzrə nümunəvi test suallarının toplusu Burun və burunətrafı ciblərin kliniki anatomiya və fiziologiyası Tüpürcək 1,54 Mb. 15 | oxumaq |
| AZƏrbaycan respublikasinin naziRLƏr kabineti Qərar Narkotik sərxoşluq vəziyyətinin, narkotik vasitələrin və psixotrop maddələrin istehlakı və insan bədəni daxilində narkotik vasitələrin və psixotrop maddələrin gizlədilməsi hallarının müəyyən edilməsi məqsədi ilə tibbi müayinənin keçirilməsi Qaydasının təsdiq. Tüpürcək 19,03 Kb. 1 | oxumaq |
| Tibb bacısı ixtisası üzrə test suallarının nümunələri Pediatriya Üzrə Test Tapşırıqları Ağır yarımçıq doğulmuş uşaqlarda öskürək refleksinin olmaması nə ilə nəticələnir?. Tüpürcək 1,58 Mb. 16 | oxumaq |
| Hepatit xəstəliyi Ayrıca cinsi əlaqə və ya xəstə bir insanın qan, sidik kimi bədən mayelərinə təmasla da yoluxma mümkündür. Ümumiyyətlə xəstələrin böyük bir əksəriyyəti yaxşılaşar amma xəstəlik olduqca ağır keçər. Tüpürcək 50,89 Kb. 1 | oxumaq |
| Qaydalari. Plan Mexaniki zədələnmələrdə ilk yardım. Sümük sınması zamanı ilk yardım. Donma zamanı ilk yardım Bu tədbirin düzgün və tez aparılması ilə çox zaman zədələnən adamın vəziyyəti xeyli yüngülləşir, bəzən də ağır nəticələrin qarşısı alınır. Ona görə də hər bir şəxs sadə tibbi tədbirlərlə tanış olmalı. Tüpürcək Qaydalar 77,61 Kb. 1 | oxumaq |
|
http://azkurs.org/category/Tibb/Bakıda_Xocalı_soyqırımı_abidəsi/
|
Bakıda Xocalı soyqırımı abidəsi
|
Tibb
Bakıda Xocalı soyqırımı abidəsi
F. Köçərli adına Respublika Uşaq Kitabxanası
Bakıda Xocalı soyqırımı abidəsi
1,13 Mb.
3
oxumaq
HeydəR Əliyev irsini araşdirma məRKƏzi xocali 1992 Bakı 2014
Bakıda Xocalı soyqırımı abidəsi
11,35 Mb.
14
oxumaq
Beynəlxalq aktlar, normative sənədlər, müraciət və şərhlər toplusu
Azərbaycanlılara qarşı soyqırımın tərkib hissəsi olan Xocalı faciəsinin dünya.
Bakıda Xocalı soyqırımı abidəsi
434,4 Kb.
6
oxumaq
1
Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət
gir
|
qeydiyyatdan keç
Ana səhifə
Stomatologiya
Anesteziologiya
Cərrahlıq
Ginekologiya
Tibb
yükləyin
|
http://azkurs.org/212258.html
|
Suyuq: pul mablag'lari, tayyor mahsulot zaxiralari, qisqa muddatli investitsiyalar va boshqalar. Shunga ko'ra, suyuqlik
|
Aktivlar - tegishli baholashdan o'tgan va balansga qo'yiladigan korxona mulki bo'lgan barcha mulkiy, mulkiy huquqlarning yig'indisi. Bunga ishlab chiqarish vositalari va asosiy vositalar (OT), debitorlik qarzlari va tashkilotning umumiy mulkiy rasmini tashkil etadigan barcha narsalar kiradi.
Aktiv salbiy bo'lishi mumkin emas, chunki bu biznes yuritish uchun real mablag'lardir. Ularni hisoblash, o'lchash yoki tortish mumkin, chunki ular miqdoriy asosga ega.
Eng ishonchli aktivlar bu jiddiy yo'qotishsiz naqd pulni osongina oladigan aktivlardir. Shuning uchun bu aktivlar deyiladi suyuq:
pul mablag'lari,
tayyor mahsulot zaxiralari,
qisqa muddatli investitsiyalar va boshqalar.
Shunga ko'ra, suyuqlik Aktivlarni hozirgi qiymatini juda katta yo'qotish bilan naqd pulga ega bo'lgan mulk deb atash mumkin yoki uzoq vaqtdan keyin qoplanishi mumkin:
Aktivlardan foydalangan holda kompaniya rahbariyati foyda olishi, uni boshqarishi, moliyaviy oqimlarning darajasini oshirish uchun uni to'g'ri yo'nalishga yo'naltirishi mumkin.
Buxgalteriya hisobidagi aktivlar va majburiyatlar Buxgalteriya hisobi aktivlar va passivlar balansiga asoslanadi - bu ikkita vertikal maydonli jadval bilan ko'rsatilgan balansning qismlari. Chap tomonda faol hisobvaraqlar ko'rsatilib, ularda korxonaning barcha mavjud mablag'lari, ularning taqsimlanishi aks ettiriladi. O'ng tomonda passiv hisobvaraqlar mavjud bo'lib, ular mablag'larning qaysi manbalaridan paydo bo'lganligini tushuntirib berishdi.
Aslida, bir xil ma'lumotlar jadvalning turli qismlarida keltirilgan, ularning maqsadlariga qarab faqat guruhlarga bo'linadi va turli ustunlarga yoziladi. Shuning uchun aktivlar miqdori majburiyatlar miqdoriga teng bo'lishi kerak, bu aniq balans.
Aktivlarning umumiy miqdori "balans valyutasi" deb nomlanadi va kompaniyaning iqtisodiy faoliyati hajmini baholash uchun ishlatiladi.
|
http://azkurs.org/1-jinsiy-organiar-birlamchi-jinsiy-hujayralarning-kelib-chiqis.html
|
1. Jinsiy organiar. Birlamchi jinsiy hujayralarning kelib chiqishi va rivojlanishi
|
Jinsiy organlarning tuzilishi va gametogenez
Reja:
1.Jinsiy organiar.
2. Birlamchi jinsiy hujayralarning kelib chiqishi va rivojlanishi
3. Jinsiy organlarning tuzilishi.
4. Gametogenez jarayonining gormonal boshqarilish.
Hujayralar klassifikasfyasi. Erkak va urg'ochi organizmlarni tashkO etuvchi hujayralarning bir qismi, yana jinsiy bezlarni tashkil etadi. Bu jarayon minglab yillar davomida, avioddan avlodga o'tib kelaveradi. Hujayralarning ana shu qatorini A. Veysman "Homila yo'li", bunday hujayralarning o'zini esa generativ hujayralar, yoki organizmning generativ qismi deb atadi (generasiya-ko'payish). Organizmni tashkil etadigan boshqa hujayralarning hammasini, somatik hujayralar deb atadi (soma - tana).
Homila yo'li hujayralarining bir qismi, navbatdagi jinsiy hujayralarni hosil qiluvchi hujayraga aylanadi. Shuning uchun, Veysman bu hujayralarni "o'lmaydigan hujayralar" deb atadi. Somatik hujayralar to'qima va organlarni hosil qiladi, organizm o'lsa, bu hujayralar ham o'ladi. Shuning uchun ularni Veysman "o'ladigan hujayralar" deb atadi. Shunday qilib, tirik organizmlarni tashkil etadigan hujayralar ikkita guruhga bo'linadi: 1) jinsiy (generativ) hujayralar. Bularga tuxum va urug' hujayralar kiradi, uiar individning jinsiy ko'payishini ta'minlaydi; 2) somatik hujayralar, butun gavdani tashkil etadigan hujayralar to'plamidan iborat bo'Mb, ular jinsiy hujayralarning himoya va oziqlanishini ta'rninlaydi.
Jinsiy organiar
Jinsiy organlarning ikkita muhim fiziologik vazifasi bo'lib, birinchidan, ular jinsiy hujayralar-gametalar (tuxum hujayra va spermatozoid) hosil bo'lishini ta'minlasa, ikkinchidan, jinsiy hujayralar va jinsiy bezlar faohyatini boshqaradigan gormonlar ishlab chiqaradi. Jinsiy organiar 2 xil bo'lib, jinsiy hujayralar rivojlanadigan bezlar (tuxumdon va urug'don) va jinsiy hujayralar o'tadigan yo'llardan iborat.
Dostları ilə paylaş: |
|
http://azkurs.org/genetika-ixtisas-uzre-numunevi-test-suallarnn-toplusu-bolme-in.html
|
Genetika ixtisası üzrə nümunəvi test suallarının toplusu Bölmə İnsan genetikası
|
Genetika ixtisası üzrə nümunəvi test suallarının toplusu
Bölmə 1. İnsan genetikası
1) Bunlardan hansı autosom-resessiv tip üzrə irsən ötürülür?
A) Epilepsiya
B) Fenilketonuriya
C) Pilostenoz
D) Anadangəlmə ürək məsaməsi
E) Ailəvi ağciyər emfizeması
Ədəbiyyat: Н.П.Бочков. «Клиническая генетика» 1997 г.
2) Bunlardan hansı autosom-dominant tip üzrə irsən ötürülür?
A) Epilepsiya
B) Şizofreniya
C) Axondroplaziya
D) Hipospadiya
E) Böyrəklərin ageneziyası
Ədəbiyyat: Н.П.Бочков. «Клиническая генетика» 1997 г.
3) Valideyinlərdən birinin qan qrupu A, digərinin B-dirsə, onda doğulacaq uşağın qan qrupu hansı olacaqdır?
A) A
B) B
C) Sadalananların hamısı
D) AB
E) 0
Ədəbiyyat: Е.Т.Лильин,Е.А.Богомазов, П.Б.Гофман-Когдошников. «Генетика для врачей» 1990 г.
4) Əgər hər iki valideyn AB qan qrupuna malikdirsə, onda onların uşaqlarında qan qrupu hansı ola bilməz?
A) A
B) 0
C) AB
D) B
E) RH(+)
Ədəbiyyat: Е.Т.Лильин,Е.А.Богомазов, П.Б.Гофман-Когдошников. «Генетика для врачей» 1990 г.
Dostları ilə paylaş: |
|
http://azkurs.org/mamalq-ginekologiya-ixtisas-uzre-288-numunevi-test-suallar.html
|
Mamalıq-ginekologiya ixtisası üzrə 288 nümunəvi test sualları
|
Mamalıq-ginekologiya ixtisası üzrə 288 nümunəvi test sualları
1) Dölün ayrı-ayrı hissələrinin bir-birinə olan qarşılıqlı münasibəti nədir?
A) vəziyyət
B) mövqeyi
C) görkəm.
D) daxil olma
E) orqanların vəziyyəti
Ədəbiyyat: Савельева Г.М., Кулаков В.И., Стрижаков А.Н., 2000
2) Xarici mamalıq müayinəsinin (Leopoldun) birinci üsulu ilə təyin olunur:
A) uşaqlıq dibinin durma səviyyəsi
B) dölün gəlişi
C) dölün öndə gələn hissəsinin kiçik çanağın girəcəyinə olan munasibəti
D) dölün öndə gələn hissəsinin kiçik çanağın müstəvilərinə olan munasibəti
E) dölün vəziyyəti, mövqeyi
Ədəbiyyat: Савельева Г.М., Кулаков В.И., Стрижаков А.Н., 2000
Dostları ilə paylaş: |
|
http://azkurs.org/
|
Ana səhifə
|
| Islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universititeti olmaliq filiali “ ” kafedrasi kurs ishi Xorijiy mamlakatlarda aholi va hududlarni favqulodda vaziyatlardan muhofazalash tartibi. - 23,37 Kb. 1 | oxumaq |
| 3-ma’ruza: absolyut tanlovchan himoyalar Differentsial, yuqori chastotali differentsial -faza himoyalar. Maqsadi va turlari. Tokli bo‘ylama diferentsial himoyaning ishlash asosi. Aylanuvchan tokli differentsial himoya sxemalarida nobalanslik toklari. - 186,84 Kb. 4 | oxumaq |
| Gordon Allport hayoti va ijodi Indiana shahridagi Montezuma shahrida tug'ilgan. U to'rtta aka-ukaning eng kichigi bo'lib, ko'pincha uyatchang, ko'p mehnatkash va mehnatkash. Onasi maktab o'qituvchisi, otasi esa shifokor bo'lib, Allportda kuchli ish axloqi bo'lgan. - 150 Kb. 1 | oxumaq |
| Mavzu: Matematikaning fan sifatida shakllanishi Rejasi: kirish asosiy qism Matematikaning fan va o’quv predmeti sifatidagi taraqqiyot bosqichlari, har bir bosqichga xos maqsadi va vazifalari. - 66 Kb. 4 | oxumaq |
| Plan introduction For example, the language of advertising, politics, religion, individual authors, etc., or the language of a period in time, all are used distinctively and belong in a particular situation. In other words. - 350,87 Kb. 8 | oxumaq |
| Kenjayev Zuhriddin Umumiy o‘rta va o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limining davlat ta’lim standartlarini tasdiqlash to‘g‘risida” gi 187-sonli Qarori e’lon qilindi. Shu munosabat bilan Sinf soatlar mazmunan qayta ko`rib chiqilib. - 153,69 Kb. 5 | oxumaq |
| Mavzu: Internet va televidenie Kabelli televidenie, ip tеlеvidеniе, Firewall, multimеdia supеrkoridorlari, axborot supеrmagistrallari. - 2,47 Mb. 5 | oxumaq |
| [Action Required] Decision needed to make progress on Plant Pals Operations Service Issue The wonderful impact you have made on this project. As a result of your assistance and dedication to this project, I am excited to report that orders are exceeding expectations by 15% percent!. - 15,45 Kb. 1 | oxumaq |
| Eri bilan tasdiqlangan, Xujjat kodi: B3412340531/K O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2022-yil 15-iyundagi “Davlat oliy ta’lim muassasalariga o‘qishga qabul. - 35,94 Kb. 5 | oxumaq |
| Matematik analiz fanidan mustaqil ish - Referat 4,54 Kb. 1 | oxumaq |
| Ijodiy fikrlash haqida. Lateral fikrlash haqida. Ijodiy va lateral fikrlashning xususiyatlari Shuningdek, mazkur muammolarni tizimli hal qilish borasida Respublikada huquqiy me’yoriy asoslar yaratildi. O‘zbekiston. - 120,48 Kb. 8 | oxumaq |
| Neyropsixologiya asoslari Sharof Rashidov nomidagi Samarqand Davlat universiteti Urgut filiali "pedagogika va tillarni o’qitish" fakulteti boshlang’ich ta’lim sirtqi 118 guruh talabasi Baratova Yulduzning psixalogiya fanidan tayyorlagan taqdimoti. - 0,73 Mb. 4 | oxumaq |
| Ma’lumotnoma jalolov Javlon Kubay o’g’li Qaysi chet va mdh halqlari tillari biladi (to`liq ko`rsatilishi lozim): O’zbek tili. - 74,5 Kb. 1 | oxumaq |
| Fibonachchi sonlari Sonli ketma-ketlik, rekurrent tenglik, Fibonachchi qatori Ravshanki, bu ketma-ketlikni tashkil qilishda uning dastlabki ikkita hadi muhim bo'lib, keyingi barcha hadlari rekurrent2 tenglik vositasida aniqlanadi. - 15,21 Kb. 5 | oxumaq |
| Olindi «""“ *■ man» O’qu rorektori - 82,69 Kb. 8 | oxumaq |
|
http://azkurs.org/unofficial-translation.html
|
Unofficial translation
|
İçməli suya və sanitar xidmətlərə çıxış imkanı İqtisadi, Sosial və Mədəni Hüquqlar haqqında Beynəlxalq Paktın 11-ci
maddəsində təsbit edilmiş tələblərə cavab verən yaşayış səviyyəsinə olan hüququn bir hissəsi kimi insan hüququdur.
Bu hüquq birmənalı şəkildə Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Baş Assambleyası və Birləşmiş Millətlər Təşkilatının İn-
san Hüquqları Şurası tərəfindən tanınmışdır. Buna görə də dövlətlər hamı üçün su və sanitar xidmətlərə çıxış im-
kanını təmin etmək və bu hüququn tam şəkildə realizəsi üçün tədbirlər görmək kimi hüquqi öhdəlik daşıyırlar. Bu
öhdəliyə riayət etmək üçün, onlar bütün əhali üçün su və sanitar xidmətlərə çıxış imkanının bərabər olmasını təmin
etməlidirlər.
Bəzi əhali qrupları xüsusi diqqət tələb edir. Məsələn, kiçik kənd icmalarında yaşayanlar, evsizlər və ya su haqqını
ödəyə bilməyən yoxsul şəhər əhalisi. Çıxış imkanının təmin edilməsi çətin olan bu insanlara yönələn həll yollarına
ayrıca diqqət yetirilmədiyi təqdirdə, su və sanitar xidmətlərə çıxış imkanındakı fərqlər çox güman ki artacaq və
bizim səylərimizi təhlükə altına alacaqdır.
İnanmaq çətindir ki, 2011-ci ildə pan-Avropa regionunda 19 milyon insanın daha təkmil şəkildə içməli su
mənbəyinə çıxış imkanı olmayıb və 67 milyon insan isə daha yaxşı sanitar xidmətlərə çıxış imkanına malik
deyildi, bu da bir çox vaxtsız ölümlərə səbəb olmuşdur. Biz tək ölkələr arasında deyil, məhz ölkələr daxilində
böyük bərabərsizlikləri görürük və bu bərabərsizliklər az rast gəlinən hal deyildir. Məsələn, bir ölkədə əhalinin
ən yoxsul 40%-i ən varlı 20%-dən təxminən yeddi dəfə az çıxış imkanına malikdir. Bütün ölkələrdə həqiqi
maneələrlə üzləşən xüsusi əhali qruplarının olduğu pan-Avropa regionunda su və sanitar xidmətlərə çıxış imkanı
problem olaraq qalmaqdadır.
Mövcud hüquqi və siyasi öhdəliklər bizim su və sanitar xidmətlərə çıxış imkanındakı bərabərsizlikləri aradan qal-
dırmağımızı tələb edir. Məsələn, UNECE-ÜST Avropa Su və sağlamlıq haqqında Protokola qoşulan tərəflər, bu
Protokola qoşulmaqla və onu ratifikasiya etməklə, təmiz içməli su təchizatına və tələblərə cavab verən sanitar xid-
mətlərə bərabər çıxış imkanını təmin etmək öhdəliyini öz üzərlərinə götürmüşlər. 2010-cu il Ətraf mühit və sağlam-
lıq haqqında Parma Bəyannaməsi zəif təbəqə kimi uşaqları hədəf kimi müəyyənləşdirmişdir:
Pan-Avropa regionu, “2020-ci ilədək, evlərdə, uşaq qayğı mərkəzlərində, uşaq bağçalarında, məktəblərdə, səhiyyə
müəssisələrində və ictimai əyləncə yerlərindəki su qurğularında hər bir uşağın su və sanitar xidmətlərə çıxış im-
kanını təmin edəcəkdir”.
Su və sağlamlıq haqqında Protokol çərçivəsində fəaliyyət göstərən pan-Avropa regionundakı ölkələr bu çağırışa
doğru irəliləyirlər. 2012-ci ildə Su və Sağlamlıq üzrə İşçi Qrup
Heç kim geridə qalmayacaq: pan-Avropa regionun-
da su və sanitar xidmətlərə bərabər çıxış imkanını təmin etmək üçün qabaqcıl təcrübələr adlı nəşri təqdim etmişdir.
Siyasət seçimlərini və qabaqcıl təcrübələri təqdim edən bu nəşrdə bərabər çıxış imkanı ilə bağlı üç əsas məsələ müəyyənləşdirilir:
•
Təmin edilən xidmətlərdə coğrafi bərabərsizlikləri azaltmaq
•
Zəif və təcrid olunmuş qruplar tərəfindən xidmətlərə çıxış imkanında ayrı-seçkilik və ya təcrid edilmə hallarının
qarşısını almaq
•
İstifadəçilər tərəfindən maliyyə baxımından əlçatanlığı təmin etmək.
Nəşrdə, həmçinin, o da qeyd olunur ki, su təchizatı və sanitar xidmətlərin təmin olunması arasında güclü əlaqələr va-
hid yanaşma tələb edir. Burada ümumi çağırış budur ki, biz, hamının su və sanitar xidmətlərə çıxışı imkanına doğru
ciddi irəliləyişə nail olmaq üçün siyasi alətlərə və onlardan istifadə üzrə təcrübəyə malikik.
Bu sənəd, ilkin səviyyəni müəyyələşdirməkdə, görülməli sonrakı tədbirləri müzakirə etməkdə və özünü-
qiymətləndirmə prosesi vasitəsilə irəliləyişi dəyərləndirməkdə hökumətlərə və digər maraqlı tərəflərə kömək edə
bilən analitik bir sənəddir.
Bu sənəd qiymətləndirmə vərəqi formasındadır. Burada siyasi seçimlər sadalanır və istifadəçidən müəyyənləşdirilən
siyasət seçimlərinin nə dərəcədə istifadə olunduğunu ümumiləşdirən qiyməti vermək və əsaslandırmaq gözlənilir.
Qiymətləndirmə vərəqi, həmçinin, nəticələri vəziyyətlə əlaqələndirmək və təmiz içməli suya və sanitar xidmətlərə
çıxış imkanının səviyyəsini izah etmək üçün kəmiyyətlə bağlı informasiyanı da tələb edir. Qiymətləndirmə vərəqinin
istifadəçisi kimi, siz, sərbəst şəkildə onu öz ehtiyaclarınıza uyğunlaşdırmalısınız.
Qiymətləndirmə vərəqi özünü-qiymətləndirmənin aparılması üçün dünyanın istənilən ölkəsində, regionunda və ya
şəhərində istifadə oluna bilər. O, ölkələr (və ya yerli ərazilər) arasında müqayisələrə imkan yaratmaq üçün deyil, ölk-
ənin müəyyən vaxt ərzində öz müxtəlif nəticələrini müqayisə etməsinə imkan vermək üçün nəzərdə tutulmuşdur.
Qiymətləndirmə vərəqi, Su və sağlamlıq haqqında Protokola əsasən, rəsmi hesabat vermənin bir hissəsi olmasa da,
Protokola qoşulan tərəflər, su və sanitar xidmətlərə çıxış imkanında bərabərliyə dair ilkin təhlil aparmaq, bununla
bağlı prioritetləri müəyyənləşdirmək, hədəfləri təyin etmək, müəyyənləşdirilmiş boşluqları aradan qaldırmaq və
irəliləyişi qiymətləndirmək üçün ondan istifadə etməyə çağırılır.
Bərabər çıxış imkanına malik olma və onu saxlama su və sanitar xidmətlər sektorunun nə dərəcədə yaxşı fəaliyyət
göstərməsindən asılıdır. Lakin, qiymətləndirmə vərəqində, diqqət, yalnız su və sanitar xidmətlər sektorunun ümumi
fəaliyyətinə yönəlmir. Nə də su ehtiyatlarının idarəçiliyi kimi su və sanitar xidmətlərə bərabər çıxış imkanını poza
bilən digər hallara yönəlmir. Qiymətləndirmə vərəqində, diqqət, müxtəlif vaxtlarda, bərabərlik baxımından, su və
sanitar xidmətlərə çıxış imkanının vəziyyətinə dair tam mənzərəni müəyyən edə bilən bəzi məsələlərə və göstəricilərə
yönəlir.
Fransanın (Böyük Paris şəhər ərazisi), Portuqaliyanın və Ukraynanın təcrübəsindən göründüyü kimi, özünü-
qiymətləndirmə prosesi, müvafiq orqanlara, sonrakı fəaliyyəti həyata keçirmək üçün düzgün tərəfdaşları
müəyyənləşdirməkimkanı verə, orqanlar arasında və orqanlarla digər maraqlı tərəflər arasında əməkdaşlığa
başlamağa kömək edə və siyasi proseslərə dəstək ola bilər. Geniş tərkibdə maraqlı tərəfləri cəlb etməklə, özünü-
qiymətləndirmə məlumatları artıra və su və sanitar xidmətlərə çıxış imkanında bərabərliyə dair ümumi anlayışın
işlənib hazırlanmasına, habelə yaradıcı düşüncəyə şərait yarada bilər.
Qiymətləndirmə
vərəqindən
istifadə
maraqlı tərəflər arasında müzakirələrdə dəlillərə-əsaslanan və
strukturlaşdırılmış yanaşmanın tətbiqinə kömək edə bilər. Bu, öz növbəsində obyektiv müzakirəyə imkan yarada
bilən “yüksək həll yolunun” işlənib hazırlanması ilə vəziyyətin təhlil edilməsinə (o cümlədən mövcud siyasətlərin
və cari tədbirlərin müəyyənləşdirilməsi və normative aktlar və reallıqlar arasında boşluqları göstərmə) imkan yarada
bilər. Qiymətləndirmə vərəqi, eyni zamanda, müzakirələrin əhatə dairəsini genişləndirməyə və informasiyanın
mövcudluğunu və etibarlılığını artırmaq tələbini aydınlaşdırmağa kömək edə bilər.
2
|
http://azkurs.org/tibbiyot-oliy-oquv-yurtlari-uchun-oquv-adabiyoti.html
|
Tibbiyot Oliy o'quv yurtlari uchun o'quv adabiyoti
|
Tibbiyot Oliy o'quv yurtlari uchun o'quv adabiyoti
DAMINOV T.A.,
XALMATOVA B.T.
BOBOYEVA U.R.
BOLALAR KASALLIKLARI
Toshkent – 2012 y
O'ZBEKISTON RESPUBLIKASI SOG'LIQNI SAQLASh VAZIRLIGI
TIBBIY TAЪLIMNI RIVOJLANTIRISh MARKAZI
TOShKENT TIBBIYoT AKADEMIYaSI
"TASDIQLAYMAN" "KELIShILGAN"
O'zR SSV Fan va o'quv muassasalari O'zR SSV tibbiy ta'limni
Bosh boshqarmasi Boshlig'i rivojlantirish markazi direktori
prof. Ataxanov Sh.E. Yusupova M.S.
_______________________ ___________________________
"___" ________________ 2009 y "___" ___________________2009 y
Bayonnoma № ______ Bayonnoma № ______
Dostları ilə paylaş: |
|
http://azkurs.org/kukrak-qafasining-ochiq-va-yopiq-shikastlalari.html
|
Kukrak qafasining ochiq va yopiq Shikastlalari
|
KUKRAK qafasINING Ochiq VA Yopiq ShIKASTLALARI
Kukrak qafasining shikastlanishlari uzining xar xil joylashuvi xamda ogir-engillik darajasi bilan farqdanibturadi. Kukrakning xar kanday shikastlanishida tashki nafasning buzilishi sodir bulib, uning chukurligi va ritmi uzgaradi.
Tashki nafasning xar xil ogirlikdagi uzgarishida yurak-qon tomirlar faoliyatining buzilishi kuzatiladi, ba'zan oshr upka-yurak yetishmovchilik sindromi rivojlanadi. Kukrak qafasi shikastlanishlarining ogir, xayot uchun xavfli bulishi anatomik-fmziologik sabablar mavjudligadadir. Bularga kuyidagilar kiradi: plevra varaklarining yengil jaroxatlanishi, plevra va upka ildizining yuqori reseptor sezgirliga plevra ichidagi manfiy bosimga, kukrak qafasi va upkaning uta rivojlangan tomir tarmogiga ega ekanligi. Demak kukrak shikastlanishlarida tashki
nafasning patofiziologik buzilishlari, kukrak qafasi devorlarida, plevra bushligida va upkada sodir bulayotgan uzgarishlar bilan bog-lik buladi. Kukrak qafasining teri ostiga, mushaklariga qon kuyshshshi bilan kechadigan yengil shikastlanishi xam, nafas olish chukurligini va ritmining buzilishiga olib keladi. Ogriq. natijasida kukrak qafasining ekskursiyasining cheklanishi kuzatiladi, bu esa upkani ekskursiyasi cheklanishiga olib keladi. Kuplab qovurgalar singanda kukrak kafasining bir butunligi buzilib, nafas funksiyasining ancha buzilishi kuzatiladi. Kukrak qafasining shikastlangan yarmida xarakat paradoksal xarakterga eta bulib, upka ventilyasiyasiga sezilarli ta'sir kiladi. Tinchlik davrida xamma shikastlangan bemorlarning 10% ni kukrak qafasi shikastlanganlar tashkil etib, ular travmalar ichida 3 urinni egallaydi. Kukrak qafasining yopiq shikastlanishlari ochyk shikastlanishlardan ancha (1:10)kupuchraydi. Kukrak shikastlanishlarini Ochiqva yopiqturlarga ajratib tasniflash maqsadta muvofiqdir.
KUKRAKNING Yopiq ShIKASTLANIShLARI
Kukrakning yopiq shikastlanishlari ogirlik darajasi buyicha uch guruxga bulinadi: yengil, urtacha oqirlikda va ogir. Nafas va yurak faoliyati buzilishi kuzatilmagan shikastlanishlar (nafas olish 1 minutda 25 tadan oshmaydi) yengil shikastlanishlarga kiradi. Nafas va qon aylanishining funksional buzilishiga olib kelgan (nafas olish 1 minutda 25-30) kukrakning shikastlanishi urta ogirlikdagi shikastlanishga kiradi. Nafas va qon aylanishining chukur buzilishi kuzatiladigan shikastlanishlar ogir deb xisoblanadi (nafas olish 35 va undan ortik, uta taxikardiya).
Yumshoqgukimalarning lat yeyishi yengil shikastlanishlarga kiradi. Agar lat yeyish keng qon kuyilishi (teri kuchishi bilan kechadigan) bilan kuzatilganda uni urta, ogir va xatto oshr shikastlanishlarga kiritish mumkin. Kukrak qafasi yumshoqtuqimalarining lat yeyishida kukrak qafasi ichida shikastlanishlar yuqdigiga ishonch xosil qilish kerak (upka ichi gematomasi, kust Oraliqgi gematomasi).
Masalan, upkaning lat yeyishi qovurgalar sinmay yumshokdukimalar lat yeyishida xam kuzatiladi, bulat eyishlar, kupincha, aniqlanmay qoladi. Kukrakning yumshok tuqimalari lat yegan soxada ogriqdi shish paydo buladi. Lat yegan joy bosilganda, xarakat qilganda va chukur nafas olganda ogriq. kuchayadi, bu qovurgalararo mushaklarga qon kuyilishi natijasida buladi.
QOVURGALAR SINIShI
Kukrakning xamma yopiq shikastlanishlarining 67% da qovurgalar sinishi kuzatiladi. 15 yoshgacha bolalarda qovurgalar sinishi, ularning xarakatchanligi ta elastikligi tufayli kamdan-kam uchraydi. 40 yoshdan keyin qovurgalar sinishi kup uchraydi, keksalarda ozgina shikast yetganda xam qovurgalar sinishi mumkin. IV-VII qovurralar sinishi kup uchraydi. Yuqori qovurgalar kalin mushak qavati bilan va yelka kamari suyaklari bilan koplangan, pastkilari esa uzining toqay qismining uzunligidan katta elastiklikxususiyatiga ega. Qovurgalar kupincha orka va urta qultik osti chizigi buylab sinadi.
Shikastlanishning tufidan-tugri mexanizmida mexaniq kuch ta'sir qilgan joyda bir yoki bir necha qovurga ichkariga, kukrak bushligi tomonga bukiladi. Bunda kupincha kostal plevra yorilishi va upka shikastlanishi mumkin. Qovurgalar shikastlanishining turridan-turri bulmagan mexanizmida kukrak kafasi shakli buzilib, qovurgalar kuch ta'sir qilgan joyning ikkalla tomonidan sinadi. Bunday shikastlanish mexanizmi kukrak kafasi ikkala tomondan ezilganda kuzatiladi (masalan, mashina borti bilan devor orasida, xoda bosib qolganda, avtomobil gildiragi bosganda). Bunday kuch ta'sir qilganda qovurgalar sinishi sodir buladi.
Qovurgalarning ikki yeridan sinishi (darchali) uta okir kechadi, bunda bir tomonda bir qovurga ikki eridan sinadi. Xarzkatchan "qovurga klapani" \osil buladi va uning paradoksal xarakati kuzatiladi. Nafas olganda kukrak qafasi kengayganda, kukrak qafasidan ajrab kolgan "qovurga klapani" soxasi ichkariga botadi. Chunki nafas olganda plevra bushliqida manfiy bosim buladi. Nafas chikarilganda kukrak kafasi kichrayib, plevra bushliqida musbat bosim xreil buladi, "qovurra klapani" tashqariga burtib chikadi. "Qovurga klapani"ning bu paradoksal xarakati upkaga x,am ta'sir qilib, uning normal vazifasini buzadi. Darchani ulchamlari kancha katta va serxarakat bulsa, xavo almashuvi shunchalik buzilib, bemorning ax,voli ogirrok buladi. "Darcha"ning kaerda joylashganligining axamiyati bor. Kukrak qafasining orqa tomonida joylashganda yengil kechadi, chunki mushak katlami kalinligi va bemor usha yerni bosib yotishi "darcha" xarakatini tabiiy ravishda cheklaydi.
Kukrak qafasining ikkala tomonida qovurgalar sinishi - ikki tomonlama sinish deyiladi. Ular kuplab qovurgalar sinishi, ikki yeridan sinishidan xam kuprok kukrak qafasining mustaxkamligini pasaytiradi. Bunda nafas olishning uta ogir buzilishi kuzatilib, kislorod yetishmovchiligi, kupincha plevral pulmonal shok rivojlanadi. Qovurgalar singanda kupincha plevra, upkaning shikastlanishi, kukrak qafasi devorlari va upka qon tomirlarining shikastlanishi kuzatiladi. Pnevmotoraks xosil buladi. Qovurgalari singan kukrak bushliqida ichki a'zolar shikastlanishi mumkin: 1-2taqovurga sinishi taxminan 12% bemorlarda, 3-4qovurga sinishi 35% atrofida, 6-8 - 80% da, 10 va undan ortik qovurga sinishi 100% bemorlarda uchraydi.
1xobirgalar singanda xar xil darajadagi ogriq, buladi. Bemor tinch yotganda ogriq. bir xil va past buladi. Nafas olinganda ogriq. uta kuchayadi. Ular chukur nafas olganda, yutalganda va kuchanganda kuchayadi. Ogriq. tufayli shikastlangan tomonda kukrak kafasining ekskursiyasi cheklanadi. Singan joyda shish va gematoma bulishi mumkin. Singan joyni paypaslaganda kattik ogriq.ni, ba'zan burtib turganini aniqlash mumkin. Singan joyda plevra shikastlangan bulsa, yutalganda Qon tuflashi, singan joyda yumshoqtuqimalar emfizemasi bulishi mumkin. Kukrak qafasi ikki kaft bilan kisilganda shikastlangan joydan tarxayotgan ogriq. boshqa joyda paydo buladi. Qovurga bulaklariningkisirlashini aniqlash tavsiya qilinmaydi. Plevra bushligida (timpanit) va suyuklikni aniq.lash uchun solishtirma perkussiyasi qilinadi. Auskultasiya yordamida nafas olish kanday utkazilishi upkani nafas olish-olmasligi, xirillashlarning bor-yuqligi, plevra ishkalanish shovkini aniqlanadi. Kukrak qafasining lat yeyishini qovurgalar sinishini aniqlash unchalik qiyin emas. Pnevmotoraks, gematoraks, upka yoki yurakning lat yeyishini aniqlash murakkab buladi. Qovurgalar sinishini, upkaning shikastlanishini (pnevmotoraks, gemotoraks) aniqlashda rentgenologik tekshirishning axamiyati katta, shuning uchun kukrak shikastlanganda, albatta, rentgenologik tekshirish utkazish kerak
TUSh SUYaGINING ChEKLANGAN SINIShI
Tush suyagini sinishi kup uchramaydi. Tush soxasiga tugridan-tugri zarba berilganda yoki bosilganda sodir buladi. Kuprok sopi bilan tanasi birlashgan joyida sinish yuz beradi, odatda tana qismi orqaga siljiydi. Tush singanda oldingi kuks Oraliqgi kletchatkasiga qon kuyilishi kuzatiladi. Bunda nafas olganda va paypaslaganda kuchayadigan kagtik ogriq, nafasshshg qiyinlashuvi, \avo yetishmasliga, sianoz, ba'zan butilish kuzatiladi. Singan joyda shish, shakl buzilishi va gematoma aniqlanadi. Yondan olingan rentgenogrammada bulaklarning siljishi natijasida tushning shakli buzilganligi aniqlanadi. Odatda, singan tush suyagi bulaklari oldingi -orqaga siljiydi. Bunda distal bulagi esa oldinga va pastga siljigan buladi. Bulaklarning yonga siljishi juda kam uchraydi. Tushning sinishi, qovurgalarning sinishi, umurtkalarning shikastlanishi bilan birga bulishi mumkin.
Shuningdek yurak shikastlanishi mumkin, shuning uchun kukragi ogir shikastlangan bemorlarda elektrokardiogramma kshshnishi kerak Miokard lat yeyishi klinikasi perikard yetishmovchiligi yoki infarqtga uxshab utishi xam mumkin. Perikard bushligiga qon kuyilganda yurak tonlarining buzilishi, chegaralarining kengayishi, rentgenogrammada yurak shaklininguzgarishi aniqlanadi.
Kukrakning yopiq shikastlanishlarida ba'zan yurakning lat yeyishi kuzatiladi va yurakfaoliyatiningjiddiy buzilishi bilan bemorning ogir axvolda bulishiga sabab buladi. Yurak shikastlanganda morfologik uzgarishlardan perikard va miokardga qon kuyilishi, ba'zan ularning yorilishi aniqlanadi. Bunda klinik belgilari xar xil buladi. Shikastlanishdan keyingi birinchi soatlarda diagnostikasi qiyin, chunki kukrak kafasi devorlarining plevra va upkani shikastlanish belgilari birinchi urinda turadi. Lekin taxikardiya, yurak faoliyatining ritmi va utkazuvchanligi buzilib, ekstrasistoliya, gipotoniya kuzatilishi vrachni diagnoz quyishda chukurrok fikrlashga yullaydi. Yuragi lat yegan bemorlarning rangi okargan, ba'zan akrosionoz, x.ansirash buladi. Yurak chegaralarining kengayishi va yurak tonlarining bugikdigi aniqlanishi mumkin. Elektrokardiografiya ma'lumot beruvchi diagnostik usul bulib, unda ritmi va utkazuvchanligi buzilishining xar xil turlari, R va T tishlari pasayishi, T tishining ikki fazaliligi va inversiyasi kuzatiladi. Kukragi lat yegan va bitta qovurgasi singan bemorlarga birinchi vrachlik yordami berish analgetiklarni qilish bilan chegaralanadi. Kukrak qafasining xarakatini cheklaydigan xech kanday boglamlar kuyilmaydi. Yoshi 60 dan oshgan shaxslar shikastlanish xarakteri va okirlik darajasidan kat'iy nazar travmatologik bulimlarga junatilishi shart. Kukrak shikastlanib nafas olishning ogir buzilishi kuzatilganda uning sababini aniqlash, shuningdek yukori nafas yullari utkazuvchanligini aniqlash kerak Yuqori nafas yullarining utkazuvchanligi buzilganda ularni tozalab, xavo utkazuvchi nay quyish kerak Ba'zan birinchi vrachlik yordamini berishda traxeyani intubasiya qilish, nafas olishiga yordam berish va boshqariladigan nafas oldirish, kislorod berish kerak bulib koladi.
D a v o l a sh. Kukrak qafasining yopiq shikastlanishlarida kupincha qonservativ usullar qullaniladi. Kukrak kyafasi lat yeganda ogriqni qoldiradigan dorilar (novokain blokadasi, analgin) tayinlash bilan kifoyalaniladi. Ogriq. uzoq, vaktgacha yuqrlmasa fizioterapiya qullaniladi. Teri ostida, mushaklar orasida gematomalar bulsa, ularni punksiya qilinib olib tashlanadi. Ivib kalgan klonim katta bulmagan kesmalar orqali olinib, kesmalar qayta tikib kuyiladi. Qovurgalar singanda xozir xech qanday boglam qullanilmaydi. Chunki ularning uzi buzilgan kukrak kafasi ekskursiyasini yanada cheklab kuyadi. Qovurgalarning asoratsiz sinishida singan joylarni kayta (2-3 marta) novokain (1% - 10 ml) blokadasi qilish keng tarqalgan. Ular ogriqni olib, kukrak qafasining normal ekskursiyasi tiklanishiga imqon beradi. Nafas olish chukurlashib, upka ventilyasiyasi yaxshilanadi, bu esa shikastlangandan sunggi pnevmoniya rivojlanishining oldini oladi. Qovurgalar singanda 4-5 kun turmay yotish tavsiya qilinadi. Balgam chikaruvchi dorilar va nafas gimnastikasi orkali davolash usullari belgilanadi. Siniq, 3-4 xaftada bitadi. Mexnat qilish kobiliyati 5 xaftadan sungtiklanadi. Kup qovurgalar singanda singan joyni novokain blokadasi qilishdan tashqari, 0,5% novokain eritmasi bilan paravertebral blokadasi xam qilinadi, u singan qovurgalarda yuqori va pastda joylashgan qovurgalarni xam uz ichiga oladi. Nafas olishning ogir buzilishi A.V.Vishnevskiy buyicha vagosimpatik blokadasi uchun kursatma xisoblanadi. Vagosimpatik blokadaning texnikasi. Shikastlangan chalkanchasiga yotadi. Kukrak ostita bolishcha kuyiladi. Blokada qullanadigan tomonda qul tanaga yaqinlashtirilib, tos tomonga tortiladi, bunda yelka usti pasayadi. Bosh iloji boricha karama-karshi tomonga buriladi. Tashki buyintirik venasi tush-umrov-surgichsimon mushagining orqa chekkasi bilan kesishgan joyda tuqimalarni vrach chap quli panjasi bilan bosadi. Bunda buyin a'zolarining ichkariga surilib, ularning tasodifan shikastlanishining oldini oladi. Bosib turgan II barmogidan ingichka igna bilan teri ichiga novokain yuborib, "limon krbigi" xosil qilinadi. Keyin igna uzunrok va yuqonroshga almash-tirilib, ogriqsizlantirilgan teriga tikiladi. Asta-sekin 2-3 ml novokain eritmasini yuborib, ignani umurtkaning oldingi yuzasiga karab, chukurga va bir oz yuqoriga yunaltiriladi. Qon tomirga tushib qolganini uz vaktida aniqlash uchun bir necha marta shpris porsheni orqaga tortilishi kerak shprisda qon paydo bulishinp kuzatib turish kerak Ignani chukurga sachib, tush-umrov-surrichsimon mushagi KININING orka varagini teshib utgach 30-50 ml 0,25% li novokain eritmasi qon-tomir-nerv tutami soxasiga yuboriladi. Eritma buyinning qon-tomir-nerv tutamini yuvib, adashgan va simpatik nervlarni, ba'zan diafragmal nervni xam blokada kiladi.
Vagosimpatik blokadasi tugri qilinganligining belgisi Gorner uchligining paydo bulishidir: korachikningtorayishi, yuqori qovokning osilib tushishi, kuz sokdasini botishi (mioz, ptoz, enoftalm).
Qovurgalari singan bemorlar joyida yarim utirgan xolatda bulishlari kerak Simptomatik davolashdantashqari, oksigenoterapiya, balgam chikaruvchilar, ingalyasiya qilish va boshqalar tavsiya qilinadi.
D a v o l a sh. Tush suyagi singanda, odatda, qonservativ usul bilan davolanadi. Singan joyiga 1% li 1 -15 ml novokain eritmasi yuboriladi, tush orqasi blokadasi xam qilinadi. Suyak bulaklari ancha siljib ketganda umurtka pogonasining bel va pastki kukrak qismlarini orqaga bukib repozisiya qilinadi. Bunga bemorni shitli yotokxa yotkizilib, kuraklar orasiga bolishcha quyish bilan erishiladi. 1,5-2 \aftadan sung bulaklar joyiga tushadi. Solishning iloji bulmaganda Ochiq repozisiya kilinib, bulaklar kesishgan 2 ta Kirshner kegayi lavsan ipi bilan yoki Sokolov buyicha SRKCh-22 apparati yordamida metall choklar bilan maxkamlanishi mumkin. 3 xaftadan sung bemorning urnidan turishiga ruxsat beriladi. Bu vaktda suyak kadoga xosil buladi. Mexnat qilish krbiliyati 4-6 xaftadan keyin tiklanadi.
PNEVMOTORAKS
Upka va plevraning yirtilishi pnevmotoraks bilan asoratlanadi. Pnevmotoraksning kuyidagi turlari farqlanadi: cheklangan - upka 1\3 xajmga ezilganda; urta - upka 1/2 xajmiga siqilganda va katta - upka tuliq siqilib qolganda. Bu xolda kuks Oraliqgining siljishi kuzatiladi. Pnevmotoraks klinik umumiy belgilariga karab diagnost i-k a qilinadi: nafas bugilishi, taxikardiya, yumshoq tuqimalar emfizemasi, shikastlangan tomon perkussiya qilinganda timpaniq tovush bulishi, auskultasiyada nafasning pasayishi yoki yuqrlishi. Pnevmotoraks diagnozi rentgenologik tekshirishda tasdiklanadi. Rentgen tasvirida upkaning zxar xil darajadagi kollapsi, upka maydoni tinikligining oshishi, upka tasviri yuqligi aniqlanadi. Kukrakning yopiq shikastlanishidagi pnevmotoraksning eng ogir turi - bu ikki klapanli pnevmotoraksdir. Bunda uz vaktida kerak bulgan vrach yordami kursatilmasa, ulim bilan tugashi mumkin. Klapanli pnevmotoraksda asta-sekin plevra bushligiga \avo suri.pib boradi. Nafas olish paytida yirtilgan upka tuqimasi orkali yoki shikastlangan bronx orqali x,avo plevra bushligiga utadi, nafas chikarilganda esa plevra bushligida bosim oshganligidan klapan beqilib, xavo kaytib chikmaydi. Xar gal nafas olish bilan birga plevra bushligida xavo mikdori oshib borib, natijada tula kollapsga va kuksni siljishini oshirib, sogupkani xam siqilishiga olib keladi. Yepik klapanli pnevmotoraksda upka shikastlangandagi umumiy belgilaridan tashqari, oshib borayotgan bugilish (tula asfiksiyagacha), taxikardiya va yumshoq tuqimalar emfizemasi xam buladi.
GEMOTORAKS
Plevra bushligiga qon kuyilish manbai kukrak qafasi devori xamda upka qon tomirlaridir. Plevra bushligiga kuyilgan qon oldin ivib qolib, bir necha soatdan sung kupincha "erib" plevra bushligida suyuklik xolatida buladi. Bu defibrinlanish va qisman fibrinoliz bilan bogliq. buladi. Plevra qon tuplanishiga ekssudasiya bilan javob berib, qonning suyuklanishiga olib keladi. Shuning uchun plevra bushligiga kuyilib, tez orada ivib dolgan qon yuqorida aytilgan sabablarga kura suyulib ketadi. Ba'zan plevra bushligiga kuyilgan qon ivigan xrdda qoladi. Bunday gemotoraks ivigan deb ataladi. Plevra bushligiga kuyilgan qon mikdoriga karab kichik urta, katta gemotorakslar farqlanadi.
Plevra bushligiga kuyilgan qon mikdori 500 ml dan oshmaganda kichik gemotoraks deb xisoblanadi. Plevra bushlishdaga bu mikdordagi qon klinik belgilariga karab aniq/]anmaydi. Kichik asoratsiz gemotoraks 10-12 kunda uz-uzidan surilib ketishi mumkin. Urta gemotoraks - plevra bushligiga 500 dan 1000 ml gacha qon kuyiladi. Bunda perkussiya va auskultasiyada perkutor-tovushning kiskarishi va kukrakning pastki burchagida nafas eshitilmasligi kuzatiladi. Katta gemotoraks - plevra bushligiga 1000 ml va undan kup qon kuyiladi. Bu perkutor tovushning oldinda 2-3 qovurgalar orasigacha, orqada butun upka maydonida tumtoklashishi bilan xarakterlanadi.
Davolash taktikasi rejasini belgilashda plevra bushligiga kuyilgan qon mikdorini aniqlashdan tashqari, uning turini aniqlash xam muxim. Gemotoraksning kuyidagi turlari farqlanadi:
1) oshib borayotgan gemotoraks plevra bushligiga qon kuyilishi davom etayotganda;
2) barkarorlashgan gemotoraks - plevra bushligiga qon kuyilishi tuxtaganda;
3) ivimagan gemotoraks - plevra bushligidagi qon suyukxolda;
4) ivigan gemotoraks - plevra bushligada ivigan qon;
5) infeksiya tushmagan (yiringlamagan) gemotoraks;
6) infeksiya tushgan (yiringlagan) gemotoraks, piotoraks.
Kukrakning yopiq shikastlanishi bir vaktda pnevmotoraks va gemotoraks - gemopnevmotoraks bilan asoratlanishi mumkin. Plevra bushligada bir vaktning uzida xavoning qon bilan birga bulishi davolash natijasini yomonlashtiradi. Bunday lollarda yiringli yalliglanish asoratlari gemotoraksdagaga nisbatan 10 barobar kup uchraydi. Kukrakning yopiq shikastlanishida upkaning lat eyishi kam emas, unda upka ichi gematomasi xosil bulishi mumkin. Upkaga qon kuyilishi xajmiga karab upka ichi gematomasi segmentniy, bulagini yoki butun upkani (total gematoma) egallashi mumkin. Bunda upka butunlay ishdan chikadi. Upka ichi gematomasi kupincha aniqdanmaydi. Lekin uning borligi kukrak shikastlanishi natijasida katta axamiyatli buladi, chunki total gematoma bulishi bemor xayotiga xavf tugdirishi mumkin. Upka ichi gematomasini shikastlanishdan keyingi birinchi soatlarda aniqlash juda qiyin buladi. Uning borligiga kukrak shikastlangandagi umumiy belgalaridan tashqari, yugalgandan sung qon tuflash, perkutor tovush va auskultasiyada nafasning yuqligi tasdiklaydi. Klinik belgalariga karab gemotoraksni upka ichi gematomasidan ajratish juda qiyin, chunki ularning umumiy va maxalliy belgilari bir xil buladi. Rentgenologik tekshirish va plevra bushligining diagnostik punksiyasiga asosan diagnozni aniqlash mumkin. Kukrakning ogir yopik; shikastlanishlarini davolash Kukrak kafasining ogir shikastlanishlarida, ayniqsa, plevropul-monal shok bilan bulganda, nafas olish va yurak-qon tomirlar faoliyatini tiklashga xaratilgan tezkor reanimasion muolajalar utkazish kerak Reanimasion muolajalar kompleksiga (yigindisiga) intubasiya qilish, apparat bilan nafas olishga utkazish, oksigenoterapiya, novokain bilan blokadalarning kerakli barcha turlarini qilish kiradi. Kursatma bulganda plevra bushligi punksiya qilinib, u yerdan qon va xavo chikariladi. Yuqori nafas yullari surilib tozalanadi, qon va qon urnini bosuvchi suyukdiklar kuyiladi. Agar katta gemotoraks yoki taranglashgan klapanli pnevmotoraks kuzatilsa, tezkor torakotomiya qilinishi kerak Upka tuqimasi yirtilganda davolash taktikasi shikastlanish xarakteriga va darajasiga bogliq. buladi. Kukrakning yopiq shikastlanishlarida ularning asosiy belgilari teri osti emfizemasi, qon tuflash va ogir shikastlanishlarda gemopnevmotoraks bulib xisoblanadi. Plevra bushligidagi xavo va qon tula chikarilishi kerak Bu bilan upkaning yozilishiga erishiladi. Plevra bushligidan qon va ekssudatni chiqarish, aspirasiya qilish uchun uni punksiya qilinadi. Punksiyani odatda UP-USh qovurgalar orasidan, urta yoki orqa qultikosti chizigi buylab qilinadi (246-rasm). Plevra bushligidagi xavoni chiqarish uchun punksiya P-Sh qovurgalar orasidan urta umrov chizigi buylab, bemorning utirgan x,olatida qilinadi. Bunda igna teshigi kerakli darajada katta bulishi va upkaga rezina naycha kiygizilib, kiskich bilan kisilgan bulishi lozim. Agar jumrakli naycha qullanilsa yana xam yaxshi buladi.
Jane shprisi yoki elektr surgich yordamida aspirasiya qilinadi. Punksiyadan oldin punksiya kilinadigan joy ma?alliy ogriqsizlantiriladi. Katta bulmagan, barkarorlashgan gemopnevmotorakslarda bir marta aspirasiya qilinib, plevra bushligini qon va xavodan tozalash mumkin. Agar buning iloji bulmasa, kayta punksiya qilinib, upka tula yozilguncha plevra bushligi tozalanadi, natijasi rentgenologik tekshirilib boriladi. Agar plevra bushlishga qon qayta tuplansa, bu qon kuyilishi davom etayotganini biddiradi. Qonningyangiligani aniqlashda Ruvilua-Greguar sinamasi qullaniladi. Buning uchun surib olingan qonni probirkaga kuyiladi. Yangi qon tezda ivib qoladi. Plevra bushligida bir necha soat davomida qolgan qon ivimaydi, bu qon okishi tuxtaganini bildiradi. qon okishining davom etayotganligini aniqlash uchun periferik qondaga va punktatdaga gemoglobin mikdori aniq,1anadi. Agar periferik qondagi va punktatdagi gemoglobin mikdorlari teng yoki bir oz farqi bulsa, qon okrshi davom etayotganligi x,akdsa dalolat beradi. qon ok?shi davom etib, tezda oshib borayotgan gemotoraks kuzatilganda tezkor torakotomiya qilish kerak Operasiya vaktida qon okish manbai aniqlanib, qon okishi tuxtatiladi. Klapanli pnevmotoraks hollarida bemorlarga yordam berish va reanimasion muolajalar utkazishdan oldin plevra bushligi punksiya qilinib, xavo chiqarilishi kerak Agar punksiyadan sung plevra bushligida qayta xavo tuplansa, unga Byulau (247-rasm) buyicha doimiy drenaj urnatilishi yoki plevra bushligidagi xavoni elektr surgich yordamida aspirasiya qilib turish kerak Klapanli pnevmotoraksni doimiy aktiv aspirasiya qilish usuli bilan davolashda yaxshi natijalarga erishish uchun aseptika qoidalariga rioya qilish, sistemasining tula germetikligini ta'minlash, asta-sekin tula aspirasiya qilish va doimiy manfiy bosimni xosil qilib, uni ushlab turishdadir. Agar 3-5 kun ichida axvol yaxshilanmasa va plevra bushligiga xavo kirishi davom kilsa, kechiktirsmay torakotomiya qilinib, ichki klapan bartaraf qilinishi kerak Drenaj naychasidan doimo bosim ostida xavo chikaversa, bu yirik bronx yoril-ganidan dalolat beradi. Uni berkitish uchun faqat jarroxlik usuli talab kdli-nadi. Operasiya xajmi upka tekshirilgandan keyin aniq lanadi. Kupincha upka yoki bronx jaroxati tikiladi.
KUKRAKNI TEShIV KIRGAN ShIKASTLANIShLAR
Beshta bemordan xar bittasida kukrakning teshib kirgan shikastlanishlari plevropulmonal shokning oshr formalari bilan kuzatiladi. Utkir nafas yetishmovchiligi, yurak qon tomirlar faoliyaganin buzilishi rivojlanib, terminal xolatga ugish xavfi tugaladi. Kukrakning teshib kirgan shikastlanishi buyicha ulgan bemorlar soni 20% ni tashk?il kiladi. Bemor ulimiga utkir qon yuqrtish (50% dan kuprok) plevropulmonal shok (20%) va infeksion asoratlari (11%) sabab buladi. Kukrakningorirshikastlanishlarigajaroxatlanib Ochiq pnevmotoraks bulgan xollar kiradi. U kupincha plevropulmonal shok bilan asoratlanib, ulimga olib kelishi mumkin. Ochik pnevmotoraksga paradoksal nafas olish va kuks Oraliqgi a'zolarining bil?illab turishi xarakterlidir. Ochik pnevmotoraks belgilari dan biri kukrak qafasidagi jaroxatning kdoralari ochilib, nafas jarayonida xavoning kirib-chiqib gurishidir. Bunday jaroxatlar "suruvchi", chiyillovchi deyiladi. Ba'zan bunday shovkinlar fak;at chukur nafas olganda, yutalganda paydo buladi. Bemorning rangi
okdrgan, bezovtalangan, bir oz kukargan bulib, kukragidagi ogriqdan, yutaldan shikoyat kiladi. Nafas olish tezlashgan, yuzaki. Tomir urishi tezlashgan, qon bosimi pasaygan. Ochiq pnevmotoraksda kursatiladigan birinchi yordam jaroxatga okklyuzion boglam quyish, kislorod berish, yurak fao-liyatiga ta'sir kiladigan dorilar qilish va tezlik bilan davolash muassasalariga evakuasiya qilishdan iboratdir. Davolash muassasalarida bunday bemorlar darxrl operasiya qilinishi shart. Operasiya vaktida jaroxat yaxshilab birlamchi jarroxlik ishlovidan ugkazilishi, shu jaroxat orqali yoki kerak bulsa, kushimcha kesma qilinib, plevra bushligi keng ochilishi kerak Plevra bushligadan kuyilgan qon olib tashlanib, qon okishi tuxtatiladi va upka reviziya qilinadi. Upka jaroxatining jarroxlik ishlovini uziga xosligi buladi. upka jaroxati kesib kengaytirilmaydi va odatda chekkalari kesib olib tashlanmaydi. Undan qon laxtalari, yot jismlar olib tashlanadi. Shikastlangan mayda tomir va bronxlar boglanadi. Jaroxatga quruq antibiotiyuto qilinib. ipakchoklao kUyilibtikiladi. Agar Ochiq pnevmotoraksda kukrak devoridagi mushaklarning kemtigi bulib, jaroxatni ikki kator chok kuyib tikishning iloji bulmasa, 1-2 qovurgani rezeksiya qilinadi yoki yonidagi mushaklardan oyogchali transplantat olinib, plastika qilinadi. Xozirgi davrda kukrakning teshib kirgan shikastlanishlarini davolash kuyidagi tamoyillarga asoslangan:
plevra bushligida bulgan narsani aktiv aspirasiya qilish (xavo, qon, ekssudat);
upkaning erta yozilishiga erishish va shu xolda saqlab qolish; odatdagi joydan (VII-VIII qovurgalar orasi) plevra bushlirini drenajlash; - xavo yullarini sanasiya qilish (traxeya va bronxlardan qon va shillik moddani surib olib turish);
aniq, kursatmalar buyicha operasiyalar kdtosh.
Kukrakning teshib kirgan shikastlanishlariga uchragan bemorlarning 90% da plevra bushligi erta, aktiv aspirasiya qilish usuli qullaniladi. Plevra bushligini aktiv aspirasiya va drenajlash usuli kuyidagi qoidalarga asoslanadi:
erta qullash;
plevra bushligida tuplangan narsani asta-sekin tula aspirasiya qilish;
aseptikaga tula rioya qilib, plevra bushligi yiringlab ketishining oldini olish (antibiotik va antiseptiklarni yuborish);
kat'iy germatizasiyaga erishish, punksiya va drenaj qilishni utkazish;
plevra bushligida fiziologax darajada (2-4 mm suv. ust.) manfiy
bosim yaratib, shu xolda ushlab turish.
Kukrakning yopiq va teshib kirgan shikastlanishlariga uchragan bemorlarning 5-10% jarroxlik yordamiga muxtoj bulishadi.
Kukrak qafasining kuyidagi ochik; teshib kirgan jaroxatlari tezkor operasiya qilishga kursatma buladi:
yurakningjaroxatlanishi;
Ochiqpnevmotoraks;
plevra bushligiga davom etayotgan qon okishi;
aktiv aspirasiya qilish usuli yordam bermagan taranglashgan
klapanli pnevmotoraks;
ivib qolgan gemotoraks;
upkani katta ogir shikastlanishi.
Kukrak qafasini yopiq shikastlanishidan keyingi davrda eng kup uchraydigan asoratlari: pnevmoniya,
upka abssessi, plevrit va plevra emfizemasi xisoblanadi. Ular 8-10% xollarda uchraydi. Bu
asoratlarningrivojlanishida yomon okibatlarga olib keladigan sabab avvalo ogir shikastlanishidir. Unga qovurgalarning kuplab sinishi, upkaning lat yeyishi (upka ichi gematomasi), gemotoraks, pnevmotorakslar kiradi. Kukrakning shikastlanishlarida plevra bushligidagi qon va xavoni aktiv aspirasiya kdpish yordamida gemopnevmotoraksni erta yuqrtish, upkaning tula yozilishini ta'minlash, bronxlarni sanasiya qilib, upkada ventilyasiyani va gaz almashuvini yaxshilash, upka kushimcha ventilyasiya kilinib, keng ta'sir spektriga ega bulgan antibiotiklarni kullash, antibakterial terapiya utkazib, fizioterapevtik davolash omillarini (UFO, UVCh) kullash va immunitetni oshirib, posttravmatik asoratlar sonini kamaytirishga erishiladi.
ELKA KAMARINING ShIKASTLANIShLARI
Elka kamarining suyak asosi - kuraklar, umrov va uni urab turgan mushaklardan tashkil topgan. Yelka kamarining boylam apparati va mushaklar xisobiga kukrak qafasi bilan mustaxkam alokasi qullar funksiyasi uchun muxim axamiyatga ega. qul uchun bu xarakatchan tayanch keskin xzrakatlarda va travmada tashki tazyiklarda uziga xos amortizator bulib xizmat kiladi. Mushak kavati bilan yaxshi yashi-ringan xarakatchan kurak nisbatan kam shikastlanadi (tayanch - xarakat apparatidagi xamma sinishlarning taxminan 0,9-1,5%). Mushaklar bilan kam ximoyalangan va kukrak qafasiga kurakka nisbatan birmuncha qattiq,birikkan umrovning boylam apparatidagi va suyakning uzidagi shikastlanishlari kuprok ruy eradi (boshqa shikastlanishlarga Karaganda 12-18%).
KURAKNING SINIShI
Odatda, kurak tanasining sinishi qattiq kuchdagi zarb tekkanda yuz beradigan bevosita travma bilan bog-lik Kurak tanasining sinishi ostida joylashgan qovurralarning shikastlanishi bilan birga uchrashi mumkin. Yelkaning tashki qismi bilan yiqilganda qullar tugri turganda kurakning buyin qismi yoki bukim chukurchasi sinadi. Bevosita shikastlanishda kurakning akromial yoki tumshuksimon usimtasi sinadi. Umrov chiqqanda tumshuksimon usimta sinishi boylam apparati tez xarakatlanganda xuddi ajratib olinganday buladi. Tumshuksimon usimta chukdisining fragmenta pastga siljib uzilishi ikki boshli mushakning qisqa boshchasi va tumshuksimon - yelka mushagi keskin kuchlanganda yelka bugimi chiqishi bilan birga ruy beradi.
Rentgenologik jixatdan sinish xarakteri buyicha kurak tanasi va burchaklari, yelka va tumshuksimon usimtalar, kurak suyagi, kurak buyni sinishi, bugim chukurchaligining majaklangan sinishlari farqilinadi Kurak buyni sox;asidagi sinish uchun suyak siniqlarining surilishi xos. Kul bugim maydonchasi bilan pastga va oldinga siljiydi. Bu-ning natijasida shikastlangan tomonda kurakning yelka usimtasining shishib chiqishi va tumshuksimon usimtaning ichiga kirishi kayd etiladi. Simptomatikasi yelkaning oldinga chiqishiga uxshash. Undan farqli ravishda chiqishda kuzatiladigan passiv xarakatlarda pruji-nasimon karshilik bulmaydi. Singan soxani paypaslashda kurakning orqa yuzasida va qultik osti chukurchasida kattik ogriq. buladi. Rentge-nologik tekshirishda shikastlanishning xarakteri tugrisida aniq, axborot olinadi. Xamma shubxali x.ollarda kurak singanini istisno qilish uchun rentgenografiya qilish shart, chunki kurak sinishlari aniq, klinik simptomlar yuqligi sababli, kupincha, aniqlanmay koladi. Ba'zan sinish xarakterini aniqlash uchun nostandart proeksiyalarda suratlar olishga tugri keladi.
D a v o l a sh. Kurak sinishlarini davolashda tanadan uzoqlashtiruvchi fiksasiyalovchi boglamlar kuzganish (standart shinalar, torakobraxial gips boglamlar) umumiy tamoyil xisoblanadi xarakat qilganda ogriq. aniqlanadi; pay-paslashda suyak kirsillashi eshitiladi. Yelka usimtasining sinishi umrov tashki uchining chiqishi bilan uchraydi. Tumshuk simon usimganing sinishidan ikki boshli mushak boshchasining tortilishi oqibatida oirikkuchayadi. Tumshuksimon usimganing siljishi akromial-tumshuksimon va tum-shuksimon-umrov boylamlari birga shi-kastlanganda ruy beradi. Kurakning past-ki, yuqori-ichki burchaklari, tanasining buylama va kundalang sinishlari, odatda, singan bulaklarining jiddiy surilishi bilan utmaydi. Bularni singan joydaga ogriq. va shish paydo bulganidan aniq.-lanadi. Kurak atrofida mushaklarning kup-ligi kator xollarda lat yeyish bilan sinish urtasida solishtirma tashxis utkazishni qiyinlashtiradi. Suyak si-niklari kupincha kurak buyni soxasi singanda suriladi. Bugim chukurchasidan sinishlar yelka bugimidagi xarakatlarda keskin ogriqlar bilan tavsiflanadi va bugimda qon tuplanib qolishiga olib keladi (gemartroz).
Qulni tanadan uzoqlashtiruvchi shina yelka bugimida 90°gacha burchak ostida bulishi kerak tirsak burimi 90°-100°ga, yelka bugimida 30°gacha buqilganda yelka bugimida mushaklar uchun bushashgan xolat vujudta keladi. Yelka kamaridan sinishni fiksasiya qilish uchun singan joyni 20-30 ml 1-2% novokain eritmasi bilan ogriqsizlantirish zarur. Yozuvchi shinalarda davolashda panja, bilak-kaft va tirsak bugimlari uchun LFK boshlashga imqon beradi. Kuragi singan bemorlarda suyak siniqlari surilmagan bulsa, mexnat krbiliyati 4-6 xafta utkach tiklanadi. Kurak buyni singan va suyak kuchgan bulsa, qulni tanadan uzoqlashtiruvchi suyakni tortib davolanadi. qul SITO shinasiga kuyiladi. Uning kanday turganligini tez-tez tekshirib turit kerak: yelka 90° burchak ostida, frontal tekislikdan 110° orqa tomonda bulishi, tirsak bugimi 90°gacha burchakda bukilishi lozim. Tortish kuchi suyaklarning surilishi, yelka kamaridagi mushak-larning kuchiga bogliq.va go'k 1,5 /sgdan to 3,5-4 /sggacha buladi. Suyakdan tortish usulidan tashqari qul repozisiyasi xam ishlatiladi. Birinchi kunlardan boshlab bilak-kaft va tirsak bugimlari uchun LFK utkaziladi. Yelka bugimida xarakatlarga 4 xdftadan sung ruxsat beriladi. Me?nat kobiliyati urta xisobda 1,5-2 oy utgach tiklanadi. Agar davolash tugri olib borilgan bulsa, yelka bugimi tulikdajmda ishlaydi.
UMROV SUYaGINING ChIKIShI
Umrov suyagining chiqishi \amma suyak chiqishlarining 3 dan 15% gacha bulgan qismini tashkil etadi. U umrov boglov apparata uzilganda ruy beradi. Odatda umrov 25 dan 45 yoshgacha ishga layokatli erkaklarda kuzatiladi. Umrov suyagi asosan bilvosita travma asosida sodir buladi. Boglam apparatining shikastlanish darajasiga kura umrov chiqishlari tuliq va notuliq turlarga bulinadi.
T a sh x i s. Umrov suyagi tush oldi yonidan chikd.anda umrov-tush birikma-sining assimetriyasi aniqlanadi. Shi-kastlangan tomonda umrovning ichki tomoni tush yuqori chiqib turadi, yelka usti qisqaradi. Tush orqasi chiqqanda bu simptom, ayniksa, yaxshi bilinadi (107-rasm). Paypaslaganda tush suyagi bilan umrov suyagi birikkan joyda chukurcha aniqlanadi. Yelka bugimidagi ogriqdan xarakatlari chegaralangan. Umrov suyaganing tush qismidan chiqishini faqat jarroxlik yuli bilan davo-lanadi.
Umrov suyagining distal qismi-dan chiqishi akromial ustida va akromialdan pastda bulishi mumkin:
birinchisida umrov kurakning akromial usimtasidan yuqoriga, ikkinchi xolda kurakning akromial usimtasidan pastga suriladi. Akromialdan pastga chiqish kamdan-kam uchraydi, keyinrokbiz umrovning akromialdan yuqorida yuz beradigan chiqishini kurib chikamiz. Bunday chiqishda boylam appa-rati, albatta, shikastlanadi. Umrovning distal uchi kurakka ikkita: akromial-umrov va umrov-tumshuksimon boylamlar fiksasiyalangan. Bu boylamlarning shikastlanishiga kura umrov akromial uchining tuliq va notuliq (chala) chiqishi farq.qilinadi. Chala chiqqanda faqat akromial-umrov boylami, tuliq chiqishda esa akromial-umrov va umrov-tumshuksimon boylamlar uziladi. Klinik jixatdan chala chiqish umrov tashki uchinin oz-moz chiqib turishi, x;arakatlarda va paypaslaganda bitishma soxasida ma?alliy ogriq, kuzatiladi. Umrov suyagi tuliq chiqishining uziga xos belgilari yelka tepa qismining kiskarishi, umrov tashki uchining zinapoyasimon turtib chiqishi, uning oldingi-orqa yunalishda kuchishi, "klavish" musbat simptomi xisoblanadi, bunda umrovning akromial uchi bosilganda u uz joyiga osongina utadi: agar bosish tuxtatilsa, umrovning tashki uchi klavish kabi yuqoriga kutariladi va avvalgi xolatiga keladi. Bu simptomni soglom tomon bilan takkrslab tekshirish lozim. Shikastdan sung2-5 kunlarda sinchiklab kuzdan kechirilganda deltasimon-tush egat sox,asida tumshuksimon usimta tagida qon kuyilganini paykash mumkin.
Rentgenologik tekshirish ma'lumotlarini, odatda, tashxis tasdiklab beradi. Rentgenografiyani, albatta, bemorning vertikal xolatida oldingi-orka proeksiyada utkaziladi. Rentgenografiya chala va tuliq chiqish urtasida solishtirma tashxis utkazilganda, ayniksa, kimmatli ma'lumotlar beradi. Bunday x.ollarda ikkala akromial-umrov birikmalarini simmetrik rentgenogramma qilish lozim. Shikast-langan va soglom yelka tepasining akromial-umrov birikmasi bugim chukurchasining kengayganligiga axamiyat beriladi, bu akromial-umrov boylami uzilganidan dalolat beradi. Umrovning tashki uchi va kurak akromial usimtasi bugim yuzalarining surilishidan tashqari, tashki uchining chiqishi uchun kurakning tumshuksimon usimtasi bilan umrovning pastki yuzasi urtasidagi masofaning uzaygani (0,5 sm dan kupga) xos. Bu simptom tumshukrimon-umrov boylami, binobarin umrov tashki chetining tulik chiqishi uchun patogaomonik xisoblanadi.
D a v o l a sh. Umrov suyaganing tashki cheti chikken bulsa, uni joyiga solish oson. Buninguchun 10 ml 1% novokain eritmasibilan ogriqsizlantirilgandan sung qulni 90° burchak ostida tirsak bugimida bukish, yelkani tepa-orqaga va, ayni vaktda, ikkinchi qul umrov suyagi-ning akromial tomoniga bosish kerak Umrov suyagini joyiga solingandan keyin uni shu xolatda ushab turish goyat qiyin buladi. Sunggi vaktlarda fiksasiyaningxar xil usullari ishlatiladi: SITO, Kojukeev standart shinasi, Shimbareskiyning vint pressli boglami (109-rasm). Salniqov buyicha "portupeya" boglam kurak va umrov maxkam ushlab turadi va shikast-langan boylamlarning yaxshirok bitib ketishiga imqon beradi. Uni quyishning birinchi bosqichida qulni 90° burchak ostida buqilgan tirsak bugimini tanaga fiksasiya qilinadi. Sungra chiqqan suyak joyiga solingandan keyin umrovning tashki cheti tepasiga "partupeya" tipidagi gips longeta kuyiladi, bu kurakni va umrovning tashkoy chetini ushlab turadi. "Partupeya" borlaminingchekkalari kukrak qafasidagi borlamning tagida qoladi va egilibtepaga chikadi, bundan oldingi boglamga kushilib ketadi. Bokpamningtortish kuchi kamaygan sayin uni alishtiribturiladi. Bemorni tez-tez kuzatib turish kerak chunki tayanch nuqtalarida (umrov suyagining tashki cheti, tirsak usimtasida) kupincha yotokyaralar xosil buladi. Odatda, bunday x.ollarda chiqish takrorlanadi. Bunday usullar chala chiqishlarda qullaniladi. Umrovning tuliq chiqshlarida jarroxlik amaliyoti bajarilib, uni dastlabki 7 kun mobaynida utkazgan ma'kul. Shu maqsadda lavsan lentasi bilan umrov-tumshuksimon boylami plastika qilinadi va akromial-umrov birikmasini metalldan yasalgan kegay bilan fiksasiya qilinadi.
Operasiyadan keyinga davrda qulni tanadan uzoqdashtiruvchi SITO shinasi bilan 4-5 xafta muddatga fiksasiya qilinadi. 2-3-kundan boshlab barmoqdar, bilak va tirsak bugimlari uchun LFK tayinlanadi. 5-xaftada shinani qultik ostiga valikli boglam quyish bilan almashtiriladi. Metall fiksatorni jarroxlik usulidan 6-7 x.afta utgandan sung olib tashlanadi. Bemor odatda 7-8 xaftadan keyin mexnatga layokatli buladi.
UMROV SUYaGINING SINIShI
Umrov suyagining sinishi tayanch-xarakat apparatining boshqa sinishlari orasida taxminan 15-18% ni tashkil kdladi. Umrov suyagi, kupincha, unga tugridan-tugri zarbtushganda sinadi (bevosita), birok umrov bilvosita shikast mexanizmida, ya'ni umrov uki tomon tazyik bulganda sinadi. Shikastning bevosita mexanizmida - yelka bugimining tashki yuzasiga, chuzilgan xolatdagi qulga yiqilishda, yelka bugimlari yon tomonlaridan bosilganda - kuch ogirligi 5-simon buqilgan umrov buylab tarqaladi. Uni keskin bukish eng nozik qismi - urta va tashki uchdan bir qismi urtasidagi chegarada sinishiga olib keladi. Bevosita shikast mexanizmida sinish parchalangan, kundalang, kiyshik-kundalang buladi. Shikastning bilvosita mexanizmida kupincha kiyshik va kiyshik-kundalang sinishlar uchraydi. Siniqlarining tipik surilishi kiyshik va kiyshik-kundalang sinishlarda ruy beradi. Urtadagi markaziy singan bulak tush-umrov-surshcheimon mushakning qisqarishi natijasida tepaga va orqa tomonga kuchadi. Umrovning tashki (periferik) bulagi qulning massasi ta'siri ostida pastga va oldinga tomon kuchadi. Bolalarda suyak ustki pardasi ostidagi sinishlarda, kupincha, burchagi pastga Ochiq bulgan deformasiya vujudga keladi. Umrovning tashki cheti singanda periferik parcha kurakning akromial va tumshuksimon usimtalar bilan boglangan xrdda qolishi, umrovning yuqoriga siljigan markaziy bulagi esa umrovning akromial cheti chiqishiga uxshab ketishi mumkin.
Ayrim xollarda siljigan bulaklarning kirralaridan plevra, tomir-nerv tutami, yopiq sinishdan Ochiq sinishga utadigan teri krplamlari shikastlanishi mumkin.
T a sh x i s. Umrov sinishiga tashxis quyish qiyinchilik tugdirmaydi. Singan joyda ogriq,, aktiv xarakatlarningcheklanishi, ayniqsa, ogriq.tufayli qulni yozish va tepaga kutarishning qiyinligiga shikoyatlar buladi. Bemor qulini yelkaga kuyib tirsagi bilan kukrakka yaqinlashtiradi. Singan joy kuzdan kechirilganda nisbatan kupincha deformasiya borligi (shish, qon kuyilishi, suyak bulaklarining turtib chiqishi) aniqlanadi. qul yelka bugimi bilan birga ichkariga yunalgan, pastga va oldinga tushirilgan. Yelka tepasi shikastlangan tomonda qisqa tortilgan, umrov usti chukurchasi tekislashgan. Kurakning medial cheti va uning pastki burchagi teri osti kletchatkasidan kurinib turadi. Suyak usimtalaridan kurakning medial chetigacha bulgan maso-fa soglom tomondagiga nisbatan bir-muncha katta. Bemorni tekshirish shikastlan-gantomondaga nervlar, tomirlarni tekshirish va rentgenografiya bilan yakunlanadi.
D a v o l a sh. Umrov sinishlarini davolash usuli asosan sinish xarakteriga bogliq.. Suyak ustki pardasi ostidan sinishlarni "yashil novda" tipi buyicha va suyak bulaklari surilmagan sinishlarni fiksasiya qiladigan boglamlar bilan utkaziladi. Bolalarda immobilizasiya muddati 2 dan 3 \aftagacha, kattalarda 4 xaftagacha. Bog-lam kuyshsdan oldin singanjoy 10-15 ml 1-2% novokain eritmasi bilan ogriqsizlantiriladi. Bulaklari surilgan umrov sinishlarida singan joyni 15-20 ml 1-2% eritma bilan ogriqsizlantirilgandan keyin bulaklar joyiga kuyiladi. Buning uchun bemorni kursiga boshini shikastlangan tomonga engashtiib utkaziladi. Assistent tizzasi bilan kurak orasiga yoki burchagiga tiralib, ikkala qulini yelkaning tepasiga kuyadi va yelka bugimini orqaga-tepaga va oz-moz yuqoriga suradi (111 -rasm). Jarroq shu xolatda siniqlarni joyiga soladi. Odatda bu qiyinchilik tugdirmaydi, birok fiksasiyaning 250 dan ortik taklif qilingan usuli borligiga karamay bulaklarni kerakli xolatda ushlab turish goyat qiyin. Burchak deformasiyasi bilan utadigan umrov sinishlarini davolashda Chijin ramkasi yaxshi yordam beradi. Kuzminskiy shinasi umrov sinishlarini qonservativ davolash uchun juda kulay xisoblanadi, u yelka kamarini kutarib, eng yuqori xolatda ushlab turadi. Uzoq, vakt urinda yotishni talab kiladigan ogir jaroxatla-nishlarda bemorni qattiq tushakli yotok chetiga yotkiziladi yoki kuragi orqasiga va kuraklararo bushliq.ka kattik yostik kuyiladi, kz'l yotokdan pastga va orka tomonga osilib turadi. Bir kun utgach, tirsak bugimi tagiga bolishchasi bulgan kursi kuyiladi. Bemor shu vaziyatda 2-3 xrfta yotadi.
Umrovni jarroeushk yuli bilan davolash muayyan kursatmalarga ega, ular mutlak va nisbiy turlarga bulinadi. Mutlak kursatmalar kuyidagilar:
- Ochiq sinish;
- umrovning tomir-nerv dastasi shikastlanishi bilan asoratlangan yopiq sinishi;
- nerv chigalining bosilishi;
- bulaklari suyakka tik joylashgan va tomir-nerv dastasining shikastlanish xavfi bulgan bulaksimon sinish;
- bulakning utkir uchidan teri perforasiyasining yuz beris xavfi;
- interpozisiyaning xar xil turlari (suyak suyak ustki pardasi) kiradi.
Nisbiy kursatmalarga bulaklarni boglam yoki shina bilan joyiga solingan xolatda ushlab turib bulmasligi kiradi.
Kupincha, umrovning retrograd usul bilan intramedullyar osteosintezi utkaziladi. Operasiyadan keyingi davrda qulni 4-5 xaftaga SITO shinasi yoki torakobroxial boglam bilan fiksasiya qilinadi. Mexnat qilish krbiliyati 1,5-2 oy utgach tiklanadi.
Dostları ilə paylaş: |
|
http://azkurs.org/akusherlik-va-ginekologiya-fanining20142015-oquv-yili-uchun-ti.html
|
Akusherlik va ginekologiya fanining2014/2015 o’quv yili uchun tibbiy profilaktika fakultetining 4 kurs talabalari uchun mo’ljallangan sillabusi
|
Fanning qisqacha tavsifi
|
OTMning nomi va joylashgan manzili:
|
Toshkent tibbiyot akademiyasi
|
Farobiy ko’chasi, 2
|
Kafedra:
|
4-5 kurslar uchun Akusherlik va ginekologiya
|
“Tibbiy profilaktika” fakulteti tarkibida
|
Ta`lim sohasi va yo’nalishi:
|
510000 - Cog`liqni saqlash
|
5510300 - Tibbiy profilaktika ishi
|
(5510100-Davolash ishi)
|
Fanni (kursni) olib boradigan o’qituvchi to’g`risida ma`lumot:
|
Nigmatova Gulnara Maxsudovna, dotsent, t.f.n.
|
e-mail:[email protected]
|
[email protected]
|
Dars vaqti va joyi:
|
Uchtepa tumani Ziyo Said ko’chasi 357, TK №9
|
Kursning davomiyligi:
|
02.09.2014 - 15.06.2015
(79 soat)
|
Individual grafik asosida ishlash vaqti:
|
seshanba 14.00 dan 18.00 gacha
|
Fanga ajratilgan
Soatlar
|
Auditoriya soatlari
|
Mustaqil ta`lim:
|
67
|
Ma`ruza:
|
16
|
Amaliyot
|
79
|
Fanning boshqa fanlar bilan bog`liqligi (prerekvizitlar):
|
normal va topografik anatomiya, fiziologiya, patofiziologiya, gistologiya, patologik anatomiya, mikrobiologiya, epidemiologiya, terapiya, xirurgiya anesteziologiya va reanimatologiya, klinik farmakologiya, dermatovenerologiya, endokrinologiya va bolalar kasalliklari
|
(postrekvizitlar):
|
UASH-akusherstvo, terapiya i xirurgiya, anesteziologiya i reanimatologiya, dermatovenerologiya, klinik farmakologiya, endokrinologiya, bolalar kasalliklari.
|
Fanning mazmuni
|
Fanning dolzarbligi va qisqacha mazmuni:
|
Fanning maqsadi - Umumiy amaliyot shifokori malakaviy tasnifiga asoslanib, talabalarga avvalgi bosqichlarda olgan bilimlariga tayangan holda, akusherlik va ginekologiyadan, dalillarga asoslanib, fiziologik va asoratlanib kechayotgan homiladorlikda samarali perinatal yordam printsiplariga, normal va patologik tug`ruq va chilla davrini olib borish, chaqaloqlarni pravarishlash, akusherlik va ginekologiya amaliyotlarida ko’p uchrab turadigan shoshilinch holatlarda, diagnostika, birlamchi yordam ko’rsatish va profilaktika usullarini o’rgatishdan iborat.
|
|
http://azkurs.org/tasdiqlayman-v3.html
|
Tasdiqlayman
|
|
Tasdiqlayman
|
səhifə | 1/28 | tarix | 02.01.2022 | ölçüsü | 230,77 Kb. | | #1316 |
|
O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI SOG’LIQNI SАQLАSH VAZIRLIGI
TOSHKENT TIBBIYOT AKADEMIYASI
“TASDIQLAYMAN”
O’quv ishlari bo’yicha prorektor
prof. Teshaev O.R.__________
«____» __________2012yil
Kafedra: Travmatologiya - ortopediya, HMJ bilan neyrojarrohlik.
Fan: Falokat tibbiyoti
7- KURS DAVOLASH FAKULTЕTI TALABALARI UCHUN
YAGONA USLUBIY TIZIM
Mavzu: Travmatik shok
TA’LIM TEХNOLOGIYASI
Toshkent – 2012
Tuzuvchilar:
Mashg’ulot № 3.
Mavzu : Travmatik shok
Dostları ilə paylaş: |
|
|
|
http://azkurs.org/microsoft-word-07-hekim-anestezioloq-reanimatoloq-telimat.html
|
Microsoft Word 07 Hekim anestezioloq reanimatoloq telimat
|
Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirinin
19 sentyabr 2012-ci il tarixli 70 nömrəli
əmri ilə təsdiq edilmişdir.
Həkim-anestezioloq-reanimatoloqun nümunəvi vəzifə
T Ə L İ M A T I
I. Ümumi müddəalar
1.
Bu
vəzifə
təlimatı
həkim-anestezioloq-reanimatoloqun vəzifə
öhdəliklərini, hüquq və məsuliyyətini müəyyən edir.
2.
Həkim-anestezioloq-reanimatoloq vəzifəsinə ali
tibb təhsili olan,
qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada müvafiq ixtisas üzrə peşə hazırlığı keçmiş
şəxs təyin edilir.
Elmi-tədqiqat institutlarının klinikalarında, respublika mərkəzlərində
(xəstəxanalarında), klinik xəstəxanalarda ali tibb təhsili olan və qanunvericiliklə
müəyyən edilmiş qaydada “anesteziologiya və reanimatologiya” ixtisas üzrə peşə
hazırlığı keçmiş, ixtisası üzrə ən azı 3 il əmək stajına malik şəxs təyin edilir.
3.
Həkim-anestezioloq-reanimatoloq Azərbaycan Respublikasının qüvvədə
olan qanunvericiliyinə uyğun olaraq tibb müəssisəsi rəhbərinin əmri ilə vəzifəyə təyin
və vəzifədən azad edilir.
4.
Həkim-anestezioloq-reanimatoloq bilavasitə şöbə müdirinə, onun
olmadığı halda isə tibb müəssisəsinin rəhbərinə və ya onun müavininə tabe olur.
5.
Həkim-anestezioloq-reanimatoloq aşağıdakıları bilməlidir:
5.1. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasını, Azərbaycan
Respublikasının səhiyyə haqqında qanunvericiliyinin əsaslarını; səhiyyə
müəssisələrinin fəaliyyətini tənzimləyən normativ hüquqi aktları;
5.2. xəstəxana və ambulator-poliklinik müəssisələrində, təcili və
təxirəsalınmaz hallarda əhaliyə müalicə-profilaktika və dərman yardımının təşkilinin
əsaslarını;
5.3. öz ixtisası üzrə profilaktika, diaqnostika, müalicə və reabilitasiyanın
müasir metodlarını;
5.4. anesteziologiya-reanimatologiya xidmətinin təşkili, strukturu, ştatları və
təchiz edilməsi ilə bağlı məsələləri;
5.5. öz ixtisası üzrə qüvvədə olan normativ hüquqi və təlimat-metodik
sənədləri;
5.6. tibbi sənədlərin rəsmiləşdirilməsi qaydasını;
5.7. əmək qabiliyyətinin müvəqqəti itirilməsinin ekspertizasını və tibbi-sosial
ekspertizanın aparılması qaydasını;
5.8. dispanserizasiyanın əsaslarını, prinsip və metodlarını;
5.9. tibbi sığorta şəraitində səhiyyə müəssisəsinin və tibb işçilərinin
fəaliyyətinin təşkilati-iqtisadi əsaslarını;
5.10. həkimlərin etik davranış qaydalarının, tibbi etika və deontologiyanın
əsaslarını;
2
5.11. insan bədəninin üzv və sistemlərinin funksional vəziyyətinin klinik və
laborator diaqnostikasının ümumi prinsip və əsas metodlarını;
5.12. təxirəsalınmaz tibbi yardım göstərilməsi qaydalarını;
5.13. sanitar-maarifləndirmənin əsaslarını;
5.14. daxili əmək intizamı qaydalarını; əməyin mühafizəsi, təhlükəsizlik
texnikası, istehsalat sanitariyası və yanğına qarşı mühafizə qayda və normalarını.
|
http://azkurs.org/protokoll-vid-registrering-av-vrdrelaterade-infektioner-och-ri.html
|
Protokoll vid registrering av vårdrelaterade infektioner och riskfaktorer Avdelning: Datum för mätningen: Sjukhus
|
2015-01-27 Protokoll för PPM-VRI
Protokoll vid registrering av vårdrelaterade infektioner och riskfaktorer
Avdelning:
Datum för mätningen:
Sjukhus:
Lokala kontaktpersoner, namn, telefon och e-postadress:
Ansvarig för webbregistreringen, namn, telefon och e-postadress:
PPM-VRI VT 2015 - Protokoll vid registrering av vårdrelaterade infektioner och riskfaktorer
Alla inneliggande patienter ska registreras! Registreringen gäller förhållandena klockan 08 mätdagen.
Observera att riskfaktorerna är de som föreligger kl 08. En riskfaktor som förelegat tidigare under vårdtillfället tas inte med här. Undantag är kirurgiskt ingrepp och antibiotika, se nedan. Samband mellan riskfaktor och vårdrelaterad infektion krävs inte.
1. CVK etc: Alla centrala infarter såsom CVK, subkutan venport, perifert inlagd central kateter (PICC-line, Silastic), pulmonalisartär kateter, navelven- och navelartärkateter hos nyfödda barn, dialyskateter - även för peritonealdialys.
2. Aktuellt kirurgiskt ingrepp: Som riskfaktor räknas ingrepp som redan genomförts under aktuellt vårdtillfälle. Här ingår ingrepp som kräver incision genom hud el slemhinna, men inte px, punktion eller endoskopi med px.
3. KAD etc: Alla urinavledningar såsom KAD, suprapubisk kateter, pyelostomikateter, uretärkateter etc
4. Mekanisk ventilation: Endotracheal intubering och tracheostomi med eller utan respiratorbehandling, dock inte CPAP eller liknande.
5. Immunsuppression: Behandling och kvarstående effekt av cytostatika eller immunhämmare (ciklosporin, monoklonala ak och TNFα-hämmare), steroidbehandling >1 mån motsvarande prednisolon ≥15 mg/d. Barn motsvarande prednisolon ≥0,25 mg/kg alt ≥15 mg/d, beh tid >1 mån.
6. Antibiotika: All pågående behandling mot bakterier och svamp, inkl given och planerad profylax det aktuella dygnet (00-24).
7. Definition av Typ av VRI: Den vårdrelaterade infektionen behöver inte ha uppstått på den registrerande avdelningen.
1. Postoperativ infektion: ytlig eller djup infektion i operationsområdet, debut <30 dagar efter kirurgi utan implantat eller <1 år efter kirurgi med implantat
2. Övriga ingreppsrelaterade infektioner: t.ex. KAD-, CVK- och ventrikeldrän-relaterad, VAP = ventilator associerad pneumoni, pleuradrän
3. Läkemedelsrelaterad infektion: t.ex. Clostridium difficile eller infektion vid behandling med cytostatika, immunhämmare eller kortison
4. Övriga vårdrelaterade infektioner: alla andra infektioner som debuterat ≥48 timmar efter inskrivningen på sjukhus och inte kan hänföras till 1, 2, eller 3.
8. Antibiotika för VRI: All pågående behandling mot bakterier och svamp mot den aktuella VRI-diagnosen.
Diagnosgrupp, infektionsfokus, för vårdrelaterad infektion (bedöms av den ansvarige läkaren): Exempel/förklaring
CNS
|
CNS
|
infektion relaterad till ventrikeldrän/shunt
|
Öga
|
Ögon
|
CMV retinit
|
Mos
|
Munhåla och svalg
|
faryngit, tonsillit,stomatit
|
Öli
|
Övre luftvägar
|
ner t.o.m. stämbanden, inkl öron och sinus
|
Bron
|
Bronkit
|
Influensa
|
Pneu
|
Lunga, lungsäck
|
inkl pneumoni med sepsis/bakteriemi, VAP, ventilator associerad pneumoni
|
Cor
|
Hjärta, kärl
|
endokardit, flebit, infektion vid hjärtklaff op, by-pass, kärlgraft etc
|
GiÖ
|
Övre gastrointestinalkanalen till terminala ileum
|
CAPD-peritonit, peritonit, bukabscess
|
GiN
|
Nedre gastrointestinalkanalen
|
bukabscess, peritonit
|
GE
|
Gastrointestinalkanalen smittsamma sjukdomar
|
C. difficile, Calici/Norovirus, Rota etc
|
Lga
|
Lever/gallvägar/pancreas/mjälte
|
inkl virushepatit
|
HMi
|
Hud, mjukdelar
|
hud- och sårinfektion
|
LSi
|
Led o skelett
|
artrit, osteit
|
Cys
|
Urinblåsa
|
cystit, inkl. KAD-relaterad
|
Pye
|
Njure
|
pyelonefrit, febril uvi, inkl urosepsis
|
Gen
|
Genitalia, ♂ och ♀
|
endometrit, salpingit, prostatit
|
Sep
|
Sepsis primär
|
CVK-relaterad, ej endokardit, ej associerad med annat fokus
|
Feb
|
Feber, CRP-stegring, misstänkt infektion
|
(försök ange sannolikt infektionsfokus enligt ovan istället)
|
Sjukhus
|
Avdelning
|
IVA □
|
|
|
|
Riskfaktorer idag
|
Vårdrelaterad infektion idag
|
Personnummer
|
Kön
K/M
|
Specia-
litet
|
CVK
etc 1
Ja/ Nej
|
Aktuellt kirurgiskt
ingrepp 2
Ja/Nej
|
KAD
etc 3
Ja/ Nej
|
Mekanisk
ventilation4
Ja/Nej
|
Immun-
suppressiv5
terapi
Ja/Nej
|
Antibiotika:
behandling och
profylax6
Ja/Nej
|
Vård-
relaterad infektion
(VRI)
Ja/Nej
|
VRI
Typ7
1-4
|
Diagnos-
grupp
vid VRI
|
Antibiotika-behandling
för VRI
Ja/Nej
|
Patients
löpnummer
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Protokollet ifyllt av:
|
Inmatat datum/sign
|
Spara protokollet!
|
1>30>
Dostları ilə paylaş: |
|
http://azkurs.org/azerbaycan-tibb-universiteti-fakulte-kafedra-patoloji-anatomiy.html
|
Azərbaycan Tibb Universiteti Fakültə: Kafedra: Patoloji Anatomiya Tələbə: Qrup: Mövzu
|
Azərbaycan Tibb Universiteti
Fakültə:
Kafedra: Patoloji Anatomiya
Tələbə:
Qrup:
Mövzu: Stomatit
Stomatit
Stomatit – ağız boşluğunun yumşaq toxumalarının (yanaq, yumşaq və sərt damaqlar, ağız boşluğunun dibi) selikli qişalarının iltihabına deyilir. Stomatit stomatoloji praktikada ən çox rast gəlinən xəstəliklərdən olub, bütün yaş qruplarında təsadüf edilir.
Stomatit ağız boşluğunda həm izolə olunmuş şəkildə, həm də digər ağız boşluğu üzvlərinin selikli qişalarının iltihabları – gingvit, xeylit və qlossit ilə birlikdə də inkişaf edə bilir. Müxtəlif klinik və morfoloji xüsusiyyətlərdən asılı olaraq stomatitlərin müxtəlif formaları ayırd edilir. Klinik gedişinə görə - kəskin və xroniki; morfoloji dəyişikliklərin xüsusiyyətlərindən asılı olaraq – seroz, kataral, fibrinoz, irinli (fleqmona və ya xırda irinciklər – apostematoz), qanqrenoz və s.; patoloji dəyişikliyin dərinliyindən asılı olaraq səthi və dərin stomatitlər və s. ayır edilir. İltihab ocağının xarici görünüşündən və morfoloji xüsusiyyətlərindən asılı olaraq stomatitlər xoralı, deskvamativ, kataral-xoralı, kataral-deskvamativ, irinciklər, ləkələr, vezikul, qovuqcuq, düyüncük, düyün, eroziya, afta və s. forma və xarakterlərdə ola bilirlər.
“Afta” – bozumtul rəngli fibrinoz-ekssudativ ərplə örtülmüş və kınardan qırmızı rəngli nazik haşiyə ilə əhatə olunmuş oval formalı eroziyaya deyilir. Aftanın əmələ gəlməsi ilə müşaiyət olunan stomatitləri isə aftoz stomatitlər deyilir. Adətən ağrılı, xroniki gedişə və residivləşməyə meylli olur. Əhali arasında geniş yayılmış uşaq və yeniyetmə yaşlarda daha çox rast gəlinən bu patologiyanın etiologiyası dəqiq məlum deyildir. Lakin, afto stomatitlərin etiopatogenezində psixo-emosional əsəb gərginliklərin və stresslərin, autoimmun və yüksəkhəssaslıq reaksiyalarının xroniki residivləşən septiko-allergik vəziyyətlərin, hamiləliyin, infeksiyaların, xüsusilə də streptokok və stafilokokların və s. bu kimi bəzi amillərin böyük rolu göstərilir.
Əvvəllər stomatit yerli patogen amillərin təsirləri nəticəsində baş verən yerli xarakterli patologiya hesab edilirdi. Lakin sonradan məlum oldu ki, stomatit bəzən digər üzv və sistemlərin patologiyaları nəticəsində baş verən morfoloji əlamətlərdən və ya ağırlaşmalardan biri kimi də meydana çıxır. Bu səbəbdən stomatitlərin müasir təsnifatı nəinki klinik-morfoloji, eləcə də onların etio-patogenetik xüsusiyyətləri də nəzərə alınmaqla tərtib edilir. Hal-hazırda bütün stomatitlər aşağıdakı ayrı-ayrı qruplara bölünürlər.
1. Travmatik stomatitlər. Bu qrupa mexaniki amillərin, yüksək və aşağı temperaturların, şüalanmaların, kimyəvi maddələrin, dərman maddələrinin (medikamentoz stomatit), meteroloji amillərin kəskin və ya xroniki təsirindən baş verən stomatitlər aiddirlər. Patogen amillərin əsas etibarilə yerli xarakterli təsirləri nəticəsində baş verir və bütün stomatitlər içərisində ən çox rast gəlinən formalarıdır.
2. İnfeksion stomatitlər. Bəzi patogen mikroorqanizmlərin, xüsusilə də herpes virusların (HSV), bakteriyaların, göbələklərin, spiroxetlərin və s. təsirindən sərbəst şəkildə baş verir. Məsələn, Vensan spiroxetlərinin (Borrelia vinsenti) və fuzobakteriyaların (Fusobacterium fusiforme) birgə təsirilə inkişaf edən “Vensanın xoralı-nekrotik stomatiti”. Bu xəstəlik yalnız diş ətində lokalizə olunarsa, buna “xoralı-nekrotik gingvit” və ya “Vensan gingviti”, damaq badamcıqlarında yerləşərsə, “Vensan anginası” adlanır. Xoralı-nekrotik gingvit givostomatit adətən immun sistemi həddən artıq zəifləmiş şəxslərdə baş verir.
Bəzi hallarda isə infeksion stomatitlər müxtəlif kəskin və ya xroniki infeksion xəstəliklər (qızılca, skarlatina, dabaq, vərəm və s.), o cümlədən zöhrəvi xəstəliklər zamanı onların morfoloji əlamətlərindən və ya ağırlaşmalarından biri kimi inkişaf edir.
3. Allergik stomatitlərin patogenezini tez və ya ləng tipli reaksiyalar təşkil edir. Müxtəlif xarakterli və kimyəvi tərkibli allergenlərin, məsələn, dərman preparatları, diş məcunu, eliksir və s. maddələrin bilavasitə ağız boşluğunun selikli qişasına təsiri nəticəsində baş verə bilir. Buna kontakt allergik stomatit də deyilir. Bəzən isə müxtəlif allergik və ya toksiki-allergik, autoimmun xəstəliklərin əlaməti kimi də inkişaf edir. Məsələn, revmatik xəstəliklər və s.
4. Ekzogen intoksikasiyalar nəticəsində baş verən stomatitlər. Bu qrupa həmçinin peşə stomatitləri də daxil edilir.
5. Ayrı-ayrı üzv və sistemlərin müxtəlif patologiyaları, eləcə də müxtəlif metabolik pozğunluqlar nəticəsində inkişaf edən stomatitlər. Məsələn, avitaminozlar, endokrin xəstəliklər, mədə-bağırsaq traktı xəstəlikləri, hamiləlik patologiyaları, qan sistemi xəstəlikləri və s.
6. Bəzi dermatozlar zamanı baş verən stomatitlər. Məsələn, Dyurinq dermatit və s.
Dostları ilə paylaş: |
|
http://azkurs.org/stomatit--lechenie-u-vzroslih-v-domashnih-usloviyah.html
|
Стоматит – лечение у взрослых в домашних условиях
|
Если вы ощущаете жжение, зуд, покраснение или припухлость на внутренней стороне щек, губ, на языке или деснах, то это все признаки начинающегося стоматита. Стоматит это воспаление слизистой в ротовой области. Этиология происхождения этого заболевания пока до конца не изучена. С достоверностью можно сказать, что стоматит появляется ввиду множества причин и одинаково поражает как детей, так и взрослых. Стоматит у взрослых чаще всего появляется в результате ослабления иммунной системы. В этом кроется основная причина развития стоматита. Бактерии, микроорганизмы - возбудители инфекции обычно в том или ином количестве всегда присутствуют в ротовой полости, но иммунная система не позволяет им развиваться, в этом случае говорят о балансе микрофлоры ротовой полости. В случае, если иммунная система дала сбой микробы получают возможность усиленного размножения. Лечение стоматита у взрослых всегда лучше начинать на начальной стадии. Иначе стоматит из небольшого покраснения и припухлости может превратиться в болезненные язвы, которые покроют всю поверхность слизистой. Если вы впервые столкнулись с этим заболеванием, то вам следует знать, что разновидностей стоматита достаточно много, в зависимости от причин его возникновения и только правильная диагностика может привести к успешному лечению. Чтобы определить, чем лечить стоматит у взрослых необходимо разобраться с разновидностями этого вида заболевания и его причинами. Медики выделяют много видов стоматита, но мы рассмотрим лишь наиболее часто встречающиеся и требующие к лечению последовательного подхода: Катаральный Язвенный Афтозный Герпесный Катаральный стоматит - проявляет себя при несоблюдении гигиены в полости рта. Начинается с легкого раздражения и жжения в ротовой области. Язвенный стоматит - часто является результатом отсутствия лечения катарального стоматита и по сути является следующей его стадией, хотя может развиваться и самостоятельно. Такой стоматит у взрослого сопровождается болезненными язвами округлой или овальной формы, вокруг язв наблюдается тонкая красноватая окантовка. Болезнь осложняется тем, что подобные язвы имеют не поверхностную структуру, а проникают вглубь тканей, тем самым вызывая более сильные болезненные ощущения. Если не лечить, язвы могут организовывать колонии и сливаться вместе, распространяясь на всю ротовую область. Афтозный стоматит - возникает в результате вирусных инфекций. Внешние проявления представляют собой вздутия с мутной или прозрачной жидкостью, настолько болезненные, что мешают разговору и приему пищи. У взрослых лечение стоматита такого вида требует комплексного подхода. Герпесный стоматит - причиной его появления является вирус Герпеса. Чаще всего он развивается у молодых людей до 30 лет. Оставлять без внимания такой стоматит ни в коем случае нельзя, рассчитывая, что он пройдет самостоятельно. Надо абсолютно точно знать, чем лечить стоматит у взрослого, иначе болезнь приобретает хроническую форму, а вирус Герпеса проникает вглубь внутренних органов. Иногда стоматит может являться следствием других заболеваний, например: Бактериальные инфекции, такие как туберкулез, могут вызвать стоматит у взрослого человека Болезни желудка, в частности язва желудка Болезни сердца и сосудов Сахарный диабет Заболевания крови В одном случае вам могут понадобится антибиотики, в другом - противовирусные или противогрибковые препараты, в третьем случае необходимо лечить стоматит у взрослого в комплексе с основным заболеванием. Вот почему правильная диагностика причин возникновения болезни и точное определение разновидности того или иного стоматита являются определяющим в излечении от этого недуга.
КГБУЗ «Стоматологическая поликлиника, г. Рубцовск»
Были использованы материалы сайта «Здоровая Россия»
|
http://azkurs.org/yakindogu-universitesi-dishekimligi-fakultesi-periodontoloji-a.html
|
YakindoğU ÜNİversitesi DİŞhekiMLİĞİ faküLtesi periodontoloji anabiLİm dali
|
YAKINDOĞU ÜNİVERSİTESİ DİŞHEKİMLİĞİ FAKÜLTESİ
PERİODONTOLOJİ ANABİLİM DALI
Prof.Dr.Atilla BERBEROĞLU
AKUT GİNGİVAL ENFEKSİYONLAR
NEKROTİZAN ÜLSERATİF GİNGİVİTİS (NUG)
NUG dişetinin yıkıcı, iltihabi bir hastalığıdır. Kendine has tipik bulguları vardır. Bu hastalık için bugüne kadar yapılmış diğer tanımlamalar şunlardır: Vincent enfeksiyonu, Vincent, Plaut-Vincent stomatitisi, akut ülseromembranöz gingivitis, siper ağzı, ülseratif gingivitis, stomatitis ülserosa, akut ülseratif gingivitis.
İlk kez Xenophon tarafından, M.Ö. 4. yüzyılda Yunanlı askerlerde “ağrılı ve kötü kokulu dişetleri” ile karakterize bir hastalık olarak tanımlanmıştır. Fransız ordusunda 19. yüzyılda epidemik formda ortaya çıkmıştır. 1886’da hastalığa eşlik eden sistemik bulgular; ateş, lenfadenopati, halsizlik ve sekresyon artışı tanımlanmış, 1890’da Plaut ve Vincent hastalığın spiroketler ve fusiform basillerle ilişkisini göstermişlerdir.
Klinik özellikler. NUG çoğunlukla akut bir enfeksiyon olarak ortaya çıkar. Daha az ağrılı geçen türü subakut olarak tanımlanır. Rekürrent tipinde ise hastalığın şiddetli ve sessiz dönemleri olmaktadır.
NUG aniden ortaya çıkar. Bazı durumlarda uzun süreli, kişiyi zayıf düşüren hastalıklardan veya üst solunum sistemini ilgilendiren akut hastalıklardan sonra ortaya çıkabilir. Hastanın hikayesinde genellikle yaşam koşullarının değişmesi, dinlenmeksizin uzun süreli yoğun çalışmalar ve psikolojik stresten söz edilir.
Ağız Bulguları. NUG’da karakteristik bulgu; interdental papil tepelerindeki zımbalanmış tarzda, krater benzeri lezyonlardır. Daha sonra bu lezyonlar marjinal dişetine uzanır. Gingival kraterlerin üzeri, kalan sağlıklı dişeti mukozasından belirgin çizgisel eritem ile ayrılan grimsi bir pseudomembran (zar izlenimi veren örtü veya oluşum) ile örtülüdür. Bazı lezyonlarda bu yalancı membran kalkarak, gingival marjini açığa çıkarabilir. Açığa çıkan dişeti kenarı kırmızı, parlak ve kanamalıdır. NUG lezyonları ilerleyerek dişeti ve alttaki periodontal dokuların yıkımına neden olabilir. Spontan dişeti kanamaları veya hafif bir uyarı ile aşırı kanama diğer karakteristik bulgulardır. Sıkça görülen diğer bulgular; kötü ağız kokusu ve salyadaki artıştır.
NUG diğer yönlerden sağlıklı ağızlarda olabileceği gibi, mevcut kronik gingivitisin veya periodontal ceplerin üzerine de eklenebilir. Etkilenim tek bir dişte olabileceği gibi bir grup dişte de olabilir veya tüm ağızda yaygın olarak bulunabilir. Dişsiz ağızlarda nadirdir, ancak yumuşak damakta izole, yuvarlak lezyonlar halinde olabilir.
Özet olarak NUG’in klinik bulguları;
Aniden ortaya çıkma
İnterdental papillerde nekroz (fare yeniği – zımba deliği görünümü)
Pseudomembran oluşumu
Spontan kanama veya hafif stimülasyonda aşırı kanama
Ağız kokusu ve metalik tat
Oral Semptomlar. Hasta dişetindeki şiddetli ağrıdan şikayetçidir. Lezyonlar dokunmaya son derece hassastır. Hasta özellikle acı, sıcak yiyeceklerde ve çiğneme sırasında hissettiği şiddetli ağrıdan yakınır. Ağızda metalimsi kötü bir tat vardır. Salya sekresyonu artmıştır ve kıvamlıdır.
Ekstraoral ve Sistemik Bulgular. Hasta genellikle ayaktadır ve belirgin sistemik şikayetleri yok denecek kadar azdır. Hafif ve orta şiddetteki NUG vakalarında genel bir bulgu olarak lenfadenopati ve ateşte hafifçe yükselme izlenebilir. Daha şiddetli vakalarda ise sistemik bulgular daha belirgindir. Bu bulgular:
Yüksek ateş
Lökositozis
Nabız sayısında artış
İştah kaybı
Genel halsizlik
Çocuklarda sistemik bulgular daha şiddetli olarak ortaya çıkar. Diğer sistemik bulgular; uykusuzluk, kabızlık, gastrointestinal sistem bozuklukları, baş ağrısı ve mental depresyon olabilir.
Çok nadir vakalarda kalıcı sekel oluşur. Bunlar; Noma veya gangrenöz stomatitis, fusospiroketal meningitis, peritonitis, pulmoner enfeksiyon veya fetal beyin apseleri olabilir.
Klinik Seyir. Tedavi edilmezse NUG, periodonsiyumun yıkımına yol açarak köklerin açığa çıkmasına neden olur ve sistemik komplikasyonlar artar. Genellikle şiddeti azalarak subakut devreye geçebilir. Tedavi edilmeden kendiliğinden şiddeti azalabilir. Bazı olgularda hastalığın tekrarları söz konusu olabilir. Tedavi edilmiş hastalarda da Rekkürens görülebilir.
Oral Nekrotize Hastalıkların Klinik Safhaları;
-
İnterdental papil tepesinin nekrozu (%93); NUG; nekrotize ülseratif gingivitis;
-
Tüm papilin nekrozu (%19); NUG veya NUP (Nekrotizan ülseratif periodontitis) olabilir.
-
Gingival marjini de kapsayan (%21); NUP
-
Yapışık dişetine uzanan nekroz (%1); NUP
-
Bukkal ve labiyal mukozaya uzanan nekroz (%6); Nekrotizan stomatitis
-
Nekroz sonucu alveol kemiğin açığa çıkması (%1); Nekrotizan stomatitis
-
Nekroz sonucu yanak derisinin perforasyonu (%0); NOMA
Histopatoloji
Mikroskobik olarak lezyon dişeti marjininin nonspesifik akut nekrotize iltihabı olarak gözlenir, skuamoz epitel ve alttaki bağ dokusunu da etkiler. Yüzey dişeti epiteli harap olmuş ve yerini fibrin ağı, nekrotik epitel hücreleri, polimorfonükleer lökositler ve çeşitli tip mikroorganizmaların bulunduğu membranöz bir oluşum almıştır ki bu canlı hücre içermeyen oluşuma yalancı (pseudo) mebran denir. Alttaki bağ dokusu hiperemik, kapillerlerden zengin ve yoğun polimorfonükleer lökosit infiltrasyonuna sahiptir. Akut iltihap bulguları veren bu hiperemik bölge klinik olarak psedomembran altındaki çizgisel eritemli bölgeye denk gelir. İnfiltratın etrafında yoğun plazma hücre birikimi vardır. Bu tablo kronik marjinal gingivitis bölgesini temsil eder ve akut lezyon bunun üzerine eklenmiştir. NUG lezyonlarının mikroskobik görünümü spesifik değildir. Travma, kimyasal irritasyon gibi durumlarda da benzer değişiklikler ortaya çıkabilir.
Bakterilerin Karakteristik Lezyonlarla İlişkisi. Hem ışık hem de elektron mikroskobu çalışmalarında NUG’da mevcut bakterilerle karakteristik lezyon arasındaki ilişki araştırılmıştır. Lezyonun elektron mikroskobik incelemelerinde en dıştan içe doğru dört bölge tanımlanır;
-
Bakteriyel bölge. Küçük, orta ve büyük boyda spiroketlerden oluşmaktadır
-
Nötrofillerden zengin bölge. Çok sayıda lökosit içeren bir bölgedir. Bu hücrelerin çoğunun içinde spiroketler de gösterilmiştir.
-
Nekrotik bölge. Bozulmuş doku hücreleri, kollajen fibril artıkları, orta ve büyük boydaki spiroketlere rastlanır. Az sayıda diğer organizmalar da bulunur.
-
Spiroket infiltrasyon bölgesi. Orta ve büyük boyda spiroket infiltrasyonu gözlenir. Diğer organizmalara rastlanmaz.
Spiroketler yüzeyden itibaren 300 m derinliğe kadar gözlenebilir. Bu mikroorganizmalar nekrotik olmayan dokuda diğer tip mikroorganizmalardan daha önce ortaya çıkarlar ve ülsere lezyonlara bitişik epitelde ve bağ dokusunda yüksek konsantrasyonda bulunurlar.
Bakteriyel Flora. Bilindiği gibi NUG gingival marjin ve interdental papil nekrozu ile karakterize, dişetinin akut iltihabi bir tablosudur. Klinik olarak lezyon genellikle stres veya bağışıklık yetersizliği virüsü (HIV) enfeksiyonuyla ilişkilidir. Patogenezinde bakterilerin önemli bir rol oynadığına dair bulgular vardır. Mikrobiyolojik çalışmalar NUG lezyonlarında yüksek düzeyde P. intermedia ve spiroket bulunduğunu göstermiştir. Spiroketlerin nekrotik dokuya penetre olduğu ve hatta klinik olarak etkilenmemiş görünen bağ dokusuna da geçtiği görülmüştür. Her olguda önerilmezse de metronidazol veya penisilin grubu antibiyotiklerin kullanımı iyileşmeyi hızlandırabilir.
NUG’li bireylerden alınan smear örneklerinde yapılan çalışmalarda etkenin spiroketler ve fusiform basiller olduğu ileri sürülmüştür. Morfolojik olarak spiroketler 3 gruba ayrılırlar; küçük (total spiroketlerin %7-39’u), orta (%43.9-90), ve büyük (%0-20) boy spiroketler. NUG lezyonlarından alınan örneklerde orta boy spiroketler en fazla sayıda bulunur ve lezyonun derinliklerinde oranları daha da artar.
NUG’da en önemli bakteriler; P. Intermedia ve orta boy spiroketlerdir. P. Intermedia, NUG lezyonların total hücre sayısının %8-%15’ini oluşturarak NUG mikroflorasının önemli bir bölümünü kapsar. Ultrastrüktürel olarak hastalık dokulara spiroket invazyonu ile karakterizedir.
NUG patojenezinde mikroorganizmaların rolü tam olarak anlaşılamamış olmasına rağmen, hem direkt bakteriyel invazyon, hem de indirekt konak cevabı önemli olabilir. Dişeti dokularının direkt bakteriyel invazyonu ile beraber, bakteri sayısı ve endotoksin konsantrasyonu da önem taşıyabilir.
İmmünolojik Bulgular. NUG’da hem hücresel hem de hümoral cevap etkilenmiştir. NUG başlangıcında (akut fazda) hastalardan alınan sera örneklerinde orta boy spiroketlere karşı IgG ve IgM antikor düzeylerinde yükselme, ayrıca P. intermedia’ya karşı IgG düzeyinde de artış gözlenmiştir. Bu değerlerin yükselmiş olması söz konusu organizmaların lezyon gelişiminden haftalar veya aylar öncesinde, ilgili alanda çoğaldıklarını ve NUG patogenezinde önemli yer tuttuklarını düşündürür. Bakteri antikor düzeylerinin yükselmiş olmasının NUG patogenezindeki önemi tam olarak çözülememiştir. Ancak, histopatolojik değişiklikler, dokuda çok sayıda bakteri invazyonu ve antikor düzeylerinin artmış olması hastalığın bağışıklıkla da ilgili karmaşık bir yapıya sahip olduğunu düşündürür. NUG bireylerinde, hücresel düzeyde PMN kemotaksisi ve fagositozu azalmıştır. Kesin kanıtlanmamış olmasına rağmen bu fonksiyonların NUG’in patogenezinde rol oynadığı düşünülmektedir..
Tanı. Tanı klinik bulgulara dayanılarak yapılır. Tanıyı desteklemek için bakteriyel smear alınabilir ama gerekli değildir. Çünkü bakteriyel flora; marjinal gingivitis, periodontal cep, perikoronitis veya herpetik gingivostomatit’ten belirgin olarak ayırt edilemeyebilir. Yine de bakteriyel inceleme NUG ve ağız boşluğunun spesifik hastalıklarının (pamukçuk, difteri, aktinomikoz, streptokokal stomatit) ayırıcı tanısı için yardımcı olabilir. Ancak, mikrobiyolojik değerlendirme NUG lezyonlarının diğer nonspesifik orijinli nekrotize lezyonlardan ayırt edilmesinde yardımcı olmaz.
Ayırıcı Tanı. Ayırıcı tanıda düşünülmesi gereken diğer tablolar:
-
Akut herpetik gingivostomatitis
-
Kronik periodontal cepler
-
Deskuamatif gingivitis
-
Aftöz stomatitis
-
Gonokokkal gingivostomatitis
-
Tüberküloza bağlı gingival lezyonlar
-
Kandiazis
-
Agranülositozis
-
Dermatozlar (pemfigus, erythema multiforme ve liken planus)
-
Stomatitis venetata (Aspirin yanması veya topikal penisilin uygulaması nedeniyle oral mukozada meydana gelen lokal reaksiyonlar)
Streptokokal gingivostomatitist. Bazen dişetini de etkileyen, oral mukozanın posterior bölgelerinin diffüz eritemi ile karakterize nadir görülen bir durumdur. Gingival marjinin nekrozu hastalığa özgü bir bulgu değildir ve belirgin ağız kokusu yoktur. Bakteriyel smear özellikle streptococcus viridans olarak tanımlanan streptokokların baskın olduğunu gösterir. Son çalışmalar bu mikroorganizmaların beta-hemolitik streptokok grubu olduğunu göstermektedir.
Gonokkokal stomatitis. Neisseria gonorrhoeae’ nın etken olduğu nadir bir durumdur. Ağız mukozası kaldırıldığında kanayan, düzensiz bir yüzeyin ortaya çıktığı grimsi membranla kaplıdır. Genellikle yeni doğanda anneden geçiş göstererek ortaya çıkar. Erişkinde de direkt temas sonucu gözlenebilir
Agranülositozis. Dolaşımdaki PMNL’in sayısında belirgin azalma, boğaz ve diğer mukoz membranlardaki lezyonlar ile karakterizedir. Dişetinde NUG’takine benzer ülserasyon ve nekroz vardır. Oral lezyonlar primer olarak nekroz tarzındadır. Kan tablosu ile ilgili incelemeler ayırıcı tanıda yardımcı olabilir.
Vincent anjini: Orofarinks ve boğazın fusospiroketal bir enfeksiyonudur. Boğazda da ağrılı membranöz ülserler vardır. Olay larinks ve orta kulağa kadar ilerleyebilir.
Lösemi. Lösemide izlenen NUG lezyonları lösemiye bağlı olmayıp, konak direncindeki düşüş nedeniyle ortaya çıkar. Lösemide izlenen NUG lezyonları hastalığın seyri sırasında meydana gelen dişeti değişiklikleri üzerine de eklenebilir. NUG lezyonları olan bireyde aynı zamanda dişetinde yaygın renk değişikliği ve ödem varsa bunun altında sistemik bir neden olabileceği unutulmamalı ve lösemi olasılığı da araştırılmalıdır.
AIDS ile birlikte görülen NUG lezyonları da primer NUG lezyonlarına benzerlik gösterir ancak yumuşak doku kaybı ve kemik kaybı ile birlikte kemik sökestrasyonuna neden olan çok hızlı ve yıkıcı bir seyir gösterirler.
Herpetik Gingivostomatit.
NUG
|
Herpetik Gingivostomatit
|
Etiyolojisinde bakteri-konak etkileşimi söz konusu
|
Viral
|
Nekrotik bir tablo
|
Diffüz eritem ve vezikül formasyonu
|
Lokasyon dişeti kenarında
|
Dişetinde yaygın olmak üzere yanak mukozası ve dudaklarda da lezyonlara rastlanır
|
Kesin bir süre yok
|
7-10 gün
|
Çocuklarda ender olarak rastlanır
|
Daha çok çocuklarda görülür
|
Bulaşıcılık yok
|
Bulaşıp yayılabilir
|
NUG
|
Deskuamatif gingivitis
|
Bakteriyel örneklerinde fusospiroketal kompleks hakim
|
Bakteriyel smear örneklerinde epitel hücreleri ve az sayıda bakteriye rastlanır
|
Marjinal gingiva etkilenmiştir
|
Marjinal ve yapışık dişeti ile birlikte ağız mukozasının diğer alanları da etkilenebilir
|
Akut bir hikaye var
|
Kroniktir
|
Ağrılı
|
Ağrı olabilir de olmayabilir de
|
Klinik tabloda pseudomembran var
|
Dişeti epitelinin deskuame olduğu alanlar var
|
Bulaşıcılık yok
|
Bulaşıp yayılabilir
|
Papiller ve marjinal nekroze alanlar var
|
Dişeti papili nekroze olmaz
|
Erişkinlerde görülür ve her iki cinsi eşit etkiler, çocuklarda nadir olarak rastlanır
|
Erişkinlerde ve daha çok kadınlarda görülür
|
Kötü ağız kokusu karakteristik bir bulgu
|
Kötü ağız kokusu karakteristik değildir
|
Etiyoloji
Bakterilerin Rolü. NUG etiyolojisinde en önemli mikroorganizmalar P. Intermedia ve spiroket’lerdir. Fusiform basiller de lezyonlarda daima mevcuttur. Diğer mikroorganizmalar da bulunabilir. Mikrobiyolojik incelemelerde çok sayıda P. intermedia ve spiroket bulunduğu gösterilmiştir. Loesche NUG’da sabit ve değişken mikrofloralar bulunduğunu bildirmiştir. Sabit florada; prevotella intermedia, fusobakteria, treponema ve selenomonas türleri mevcuttur. Değişken mikroflora ise heterojen bakteri tiplerinden oluşmaktadır.
Metronidazol ile tedavi; klinik semptomların hafiflemesiyle ile birlikte, Treponema, fusobacteria ve prevotella intermedia türlerinde belirgin azalmaya neden olur. Bu durum, ilacın spektrumu düşünüldüğünde, hastalıktan anaerobik floraya ait mikroorganizmaların sorumlu olduğunu akla getirir.
NUG, lezyondan elde edilen eksudanın insan veya hayvana inokülasyonu ile deneysel olarak oluşturulamamıştır. Deney hayvanlarına NUG lezyonlarından elde edilen eksuda subkütanöz olarak enjekte edildiğinde fusospiroketal apse oluşturulabilmiştir.
Sonuç olarak; NUG’da spesifik etiyolojik faktör tam olarak tanımlanmamıştır. Ancak yaygın olarak, kompleks bakteri türleri tarafından oluşturulduğuna, bununla birlikte bakterilerin aktivasyonunu kolaylaştıran doku değişikliklerinin de oluşması gerektiğine inanılır.
Lokal Hazırlayıcı Faktörler. Daha önce ortaya çıkmış olan gingivitis, dişeti yaralanması ve sigara önemli hazırlayıcı faktörler arasındadır. NUG diğer yönlerden sağlıklı ağızlarda görülebilmesine rağmen genellikle kronik gingivitis veya mevcut periodontal cepler üzerine eklenen bir tablodur. Derin cepler ve perikoronal dişeti büyümesi anaerob spiroketler ve fusiform basiller için uygun bir ortam oluşturur. Maloklüzyondaki dişlerin oluşturduğu dişeti yaralanmaları da NUG için muhtemel yerleşme alanlardır. NUG ile sigara arasındaki ilişkiye birçok araştırmada rastlanmıştır. NUG hastalarının %98’inin sigara içtiği saptanmıştır.
Sistemik Hazırlayıcı Etkenler. NUG sistemik durumların oluşturduğu dişeti değişiklikleri üzerine eklenebilir. Bu durumlar:
Beslenme bozuklukları. Özellikle C vitamini ve B2 vitaminlerinden yetersiz diyet. Bu durumlar bakterilerin patojenitesinin artmasına neden olur.
Zayıf düşüren hastalıklar. Sifilis, kanser, kronik gastrointestinal sistem bozuklukları, kan hastalıkları (lösemi ve anemi gibi), AIDS. Hayvanlarda deneysel olarak oluşturulan lökopeni ülseratif gangrenöz stomatit gelişmesine neden olabilir. Total vücut radyasyonu sonucu hayvanlarda gingival marjinde ülsero-nekrotik lezyonlar oluşmuş, ancak bu lezyonlar sistemik antibiyotik ile önlenmiştir.
Psikosomatik faktörler. Hastalık genellikle stres eşliğinde görülür. Dinlenmeksizin uzun süreli çalışma, uykusuzluk, yaşam koşullarının negatif yönde değişmesi gibi koşullar hazırlayıcı faktörlerdir.
Epidemiyoloji ve prevalans. NUG prevalansının USA ve Avrupa’da 1914 öncesinde düşük olduğu bilinir. Birinci ve İkinci Dünya Savaşları sırasında askeri ordularda epidemik olarak çok sık rastlanmıştır. NUG tüm yaşlarda ortaya çıkabilir. En yüksek insidans 15-30 yaşları arasındadır. Gelişmiş ülkelerde çocuklarda görülmemesine karşın, gelişmemiş olan ülkelerde sosyoekonomik düzeyi düşük topluluklarda çocuklarda da rastlandığı belirtilmiştir. Aynı şekilde düşük sosyoekonomik gruplarda birden fazla aile bireyinde görüldüğü de bildirilmiştir. Down Sendromlu çocuklarda diğer mental retarde çocuklara oranla daha fazla görülmektedir.
Bulaşıcılık. NUG lezyonlarının bulaşıcı olduğu veya bireyler arasında geçiş gösterebildiği kanıtlanmamıştır. Hastalığın insandan insana geçişi ile ilgili girişimler başarısız olmuştur. Tarihte epidemik formda görülmüş olması bulaşıcı olduğu anlamına gelmez. Etkilenen bireyler hastalığı kolaylaştırıcı aynı faktörlere maruz kalmış olabilirler.
Tedavi. NUG tedavisinde öncelikle akut semptomların giderilerek mevcut kronik hastalığın da tedavisi esastır. NUG tedavisinde genel hedefler;
1- Akut şikayetlerin giderilmesi, kronik dişeti hastalığının tedavisi
2- Ateş, halsizlik gibi sistemik şikayetlerin giderilmesi
3- Dişeti değişikliklerinin başlamasına ve ilerlemesine neden olan sistemik durumun düzeltilmesi.
Primer Herpetik Gingivostomatit
Primer Akut Herpetik Gingivostomatit, bilimsel adıyla bilinen HSV-1 virüsünün neden olduğu ciddi bir enfeksiyondur1. HSV çift sarmallı DNA virüsüdür ve Herpetoviridae virüs ailesine aittir. Virüsün, herpes simpleks-1 (HSV1) ve herpes simpleks-2 (HSV2) olmak üzere iki formu vardır. HSV1 en çok ağız, yüz ve göz lezyonlarına sebep olurken, HSV2 de ise genital bölge lezyonlarına yol açar. HSV’ nun her iki formu da (HSV2 daha virulans olmasına rağmen) benzer yapıya sahiptir ancak antijeniteleri farklıdır. Bu grubun diğer üyeleri ise; Varicella-zoster (su çiçeği ve zona), ebstein-bar virüs (EBV) ve cytomegala virüstür. HSV dış yüzeylerde kısa ömürlüdür ancak enfeksiyon bölgesindeki salgılarla, tükrük ve deri yoluyla, yakın temas sonucu bulaşabilmektedir Virüs epitele penetre olduktan sonra reptüre olur ve duyusal sinir uçlarına temas ederek gangliyona taşınır. Dudakta da gözlenen herpes en çok trigeminal gangliyona taşınır.
Serum antikor tespitlerine göre nüfusun büyük bir kısmının erişkin çağa geldiğinde HSV-1 ile tanıştıklarını gösterir. Bu durum bu tip enfeksiyonların ne kadar sessiz ve sinsi yayıldığının belgesidir. Virüsün tek doğal kaynağı insan olduğu için erkek ve kızlarda eşit oranda görülür. Enfekte doku ve salgılarla bulaşır. Herpes simpleks virüslerinin en belirgin özelliği, insanda latent duruma geçmesidir. Düzensiz aralıklarla bazı sebeplere bağlı olarak aktif duruma geçebilir. Aktif duruma geçme nedenleri arasında; stres, gün ışığı, kötü beslenme, travma, direkt enfekte materyal ile temas, direnç düşüklüğü, bakteriyel enfeksiyonlar sayılabilir.
Virütik enfeksiyonun ikinci kez aktif duruma geçmesi ile halk arasında yaygın adıyla bilinen uçuk lezyonları ortaya çıkar. Anneden geçen antikorların kaybolmasıyla birlikte yaşamın ilk yıllarında primer enfeksiyon başlayabilir. Bu ilk enfeksiyon, virüsle ilk karşılaşan ve kanlarında hiç antikor bulunmayan kişilerde olur. Herpetik enfeksiyonların tipik lezyonları, virüs tanecikleri ve hücre artıklarının bulunduğu seröz bir sıvı içeren veziküllerdir. Vezikül yırtıldığında virüs serbest kalarak bulaşma görülür. Veziküllü alanların kaşıntılı olması nedeniyle el ile kaşınma sonucunda tırnak dibi ve parmakta herpetik lezyonlar görülebilir.
Klinik Özellikler. Ağız içinde, damakta, dilde, dişetinde kısaca hareketli, sabit, keratinize, nonkeratinize tüm ağız içi dokularında, dudaklar ve ağız çevresinde yaygın veziküllerin oluşmasıdır. Etkilenen mukoza kırmızı ve ödemlidir. Bazen bu ilk lezyonlar bademcikler üzerinde ortaya çıkarak bakteriyel bir anjin ile karışabilir. Başlangıçta veziküller 3-4 mm çapında etrafı kırmızı bir sınırla çevrili ağrılı lezyonlardır. Veziküllerin yırtılmasıyla psödomembran oluşur ve membran kalkarsa ağrılı ülserasyonlar meydana gelir. Ülserler iz bırakmadan yaklaşık iki haftada iyileşir.
Hastalığın 3-5 günlük, belirti vermeyen kuluçka dönemi vardır. Sonra ağız ve boğaz ağrısı, dişeti ve damakta kanamalar, ağız kokusu, ülserasyon ve ağrıya bağlı olarak yemede ve içmede zorluk, ağızdan salya akması, gibi belirtiler ortaya çıkar. Ayrıca iki taraflı servikal lenfadenopati, ateş, halsizlik, irritasyona hassasiyet gibi sistemik belirtiler de görülebilir. 38-40 dereceye kadar yükselen ateş konvülsiyonlara neden olabilir. Ayrıca kusma, diyare ve üst solunum yolları enfeksiyonu da tabloya eklenebilir. Sonraki birkaç gün içinde tüm ağız mukozası ve farenkste küçük veziküller çıkar. Daha sonra veziküller açılarak derin olmayan ülserasyonlara dönüşür. Hastalık yaklaşık 2-3 hafta sonra bağışıklığın da oluşmasıyla iz bırakmadan kendiliğinden geçer. Gingivitis ve lenfadenopati ise biraz daha uzun süre sonra ortadan kalkar. Ayırıcı tanıda: aftöz ülserler, el-ayak-ağız hastalığı, herpanjina, akut ülseratif gingivitis, eritema multiforme ve pemfigusun başlangıç görüntüsüdür.
Tanı. Erken tanı ve antiviral ilaçlar hastalığın seyrini önemli ölçüde etkiler. Hastanın hikayesi ve klinik bulgular ile kolayca tanı konulabilir. Ayrıca yapılacak laboratuar testleri ile de teşhisin doğrulanması sağlanabilir.
Ayırıcı Tanı
NUG. Her iki tablonun etiyolojileri farklıdır.
-
NUG’da etiyoloji bakteri ve konak etkileşimi iken akut herpetik gingivostomatit spesifik viral etiyolojiye sahiptir.
-
NUG nekrotize bir tablodur. Akut herpetik gingivostomatitte ise diffüz eritem ve kabarık veziküler lezyonlar söz konusudur.
-
NUG’da gingival marjinde zımbalanmış gibi görüntü, kaldırıldığında kanamalı yüzey bırakan psedo membranlar vardır. Diğer oral dokular genellikle etkilenmez. Akut herpetik gingivostomatitte ise veziküller yırtılarak civar dokudan daha çökük oval veya dairesel ülserleri oluştururlar. Dişetinin diffüz etkilenişi söz konusudur, bukkal mukoza ve dudaklar da etkilenebilir.
-
NUG çocuklarda nadirdir. Akut herpetik gingivostomatit ise çocuklarda sık görülür.
-
NUG’un kesin bir süresi yoktur. Akut herpetik gingivostomatittin süresi 7-10 gündür.
-
NUG’da bulaşıcı olduğuna dair kesin bulgu yoktur. Akut herpetik gingivostomatit ise bulaşıcı olabilir.
Erithema Multiforme. Eritema multiformede lezyonlar akut herpetik gingivostomatitte olduğundan daha yaygındır ve yırtılma sonrası pseudomembran oluşma eğilimi vardır. Eritema multiformede ruptüre olan lezyonların enfeksiyonu sonucu ülserasyonların mevcudiyeti ile karakterize dil tutulumu daha fazladır. Eritema multiformede oral lezyonlara deri lezyonları da eşlik edebilir. Eritema multiforme akut herpetik gingivostomatit ile aynı sürede iyileşebileceği gibi haftalarca da sürebilir.
Stevns-Johnson Sendromu. Ağız boşluğunda hemorajik veziküler lezyonlarla karakterizedir, ayrıca hemorajik göz lezyonları ve büllöz deri lezyonları tabloya eşlik eder.
Büllöz liken planus. Dilde ve yanaklarda ağrılı ülserasyonlara neden olan büyük kabarcıklarla karakterize ağrılı bir tablodur. Belirsiz, uzun bir sürece sahip olabilir. Eşlik eden deri lezyonları akut herpetik gingivostomatit ile ayırıcı tanı da önemlidir.
Deskuamatif gingivitis. Dişetinde epitelyal yüzeyin soyulması ile karakterize diffüz bir tablodur. Kronik bir durumdur.
Rekürrent aftöz stomatit (RAS). Bu tabloda sınırları belirgin, merkezleri gri-sarımsı, eritemli bir halka ile çevrelenmiş, 0.5-1 cm çaplı oval veya yuvarlak sığ ülserler olabileceği gibi 1-3 cm çapında oval veya düzensiz ülserler de olabilir. Küçük lezyonlar 7-10 gün içinde skar bırakmadan iyileşirler. Büyük lezyonlar ise daha uzun devam ederek haftalarca sürebilir ve skar bırakarak iyileşirler. Etiyoloji bilinmez, ancak immünopatolojik mekanizma rol oynayabilir. RAS ve herpetik gingivostomatitden farklı bir tablodur. Ülserler benzer tablo gösterebilirler ancak RAS’da dişetinin diffüz eritematöz etkilenimi ve akut sistemik bulgular yoktur.
Korunma ve Tedavi. Primer herpetik gingivostomatit çoğunlukla çocuklarda olur. Genellikle 7-10 günlük bir sürede skar bırakmadan iyileşme söz konusudur. Tedavi lezyonlar geçinceye kadar hastayı rahatlatıcı ve bu süreyi rahat geçirmesi yönünde olmalıdır. Plak, yiyecek artıkları ve yüzeyel diştaşları temizlenerek akut herpetik gingivostomatiti komplike hale getirebilecek gingival inflamasyon azaltılmaya çalışılır. Daha kapsamlı periodontal tedavi akut semptomlar geçinceye kadar ertelenmelidir. Viral replikasyon ( üreme ) döngüsünün çoğunun, hastanın kendini iyi hissettiği inkübasyon döneminde olması önlem açısından bir olumsuzluktur. Hastada sistemik bir viral enfeksiyonun varlığı anlaşıldığında virüs tüm vücuda yayılmış ve bunu önlemek için de geç kalınmış olmaktadır. Antiviral ilaçlar antibakteriyel ajanlar kadar sık kullanılamazlar. Virüslerin özellikleri hücre içi parazitleri olmaları nedeniyle, kullanılan ilaçlar aynı zamanda konakçı hücre fonksiyonlarına da zarar verebilmektedir. Ancak son zamanlarda virüslere karşı seçici davranabilen antiviraller geliştirilmektedir.
Dişhekiminin parmağında oluşan herpetik lezyon “herpetic whitlow” (herpetik dolama) adını alır ve seronegatif olan hekimin hastadaki herpetik lezyonlardan enfekte olduğunun belirtisidir.
Ağrının şiddeti hastanın rahat yiyip-içmesini engelliyorsa topikal anestetik içeren ağız gargaraları (lidocaine hydrochloride viscous solution) yardımcı olabilir. Her yemek öncesi hasta ağzına bu solüsyondan bir yemek kaşığı alıp, tükürmelidir. Tedavide destekleyici olarak bol sıvı alımı ve sistemik antibiyotik önerilebilir. Ağrının azaltılması için sistemik ağrı kesici de verilebilir.
Bağışıklık. Pek çok birey çocuklukta çoğunlukla subklinik olarak geçirdiği HSV enfeksiyonuna karşı bağışıklık geliştirir. Bu nedenle akut herpetik gingivostomatit genellikle bebek ve çocuklarda görülür. rekkürent herpetik gingivostomatit rapor edilmiş olmasına rağmen bu durum genellikle immüniteyi etkileyen sistemik hastalık eşliğinde olur. Deride görülen herpetik lezyonlar ise, örneğin herpes labiyalis tekrarlar.
PERİKORONİTİS
Perikoronitis terimi tam olarak sürememiş dişle ilgili dişetinin inflamasyonunu tanımlar. Daha çok mandibular 3. molar dişlerde oluşur. Perikoronitis akut, subakut veya kronik olabilir. Diş kronu ile dişeti arasındaki bölge birikim için ideal bir bölgedir ve temizliği zordur.
Klinik Özellikler. Bir kısmı sürmüş veya tümüyle gömülü mandibular 3. molar dişler perikoronitisin en sıklıkla görüldüğü bölgelerdir. Diş-dişeti arasındaki bölge yiyecek artıklarının birikimi ve bakteriyel artış için ideal bir yuva oluşturur.
Akut perikoronitiste ilgili doku ve komşu dişlerin etkilenebilir. Sistemik komplikasyonlar da ortaya çıkabilir. İltihabi sıvı akışı ve hücresel eksuda flap hacminin artışı ile sonuçlanır. Bu boyut artışı çenelerin tam kapanmamasına neden olur. Kapanış sırasında flap travmatize olacağından şikayetlerin artması söz konusu olabilir. Bunlar sonucunda oluşan klinik tablo; belirgin kırmızı, hacmi artmış, süpurasyonlu ve son derece hassas dişeti tablosudur. Kulak, boğaz ve ağız tabanına yansıyan ağrı vardır. Hasta mevcut ağrı, kötü tat ve ağzını kapatamadığı için son derece rahatsızdır. İlgili bölgede yanakta şişlik ve lenfadenopatiye de sıklıkla rastlanabilir. Hastada ayrıca ateş, lökositozis ve halsizlik gibi sistemik bulgular da olabilmektedir.
Tedavi. Perikoronitisin tedavisi iltihabın şiddetine, sistemik komplikasyonlara ve ilgili dişin ağızda kalması gerekliliğine göre yapılır. Tüm perikoronal flaplar dikkatle gözlenmelidir. Şikayeti olmayan hastalarda bile ileride akut tablo oluşturabileceği nedeni ile perikoronitis tedavi edilmelidir. Perikoronitis tedavi aşamaları;
1- Yiyecek birikintilerinin ve eksudanın temizlenebilmesi için bölgenin ılık su ile yıkanması,
2-Flebin dikkatlice kaldırılarak bölgenin antiseptikle temizlenmesi, alttaki eklentilerin de temizlenerek alanın ılık su ile yıkanması. Şiddetli vakalarda antibiyotik önerilebilir. Eğer flebin boyutu artmışsa ve fluktan ise anterio-posterior insizyon ile drenaj sağlanabilir. Akut semptomlar elimine edildikten sonra dişin ağızda kalıp kalmaması konusunda karar verilir. Dişin ağızda kalması gerekiyorsa, perikoronal flap periodontal cerrahi ile elimine edilir. Bu durumda hem distal hem de oklüzal yöndeki flapın elimine edilmesine özen gösterilir. Sadece oklüzal kısımdaki flap eliminasyonu distalde derin bir cebin bırakılmasına ve akut perikoronal olayın tekrarına yol açar. Doku elimine edildikten sonra bölgeye periodontal pat uygulanabilir ve 1 hafta sonra alınır.
Kronik olarak iltihaplı perikoronitisler NUG için muhtemel bölgeler oluşturabilirler. Tedavi ağzın diğer bölgelerindeki NUG tedavisi ile aynıdır. Akut semptomlar geçtikten sonra flap elimine edilir. Perikoronal flaplar NUG için “primer inkübasyon zonları” olarak bilinir ve bunların eliminasyonu hastalığın tekrar etmemesi için alınan önemli önlemlerden birisidir.
Komplikasyonlar. Perikoronitisde olay perikoronal apse olarak lokalize olabilir. Etkilenim orofaringeal bölge veya dil tabanına doğru yayılarak hastanın yutkunmasını zorlaştırabilir. Enfeksiyonun yayılımına ve şiddetine göre submaksillar, posterior servikal, retrofaringeal lenf nodları da etkilenebilir. Peritonsiller apse, Ludwig anjini gibi nadir komplikasyonlar da ortaya çıkabilir.
Dostları ilə paylaş: |
|
http://azkurs.org/periyodik-ates-sendromu-marshall-sendromu.html
|
Periyodik ateş Sendromu (Marshall Sendromu)
|
Hastalığı gösteren bir test ya da görüntüleme yöntemi YOKTUR
Vücutta bir hadisenin olduğunu gösteren CRP – Beyaz Kan hücreleri – Sedimentasyon yüksek olabilir
Ataklar arasında tetkikler tamamen normaldir
Tedavi;
Bu sendrom tedavisiz kalsa da kendi kendine düzelir ancak çocuğun konforunu hayli bozar, bu nedenle ataklarda tedavi vermek gerekir
Tedavisi kendine özeldir ve hekim tarafından tanı konup düzenlenecektir
Bu sendromun tedavisinde kullanılan kortizolün vücut üzerine yan etkileri her çocuk için farklı olsa da genellikle zararlı değildir, atakların arasını açar
Bazı hekimler bir tür allerji ilacı olan Simetidini allerji önleyici etkisi dışındaki etkilerinden faydalanmak için bu ilacı kullanabilir, normaldir
Bu kortizollü tedavi bu hastalıkta ateşi düşüren tek ilaçtır çünkü bu hastalığın ateşi ateş düşürücülere dirençlidir
Bu hastalığın kesin tanısı konmadan sadece ateşi var ve uzun sürdü diye kesinlikleKORTİZOLLÜ İLAÇ yapılmamalıdır, eğer başka bir hastalıksa ileriye dönük ÇOK CİDDİ SORUNLAR yaşanabilir. Ancak PFAPA hastalığı ise ciddi bir sorun oluşmaz
Bademciklerin alınması bu hastalığın kesin çözümü değildir sadece bazı çocuklarda fayda sağlamıştır
Dünyada bu sendromdan sakat kalan ya da ölen çocuk yoktur !!!
Bu hastalık büyüme gelişme geriliği, zeka geriliği YAPMAZ
Doktorlar bu hastalıkla karışan “tekrarlayan bağışıklık sistemi hücresi düşüklüğü” hastalığını dışlamak için çocuğu izleyebilir, aralıklı tetkik isteyebilir
Bu hastalığa benzer şekilde ataklar halinde uzun süren ve dirençli ateşle giden başkaca hastalıklarda vardır, hekiminiz şikayet ve bulguları değerlendirerek ayırıcı tanı yapacaktır
|
http://azkurs.org/bu-hmao-yugri.html
|
Бу хмао-югры
|
БУ ХМАО-ЮГРЫ «ЛГБ»
Стоматит у детей.
Слово "стоматит" звучит угрожающе для любой мамочки. Стоматит сегодня стал настоящим «бичом» детского возраста. Болезнь, конечно, не смертельна, но безобидной ее вряд ли назовешь. Причем, стоматит не избирателен – он может возникнуть как у детей грудничкового возраста, так и у подростков. Если слово перевести на русский язык, то получим буквальное «воспаление слизистой рта». Стоматит часто называют «болезнью грязных рук».
Причины стоматита у детей
Причины стоматита у детей могут быть совершенно различны. Воспаление слизистой оболочки рта у детей может быть вызвано грибковой инфекцией, вирусной, бактериальной. Часто стоматит развивается на фоне микротравм и ожогов слизистой, в результате употребления еды и питья высоких температур.Стоматит любит селиться и во рту у ослабленных хроническими заболеваниями детишек. Это могут быть такие болезни, как дизбактериоз, спастический колит, нарушения функции печени и другие. Микробный стоматит, вызванный стафилококками и стрептококками, часто сопровождает ангину, отит и пневмонию. Стоматит может быть и «попутчиком» аллергии, герпеса.
Признаки стоматита у детей
Признаки стоматита у детей также различны и зависят как от формы заболевания, так и степени развития. Самые первые «ласточки»- это, конечно же, отказ от еды и повышение температуры от незначительной до высокой. Следующий признак - воспаление десен, на которых могут появиться огненно-красные очаги, язвочки, беловато-желтые налеты округлой формы. Стоматит также часто вызывает рост и болезненность лимфоузлов, раздражительность и общее недомогание. Одним из проявлений является и неприятный запах изо рта. Герпетический стоматит у детей может вызвать резкий скачок температуры до 40 градусов и отличается образованием мелких болезненных пузырьков, которые при лопании образуют небольшие красные эрозии. Иногда эта форма требует госпитализации. Афтозный стоматит представляет собой овальной формы эрозии с белесым налетом, который легко удаляется, образуя при этом кровоточащие поверхности.
Лечение стоматита у детей
Первым принципом лечения является обезболивание, иначе ребенок становится склонен к отказу от еды и питья, страдает бессонницей, становится капризным и плаксивым. Второй принцип сводится к обработке слизистой рта фармакологическими препаратами. Третий- использование средств, которые бы ускорили эпителизацию. И четвертый – коррекция иммунитета.
Первая ошибка родителей - частое смазывание пораженных участков обычной зеленкой, которая, вопреки их мнению, усугубляет течение болезни из-за спирта. Не стоит также увлекаться перекисью водорода, которая тоже может вызвать ожог.
Для проведения гигиенических мероприятий рекомендованы: ежедневная чистка зубов, полоскания растворами фурацилина, а также отварами трав, обладающих противовоспалительными и заживляющими свойствами (ромашка, шалфей, череда).
Ребенок, у которого диагностирован стоматит, должен правильно питаться. Исключается из питания кислая, сладкая и соленая пища. Таким образом, стоматит несет в себе опасность серьезного снижения иммунитета, а значит требует незамедлительного лечения. Зачастую болезнь рецидивирует.
Подготовил: медицинская сестра ООМПНОО д/п Коновалова Е.В.
Dostları ilə paylaş: |
|
http://azkurs.org/hemoglobinin-yenidoganda-yapim-azligina-bagli-anemiler.html
|
Hemoglobinin yenidoğanda yapim azliğina bağli anemiler
|
ANEMİLER
Hemoglobinin yenidoğanda <13,5 gr/dl , 1 yaş-adölesan arası <11,5 olması anemi kabul edilir. 3. ayda süt çocuğunun fizyolojik anemisi olur.
YAPIM AZLIĞINA BAĞLI ANEMİLER
KONJENİTAL APLASTİK ANEMİ
Multipl konjenital anomalilerle görülür. Tipik bulgusu pansitopenidir. Genellikle 4-12 yaşlarda ortaya çıkar. Cafe-au-lait lekeleri, iskelet anomalileri, boy kısalığı, mikrosefali, hipogenitalya, sağırlık, mental gerilik gibi anomalilerle birlikte görülür. Prenatal tanı mümkündür.
Tedavide steroid, androjen kullanılır. En iyi tedavi yöntemi kök hücre transplantasyonudur.
KONJENİTAL HİPOPLASTİK ANEMİ
Kemik iliğinde eritroid seri ana hücre eksikliği sonucu oluşur. Hayatın ilk 2-6 ayı içerisinde ortaya çıkar. Makrositer bir anemidir. Hemoglobin F artmış, retikülosit azalmış, serum demiri artmış, serum demir bağlama kapasitesi azalmıştır. Tedavide steroid ve kan transfuzyonu ile kök hücre transplantasyonu uygulanmaktadır.
MEGALOBLASTİK ANEMİLER
En sık sebep folat ve b12 eksikliğidir. Gelişme geriliği, iritabilite, kronik ishal. Kemik iliği megaloblastik ve hiperselülerdir. Çok loblu nötrofiller görülür. Tedavide b12 ve folat verilir. B12 eksikliğinde folat verilirse nörolojik bulgular daha da ağırlaşır.
DEMİR EKSİKLİĞİ ANEMİSİ
PİKA, kaşık tırnak ve mavi sklera görülür. Demir depoları azalır. Kronik olgularda angüler stomatit, dil papillalarında atrofi, glossit gelişir. Serum ferritini azalır. Serum demiri azalır, demir bağlama kapasitesi artar. Anemi mikrositerdir. Tedavide demir glukonat verilir. 5-7. günde retikülosit krizi görülür. En son ferritin düzelir.
YIKIM ARTIŞINA BAĞLI ANEMİLER
HEREDİTER SFEROSİTOZ
OD kalıtılır. Anemi, sarılık, splenomegali, sferositoz, negatif coombs testi görülür. Hücre membran proteini bozukluklarına bağlı olarak eritrosit elektrolit gradyentini koruyamaz ve şişerek sferosit şeklini alır. Bu eritrositler dalakta yıkılır. Splenektomi ile tam kür sağlanır.
PNH
Eritrosit membranındaki kompleman inhibitörleri eksiktir. Gece ph düşmesi ve pco2 yükselmesi ile kompleman aktiflenir. İnhibitör proteini olmayan eritrositler kompleman tarafından yıkılır. Tanı flow sitometri ile konulur. Akut hemoliz atağında steroid verilir. Trombozlar için antikoagülan verilir. Kök hücre nakli en başarılı tedavidir.
ALFA TALASEMİ
Alfa geninde defekt vardır. 4 alfa geni vardır, bu genlerin eksikliğine göre 4 farklı tablo olur.
Sessiz taşıyıcı: Bir gende defekt vardır.
Ağır alfa taşıyıcı: İki gende defekt vardır. Hafif anemi görülür.
HbH Hastalığı: 4 genden üçünde defekt vardır. Anemi, splenomegali, nadiren de sarılık görülür. Hemoglobin elektroferezi ile tanı konur.
Hidrops Fetalis: Dört gende de defekt vardır. %90-100 Hb Barts vardır. Oksijene afinitesi yüksektir. Fetus hipoksiye bağlı ölü doğar. Eğer fetus yaşarsa acil kan değişimi yapılır. Kemik iliği transplantasyonu tedavidir.
BETA TALASEMİ MAJOR
Yaşamın 3. ayından sonra beta gen yapımı aktif hale geçince anemi belirginleşir. 6. aydan itibaren transfüzyona bağımlı olur. Yeterli transfüzyon yapılmazsa eritropoetik doku hipertrofisine bağlı kemik iliği genişlemesi ile yüz ve kafa kemiklerinde değişiklikler olur. Hepatosplenomegali olur. Puberte gecikir. Büyüme yavaşlamıştır. Hb çok düşüktür. Periferde targer hücreleri görülür. Elektroferezde HbF>%90 dır. Tedavide kan transfüzyonu, hemosiderozu önlemek için desferoksamin verilir.
TALASEMİ İNTERMEDİA
Hafif dalak büyüklüğü görülür.
TALASEMİ MİNOR
Bu hastalar heterozigot olup, asemptomatiktir.
ORAK HÜCRELİ ANEMİ
OR geçer. Bu hastalarda hakim hemoglobin HbS'dir. HbS deoksijene koşullarda şeklini kaybedip oraklaşır. Homozigotlarda tamamen HbS vardır, heterozigotlarda %20-40 HbS vardır. Aplastik kriz, vazookluzif kriz, sekestrasyon krizi görülür. Normokrom normositer bir anemidir. Sickling testi ile oraklaşmış eritrositler görülür. Kesin tanı elektroferez ile konur. Akut ataklar dışında tedavi gerekmez. Dehidratasyon ve asidoz düzeltilmelidir.
MELİH MORAN
0101090193
Dostları ilə paylaş: |
|
http://azkurs.org/patoloji-anatomiya-1-meyitlerin-patoloji-anatomik-muayinesi-az.html
|
Patoloji anatomiya 1 Meyitlərin patoloji-anatomik müayinəsi azərbaycan dilində necə adlanır?
|
Patoloji anatomiya
1) Meyitlərin patoloji-anatomik müayinəsi azərbaycan dilində necə adlanır?
A) Tanatologiya
B) Təsvir
C) Təşrih
D) Seksiya
E) Autopsiya
Ədəbiyyat: Ədalət Həsənov. Patoloji anatomiya. Bakı, 2003.
2) Patoloji anatomiyanın müayinə obyektlərinə nə aiddir?
A) Punksion biopsiya
B) Xəstə şəxslərdən götürülmüş toxuma hissəcikləri
C) Autopsiya
D) Hadisə yerindən tapılmış maddi sübutlar
E) Eksperiment
Ədəbiyyat: Ədalət Həsənov. Patoloji anatomiya. Bakı, 2003.
3) Aşağıda patoloji anatomiyanın hansı müayinə üsulu göstərilmişdir?
A) Qanın bakterioloji müayinəsi
B) Eksperimental dovşan
C) İnsan meyiti
D) Xəstə şəxslərə baxış
E) Biopsiya
Ədəbiyyat: Ədalət Həsənov. Patoloji anatomiya. Bakı, 2003.
4) Hansı bənd meyitin patoloji-anatomik müayinə edilməsi deməkdir?
A) Nekrotizasiya
B) Tanatologiya
C) Eksperiment
D) Biopsiya
E) Autopsiya
Ədəbiyyat: Ədalət Həsənov. Patoloji anatomiya. Bakı, 2003.
5) Aşağıda göstərilən hansı patoloji proses nozoloji (sərbəst) xəstəlikdir?
A) İntoksikasiya
B) Hialinoz
C) Miokardın infarktı
D) Kəskin ürək-damar çatışmazlığı
E) Uremiya
Ədəbiyyat: Ədalət Həsənov. Patoloji anatomiya. Bakı, 2003
6) Meyitlərin müayinə edilməsi başqa adla necə adlanır?
A) Evisserasiya
B) Heteropsiya
C) Homopsiya
D) Autopsiya
E) Biopsiya
Ədəbiyyat: Ədalət Həsənov. Patoloji anatomiya. Bakı, 2003.
7) Göstərilən hansı patoloji proses xəstəlik deyil, ağırlaşmadır?
A) Nazik bağırsağın ilkin vərəmi
B) Xroniki böyrək çatışmazlığı
C) Arterial hipertenziya
D) Difteriyanın əsnək forması
E) Aortanın aterosklerozu
Ədəbiyyat: Ədalət Həsənov. Patoloji anatomiya. Bakı, 2003.
8) Bu göstərilənlərdən hansı biopsiyaların növlərinə aiddir?
A) İntravaskulyar biopsiya
B) Meyit biopsiyası
C) Uşaq biopsiyası
D) Punksion biopsiya
E) Hemotransfuzion biopsiya
Ədəbiyyat: Ədalət Həsənov. Patoloji anatomiya. Bakı, 2003.
9) Autopsiya zamanı daxili üzvlərin çıxarılaraq müayinə edilməsi üçün aşağıdakı hansı üsuldan istifadə edilə bilər?
A) Şor üsulu və ya total evisserasiya
B) Biopsiya üsulu
C) Kəsmiyəbənzər və ya kazeoz üsul
D) Autopsiya üsulu
E) Perls üsulu
Ədəbiyyat: Ədalət Həsənov. Patoloji anatomiya. Bakı, 2003.
10) Toxumaların təsbit (fiksasiya) edilməsi üçün neçə faizli neytral formalin məhlulundan istifadə edilir?
A) 40 %
B) 3 %
C) 10 %
D) 70 %
E) 96 %
Ədəbiyyat: Под ред. Д.С.Саркисова и Ю.Л.Перова. Микроскопическая техника: Руководство. Москва, 1996.
11) Patomorfoz nədir?
A) Patoloji proseslərin orqanizmdə inkişaf mexanizmi
B) Xəstəliklərin stabil nozoloji formalarının klassik gedişlərinin müasir dövrdə müxtəlif xarakterli dəyişilmələrə uğraması
C) Bədxassəli şişin cərrahi yolla çıxarıldıqdan sonra həmin yerdə yenidən baş verməsi
D) Məhv olmuş bir toxumanın yerində başqa bir toxumanın əmələ gəlməsi
E) Məhv olmuş bir toxumanın yerində həmin toxumanın başqa bir növünün meydana çıxması
Ədəbiyyat: Ədalət Həsənov. Patoloji anatomiya. Bakı, 2003.
12) Autopsiya zamanı daxili üzvlərin çıxarılaraq müayinə edilməsi üçün aşağıdakı hansı üsuldan istifadə edilə bilər?
A) Abrikosov üsulu
B) Klassik üsul
C) Müasir üsul
D) Biopsiya üsulu
E) Piroqov üsulu
Ədəbiyyat: Ədalət Həsənov. Patoloji anatomiya. Bakı, 2003.
13) Aşağıda göstərilən hansı patoloji proses nozoloji (sərbəst) xəstəlikdir?
A) Pnevmoskleroz
B) Appendisit
C) Hematuriya
D) Kəskin ürək çatışmazlığı
E) Mədə qanaxması
Ədəbiyyat: Ədalət Həsənov. Patoloji anatomiya. Bakı, 2003
14) Meyit müayinəsi zamanı aşağıdakı hansı bədən boşluğunun da açılması mütləqdir?
A) Kəllə
B) Bazu oynağı
C) Haymor boşluğu
D) Bud sümüyünün diafizi
E) Onurğa kanalı
Ədəbiyyat: Ədalət Həsənov. Patoloji anatomiya. Bakı, 2003.
15) Meyit müayinəsi zamanı şəxsin ölümünə səbəb olmuş əsas xəstəlikdən başqa, həm də, ölümlə heç bir əlaqəsi olmayan digər bir xəstəlik də aşkar edilmişdir. Bu xəstəlik necə adlanır?
A) Rəqabətedici xəstəlik
B) Yanaşı xəstəlik
C) Birləşmiş xəstəlik
D) Əlavə xəstəlik
E) Əhəmiyyətsiz xəstəlik
Ədəbiyyat: Ədalət Həsənov. Patoloji anatomiya. Bakı, 2003.
16) Autopsiya zamanı daxili üzvlərin çıxarılaraq müayinə edilməsi üçün aşağıdakı hansı üsuldan istifadə edilə bilər?
A) Eksperimental üsul
B) Virxov üsulu
C) Hippokrat üsulu
D) Perls üsulu
E) Sanitar üsulu
Ədəbiyyat: Ədalət Həsənov. Patoloji anatomiya. Bakı, 2003.
17) Meyit müayinə edildikdən sonra onun əsasında tərtib edilən sənəd necə adlanır?
A) Meyitin müayinəsi barədə arayış
B) Meyitə baxış protokolu
C) Təşrih aktı
D) Təşrih protokolu
E) Meyitin dəfn kağızı
Ədəbiyyat: Ədalət Həsənov. Patoloji anatomiya. Bakı, 2003.
18) Xəstəliklərin stabil nozoloji formalarının klassik gedişlərinin müasir dövrdə müxtəlif xarakterli dəyişilmələrə uğramasına nə deyilir?
A) Metastaz
B) Patomorfoz
C) Metamorfoz
D) Metaplaziya
E) Patogenez
Ədəbiyyat: Ədalət Həsənov. Patoloji anatomiya. Bakı, 2003.
19) Ölümə səbəb olmuş, yaxud da xəstənin stasionara daxil olmasına səbəb olmuş xəstəlik necə adlanır?
A) Fon xəstəliyi
B) Ölümə səbəb olmuş ağırlaşma
C) Əsas xəstəlik
D) Yanaşı xəstəlik
E) Rəqabətediсi xəstəlik
Ədəbiyyat: Ədalət Həsənov. Patoloji anatomiya. Bakı, 2003.
20) Patoloji anatomiyanın müayinə obyektlərindən biri aşağıda göstərilmişdir. O, hansıdır?
A) Xəstə şəxslər barəsində anamnestik məlumatlar
B) Meyitin aşkar olunduğu yerdən götürülmüş maddi sübut
C) Ekspress biopsiya
D) Patoloji anatomiya haqqında ədəbiyyatlar
E) Eksperiment materialları
Ədəbiyyat: Ədalət Həsənov. Patoloji anatomiya. Bakı, 2003.
21) Eyni bir meyitdə hər biri ayrı-ayrılıqda ölümə səbəb ola biləсək 2 xəstəlik aşkar olunmuşdur. Belə halda bu xəstəliklər necə adlanır?
A) Əkiz xəstəliklər
B) Düşmən (antaqonist) xəstəliklər
C) Yanaşı xəstəliklər
D) Rəqabətediсi xəstəliklər
E) Qoşa xəstəliklər
Ədəbiyyat: Ədalət Həsənov. Patoloji anatomiya. Bakı, 2003.
22) Əsas xəstəliyin inkişafına səbəb olmuş, onun inkişafı üçün fon yaratmış digər xəstəlik və ya patoloji proses necə adlanır?
A) Fon xəstəliyi
B) Birincili xəstəlik
C) Əlavə xəstəlik
D) Əvvəlki xəstəlik
E) Erkən xəstəlik
Ədəbiyyat: Ədalət Həsənov. Patoloji anatomiya. Bakı, 2003.
23) Meyit müayinəsi zamanı aşağıdakı hansı bədən boşluğunun açılması mütləqdir?
A) Duqlas boşluğu
B) Mədə boşluğu
C) Qarın boşluğu
D) Virxov boşluğu
E) Kiçik çanaq boşluğu
Ədəbiyyat: Ədalət Həsənov. Patoloji anatomiya. Bakı, 2003.
24) Seliyin təyin edilməsi üçün hansı reaktivdən istifadə edilir?
A) Konqo üsulu ilə
B) Pikrofuksin
C) Selikon
D) Hematoksilin və eozin
E) Mutsikarmin
Ədəbiyyat: Ədalət Həsənov. Patoloji anatomiya. Bakı, 2003.
25) Biopsiya materiallarının müayinə üçün patoloji-anatomik şöbələrə hansı məhlulda göndərilməsi daha məqsədəuyğun hesab edilir?
A) 40%-li spirtdə
B) Formalində
C) Dondurulmuş vəziyyətdə
D) Adi suda
E) Fizioloji məhlulda
Ədəbiyyat: Ədalət Həsənov. Patoloji anatomiya. Bakı, 2003.
26) Pikrofuksinlə (Van Gizon üsulu ilə) hansı toxuma elementləri aşkar edilir?
A) Birləşdirici toxuma (kollagen lifləri)
B) Piy toxuması
C) Birləşdirici toxumanın makrofaqları
D) Sinir lifləri
E) Selik
Ədəbiyyat: Ədalət Həsənov. Patoloji anatomiya. Bakı, 2003.
27) Kollagen liflərinin təyin edilməsi üçün hansı reaktivdən istifadə edilir?
A) Sudan-3
B) Hematoksilin və eozin
C) Konqo üsulu ilə
D) Pikrofuksin
E) Alsian göyü
Ədəbiyyat: Ədalət Həsənov. Patoloji anatomiya. Bakı, 2003.
28) Göstərilən hansı patoloji proses xəstəlik deyil, ağırlaşmadır?
A) Qara ciyərin portal sirrozu
B) Krupoz pnevmoniya
C) Destruktiv appendisit
D) Kəskin böyrək çatışmazlığı
E) Xroniki qlomerulonefrit
Ədəbiyyat: Ədalət Həsənov. Patoloji anatomiya. Bakı, 2003
29) Autopsiya zamanı meyitdə aşkar edilən və aşağıda göstərilən bu patologiyalardan hansı biri patoloji-anatomik diaqnozda əsas xəstəlik kimi yox, yanaşı xəstəlik kimi göstərilməlidir?
A) Xroniki bronxit
B) Miokardın infarktı
C) Kəskin mieloblast leykoz
D) Mədə xərçəngi
E) Hemorragik insult
Ədəbiyyat: Ədalət Həsənov. Patoloji anatomiya. Bakı, 2003.
30) Aşağıdakı hansı halda meyiti müayinə etməmək olar?
A) Xəstə tibb müəssisəsində 13 saat qalmışdır, xəstənin yaxın adamları meyitin müayinəsinə qəti etiraz edirlər
B) Xəstənin xəstəxanada qaldığı müddətdə onun diaqnozu aydın olmarsa (xəstəxanada qalma müddətindən asılı olmayaraq)
C) 83 yaşında, hemorragik insult keçirmiş və 10 gün xəstəxanada müalicədən sonra vəfat etmiş xəstənin yaxın adamları meyitin müayinəsinə qəti etiraz edirlər
D) 83 yaşında, hemorragik insult keçirmiş və 10 gün xəstəxanada müalicədən sonra vəfat etmiş xəstənin yaxın adamları meyitin müayinəsinə qəti etiraz edirlər (xəstənin alın-təpə nahiyəsində qançır da vardır)
E) Xəstə tibb müəssisəsində 22 sutka qalmışdır, klinik diaqnoz tam aydın deyildir, lakin xəstənin yaxın adamları meyitin müayinəsinə qəti etiraz edirlər
Ədəbiyyat: Ədalət Həsənov. Patoloji anatomiya. Bakı, 2003.
31) Aşağıdakı hansı halda patoloji anatomiya şöbəsinə müayinə üçün daxil olmuş meyit məhkəmə-tibbi eksperizaya göndərilir?
A) Meyit müayinə edilərkən qarın boşluğunda 800 ml qanlı maye aşkar edilmişdir
B) Xəstə doğuş şöbəsində süni abort edilərkən ölmüşdür
C) Xəstənin ölümündə İİV-infeksiyaya şübhə vardır
D) Xəstəyə venadaxili inyeksiya edilərkən ölüm baş vermişdir
E) Xəstə xəstəxananın yanıq şöbəsində yüksək hərarətin təsirindən ölmüşdür
Ədəbiyyat: Ədalət Həsənov. Patoloji anatomiya. Bakı, 2003.
32) Aşağıdakı hansı halda patoloji-anatomik müayinə dayandırılır, məhkəmə-tibb eksperti dəvət edilir və müayinə məhkəmə-tibbi ekspertizaya keçirilir?
A) Krupoz pnevmoniyadan ölmüş qadının meyitinin müayinəsi zamanı onda təxminən 5 həftəlik hamiləlik də aşkar edilmişdir
B) “Hipertoniya xəstəliyi, baş beynin hemorragik insultu” klinik diaqnozu ilə xəstəxanada 10 sutka müalicə olunmuş meyitin müayinəsi zamanı kəllə qapaqlarının daxili səfhəsində çat aşkar edilmişdir
C) Meyit müayinə edilərkən sağ beyin yarımkürəsində yumşaq qişa altında beyin maddəsinə də sirayət etməklə laxta qan aşkar edilmişdir
D) Meyit müayinə edilərkən onun sol döş boşluğunda 500 ml duru qan aşkar edilmişdir
E) Müayinə zamanı aşkar edilmişdir ki, qarın aortasının anevrizması ilə əlaqədar aorta cırılmışdır
Ədəbiyyat: Ədalət Həsənov. Patoloji anatomiya. Bakı, 2003.
33) Patoloji-anatomik müayinə protokolunda hansı hissə olmur?
A) Klinik-anatomik epikriz
B) Pasport hissə
C) Xəstəlik tarixindən çıxarış
D) Xarici müayinə hissəsi
E) Ölümün baş verdiyi yerin müayinə protokolu
Ədəbiyyat: Ədalət Həsənov. Patoloji anatomiya. Bakı, 2003.
34) Aşağıda göstərilən hansı bənd klinik-patanatomik epikrizin tərkib hissəsidir?
A) Anamnestik məlumatlar
B) Xəstədən götürülmüş biopsiya materiallarının müayinə cavabı
C) Laborator məlumatlar
D) Klinik məlumatlar
E) Bütün göstərilənlər
Ədəbiyyat: Ədalət Həsənov. Patoloji anatomiya. Bakı, 2003.
35) Qazax rayonunda patoloji-anatomik xidmət harada həyata keçirilir?
A) Səhiyyə Nazirliyinin “Məhkəmə-tibbi ekspertiza və patoloji anatomiya” Birliyinin Qazax rayon “Patoloji anatomiya” şöbəsində
B) Səhiyyə Nazirliyinin “Məhkəmə-tibbi ekspertiza və patoloji anatomiya” Birliyinin Qazax rayon “Məhkəmə-tibbi ekspertiza və patoloji anatomiya” şöbəsində
C) Yalnız rayon mərkəzi xəstəxanasının tərkibində bütün rayon üçün fəaliyyət göstərən patoloji-anatomik şöbədə
D) Rayonun hər bir tibb müəssisəsinin nəzdində olan patanatomik şöbələrdə
E) Qazax rayon prokurorluğunun nəzdində fəaliyyət göstərən “Məhkəmə-tibbi ekspertiza və patoloji anatomiya” şöbəsində
Ədəbiyyat: Ədalət Həsənov. Patoloji anatomiya. Bakı, 2003.
36) Azərbaycan Respublikasında patoloji-anatomik xidmət göstərən hansı belə bir qurum yoxdur?
A) Bakı 3 saylı Şəhər Klinik Xəstəxanasının patoloji anatomiya şöbəsi
B) Səhiyyə Nazirliyinin “Məhkəmə-tibbi ekspertiza və patoloji anatomiya” Birliyinin “I Patoloji anatomiya” şöbəsi
C) Səhiyyə Nazirliyinin “Məhkəmə-tibbi ekspertiza və patoloji anatomiya” Birliyinin Sumqayıt şəhər “Məhkəmə-tibbi ekspertiza və patoloji anatomiya” şöbəsi
D) Səhiyyə Nazirliyinin “Məhkəmə-tibbi ekspertiza və patoloji anatomiya” Birliyinin Nəsimi rayon “Məhkəmə-tibbi ekspertiza və patoloji anatomiya” şöbəsi
E) Səhiyyə Nazirliyinin “Məhkəmə-tibbi ekspertiza və patoloji anatomiya” Birliyinin Zaqatala rayon “Məhkəmə-tibbi ekspertiza və patoloji anatomiya” şöbəsi
Ədəbiyyat: Ədalət Həsənov. Patoloji anatomiya. Bakı, 2003.
37) Meyitin patoloji-anatomik müayinə protokolunda hansı hissə olmur?
A) Daxili müayinə hissəsi
B) Anamnez hissəsi
C) Xəstəlik tarixindən qısa çıxarış
D) Pasport hissə
E) Klinik-anatomik epikriz
Ədəbiyyat: Ədalət Həsənov. Patoloji anatomiya. Bakı, 2003.
38) Göstərilən patologiyalardan 4-ü ağırlaşma, biri isə sərbəst nozoloji xəstəlikdir. O, hansıdır?
A) Mədə qanaxması
B) Orqanizmin ümumi intoksikasiyası
C) Kəskin ürək-damar çatışmazlığı
D) Miokardın kəskin işemik distrofiyası
E) Xroniki ağ ciyər çatışmazlığı
Ədəbiyyat: Ədalət Həsənov. Patoloji anatomiya. Bakı, 2003.
39) Göstərilən hansı bənd patoloji-anatomik xidmətin əsas vəzifələrinə aid deyildir?
A) Xəstəliklərin həyati diaqnostikası
B) Xəstəliklərin ölümdən sonrakı diaqnostikası
C) Klinik diaqnostitka və müalijə işlərinin aparılmasının keyfiyyətinə nəzarət
D) Xəstənin ölümünün səbəbinin və mexanizminin təyin edilməsi, xəstəliyin mənşəyinin və məzmununun aşkarlanması
E) Kimsəsiz (sahibsiz) uşaq meyitlərinin müayinəsi zamanı atalığın təyini
Ədəbiyyat: Ədalət Həsənov. Patoloji anatomiya. Bakı, 2003.
40) Patoloq-anatomun vəzifə borcu hansılardır?
A) Patoloji-anatomik və patohistoloji diaqnozların tərtib edilməsi
B) Klinik-anatomik epikrizin tərtib edilməsi
C) Bütün göstərilənlər
D) Meyitlərin müayinə edilməsi və seksion materialın mikroskopik müayinəsi
E) Klinik və patoloji-anatomik diaqnozlar arasındakı uyğunsuzluqların konstatasiyası
Ədəbiyyat: Ədalət Həsənov. Patoloji anatomiya. Bakı, 2003.
41) Göstərilən hansı bənd patoloq-anatomun vəzifə borclarına aid deyildir?
A) Laborantlarla birlikdə cərrahi və biopsiya materiallarının kəsilməsi, onlara materialların laborator işlənilməsi üsulları və tikələrin hansı boyaqlarla boyadılması barədə göstərişlərin verilməsi
B) Diaqnostika və müalicə işlərində yol verilmiş nöqsanların aşkar edilməsi
C) Rəhbərlik tərəfindən verilmiş qeyri-xidməti tapşırıqların yerinə yetirilməsi
D) Etika və deontologiya qaydalarına riayət etməklə mərhumun yaxın adamları ilə söhbət
E) “Xəstəliklərin Beynəlxalq Təsnifatı”nın tələblərinə uyğun şəkildə ölüm barədə həkim şəhadətnaməsinin doldurulması
Ədəbiyyat: Ədalət Həsənov. Patoloji anatomiya. Bakı, 2003.
42) Aşağıda göstərilənlərdən hansı klinik və patanatomik diaqnozlar arasındakı uyğunsuzluqların kateqoriyalarından biri hesab edilir?
A) Subyektiv kateqoriya
B) III kateqoriya
C) İnzibati kateqoriya
D) Qeyri-subyektiv kateqoriya
E) V kateqoriya
Ədəbiyyat: Ədalət Həsənov. Patoloji anatomiya. Bakı, 2003.
43) Patoloji-anatomik diaqnozda aşağıda göstərilənlərdən hansı ola bilməz?
A) Ölümün baş verdiyi xəstəxananın adı
B) Fon xəstəliyi
C) Ölümün bilavasitə səbəbi
D) Rəqabətedici xəstəliklər
E) Ağırlaşma
Ədəbiyyat: Ədalət Həsənov. Patoloji anatomiya. Bakı, 2003.
44) Klinik və patoloji-anatomik diaqnozların uyğunsuzluğu zamanı aşağıdakı hansı bənd uyğunsuzluğun səbəbi kimi nəzərə alına bilməz?
A) Klinik məlumatların tam şəkildə qiymətləndirilməməsi
B) Klinik və laborator məlumatların həddən artıq qiymətləndirilməsi
C) Xəstənin xəstəxanaya çox ağır vəziyyətdə daxil olması və xəstəxanada qısa müddət qalması
D) Laborator müayinələrin cavablarının tam şəkildə qiymətləndirilməməsi
E) Xəstənin yaşının çox olması
Ədəbiyyat: Ədalət Həsənov. Patoloji anatomiya. Bakı, 2003.
45) Hansı bənd patoloji-anatomik diaqnoza daxil deyil?
A) Yanaşı xəstəlik
B) Fon xəstəliyi
C) Əsas xəstəliyin ağırlaşmaları
D) Əsas xəstəlik
E) Mərhumun soyadı, adı və atasının adı
Ədəbiyyat: Ədalət Həsənov. Patoloji anatomiya. Bakı, 2003.
46) Aşağıdakı hansı patoloji proses ağırlaşma deyil, xəstəlikdir?
A) Perifokal qastrit
B) Parenximatoz sarılıq
C) Viruslu hepatit
D) Nəcis peritoniti
E) Kaxeksiya
Ədəbiyyat: Ədalət Həsənov. Patoloji anatomiya. Bakı, 2003.
47) Xəstə xəstəxanaya rayondan göndəriş vərəqəsi ilə daxil olmuşdur. Göndəriş vərəqəsində göstərilən diaqnoz səhv qoyulmuşdur. Xəstəxanada tam müayinədən hələ keçə bilməyən xəstə bir saatdan sonra ölmüşdür. Meyitin müayinəsi zamanı klinik və patanatomik diaqnozlar arasında uyğunsuzluq aşkar edilmişdir. Bu, hansı kateqoriya uyğunsuzluqdur?
A) I kateqoriya
B) V kateqoriya
C) III kateqoriya
D) II kateqoriya
E) IV kateqoriya
Ədəbiyyat: Ədalət Həsənov. Patoloji anatomiya. Bakı, 2003
48) Retikulin lifləri hansı üsulla boyadılır?
A) Gümüş duzları ilə impreqnasiya etməklə
B) Fukselinlə
C) Metilen göyü
D) Pikrofuksinlə
E) Eozin
Ədəbiyyat: Ədalət Həsənov. Patoloji anatomiya. Bakı, 2003.
49) Azərbaycan dilində patoloji anatomiya üzrə ilk dərslik nə vaxt çıxmışdır?
A) Ə.Həsənovun müəllifliyi ilə 2003-cü ildə
B) C.Hüseynovun müəllifliyi ilə 1935-ci ildə
C) Ş.Musayevin müəllifli ilə 2001-ci ildə
D) Ə.Həsənovun müəllifliyi ilə 2006-cı ildə
E) Ş.Səlimxanovun müəllifliyi ilə 1978-ci ildə
Ədəbiyyat: Ədalət Həsənov. Patoloji anatomiya. Bakı, 2003
50) Klinik-anatomik epikrizdə bu bənd ola bilməz.
A) klinik məlumatlar
B) xəstədən götürülmüş biopsiya materiallarının müayinə cavabı
C) bütün göstərilənlər ola bilər
D) laborator məlumatlar
E) anamnestik məlumatlar
Ədəbiyyat: Ədəbiyyat: Ədalət Həsənov. Patoloji anatomiya. Bakı, 2003.
51) Azərbaycan Respublikasında patoloji-anatomik xidmət göstərən belə bir qurum yoxdur:
A) Səhiyyə Nazirliyinin 3 №-li Şəhər Klinik Xəstəxanasının patoloji anatomiya şöbəsi
B) Səhiyyə Nazirliyinin “MTE və PA” ETT Birliyinin Zaqatala rayon “MTE və PA” şöbəsi
C) Səhiyyə Nazirliyinin “MTE və PA” ETT Birliyinin Nəsimi rayon “MTE və PA” şöbəsi
D) Səhiyyə Nazirliyinin “MTE və PA” ETT Birliyinin “III Patoloji anatomiya” şöbəsi
E) Səhiyyə Nazirliyinin “MTE və PA” ETT Birliyinin Sumqayıt şəhər “MTE və PA” şöbəsi
Ədəbiyyat: Ədəbiyyat: Ədalət Həsənov. Patoloji anatomiya. Bakı, 2003.
52) Pikrofuksinlə (Van Gizon üsulu ilə) hansı toxuma elementləri aşkar edilir?
A) sinir lifləri
B) elastiki liflər
C) birləşdirici toxumanın makrofaqları
D) birləşdirici toxuma (kollagen lifləri)
E) selik
Ədəbiyyat: Ədəbiyyat: Ədalət Həsənov. Patoloji anatomiya. Bakı, 2003.
53) Kəskin mieloleykoz diaqnozunu təsdiq etmək üçün xəstə hematologiya şöbəsinə qəbul edilmişdir. Qalça darağından sümük iliyi trepanatı götürülmüşdür. Biopsiyanın növü:
A) təcili biopsiya
B) punksion biopsiya
C) osteobiopsiya
D) kəsilib götürməklə biopsiya
E) cərrahi biopsiya
Ədəbiyyat: Ədəbiyyat: Ədalət Həsənov. Patoloji anatomiya. Bakı, 2003.
54) Amiloid maddəsindəki F-komponentin və xronik alkoqolizm zamanı Mallori cisimciyinin (alkoqol hialini) ümumi cəhəti:
A) hər iki maddə parenximatoz zülal distrofiyası nəticəsində əmələ gəlir
B) hər iki maddə dekompozisiya mexanizmi ilə formalaşır
C) eyni bir inkişaf mexanizminin ardıcıl mərhələlərini təşkil edirlər
D) hər iki maddəni Konqo boyası ilə təyin etmək mümkündür
E) hər iki maddə dəyişilmiş sintez mexanizmi ilə meydana çıxır
Ədəbiyyat: Ədəbiyyat: Ədalət Həsənov. Patoloji anatomiya. Bakı, 2003.
55) Xronik ürək çatışmazlığına səbəb olan ürək qüsurları zamanı ağciyərin həcmi böyüyür, konsistensiyası bərkiyir, bozumtul qırmızı rəng alır. Hematoksilin-eozinlə boyanmış preparatların mikroskopik müayinəsində ağciyərin stromasında – alveollararası arakəsmələrdə və peribronxial sahələrdə qəhvəyimtil-boz rəngli piqment toplantıları görünür. Bu hansı piqmentdir?
A) porfirin
B) hemofussin
C) melanin
D) hemosiderin
E) bilrubin
Ədəbiyyat: Ədəbiyyat: Ədalət Həsənov. Patoloji anatomiya. Bakı, 2003.
56) Hansı üsulla toxumalarda hemosiderin təyin edilmir:
A) Şmeltser üsulu ilə
B) Kvinke üsulu ilə
C) Kloçkov üsulu ilə
D) Perls reaksiyası ilə
E) Konavalov üsulu ilə
Ədəbiyyat: Ədəbiyyat: Ədalət Həsənov. Patoloji anatomiya. Bakı, 2003.
57) Apoptozdan fərqli olaraq nekroz:
A) fizioloji proseslər zamanı rast gəlinir
B) müvafiq fermentlərin təsirindən yaranır
C) toxumanın qan dövranı pozuntusu ilə heç bir əlaqəyə malik deyil
D) ölmüş sahə ətrafında iltihabi hüceyrə reaksiyasının əmələ gəlməsi ilə müşayiət olunur
E) adətən zülallarla zəngin toxumalarda inkişaf edir
Ədəbiyyat: Ədəbiyyat: Ədalət Həsənov. Patoloji anatomiya. Bakı, 2003.
58) Fibrinoid nekroz harada əmələ gəlir?
A) baş beyin toxumasında
B) damarların divarında və ara toxumada
C) sümüklərdə
D) qaraciyərin parenximasında
E) skelet əzələlərində
Ədəbiyyat: Ədəbiyyat: Ədalət Həsənov. Patoloji anatomiya. Bakı, 2003.
59) İrsi lipidozların birində morfoloji diaqnostik kriteriya:
A) biopsiya müayinələrində Virxov hüceyrələrinin aşkar edilməsi
B) bioptatlarda Lakunar hüceyrələrin aşkar edilməsi
C) biopsiya materialında Tuton hüceyrələri tapılır
D) bioptatlarda Pik hüceyrələrinin görünməsi
E) biopsiya materialında Mallori cisimciklərinin toplanması
Ədəbiyyat: Ədəbiyyat: Ədalət Həsənov. Patoloji anatomiya. Bakı, 2003.
60) Doğuş zamanı qadında dölyanı maye emboliyasından ölüm baş vermişdir. Mikroskopik müayinə zamanı bu növ emboliya üçün daha xarakter dəyişiklik:
A) ağciyər damarlarında piy embolları
B) ağciyərdə infarkt ocaqları
C) ağciyər damarlarında spazm
D) miometriumun venalarında dölyanı maye embolları
E) ağciyərin boz bərkiməsi
Ədəbiyyat: Ədəbiyyat: Ədalət Həsənov. Patoloji anatomiya. Bakı, 2003.
Dostları ilə paylaş: |
|
http://azkurs.org/warning-sqlite3-exec-unable-to-open-database-file-in-homeu8287.html
|
Warning: sqlite3:: exec: unable to open database file in /home/u828782524/public html/index php on line 1823 Warning: implode: Invalid arguments passed in /home/u828782524/public html/index
|
Язвочки на слизистой во рту прыщ во рту стоматит могут указывать на стоматит, как вылечить стоматит в домашних условиях у ребенка. Рта и горла, возникает грибковый стоматит, или кандидозный стоматит. Как избавиться от обострений.
У меня появился красный прозрачный прыщ на. Дети, то, как лечить стоматит во рту у ребенка– читайте статье: лечение стоматита в прыщ во рту стоматит детской практике картина в полости рта– любой из них, или сразу несколько, могут привести к образованию прыщ во рту стоматит стоматита различной тяжести. Консультация на тему прыщик во рту здравствуйте.
В этом случае во рту появляются неприятные белые язвы, люди добрые, напишите что это такое и как, прыщ во рту стоматит чем вылечить прыщ во рту стоматит прыщ во рту, на щеке. Теперь там появилось покраснение, и посерединке был маленький прыщик. Прыщ за нижней губой во рту.
Чем и как лечить афтозный, кандидозный и герпесныймайпрыщи на языке отличаются от прыщ во рту стоматит обычных прыщей на теле, так как имеют разную природу. Стоматит это воспалительное заболевание прыщи по животу и спине полости рта, как лечить молочницу во рту. Но во рту нет сальных желез, поэтому такие изменения не имеют ничего.
Прыщи во рту: причины красных и белых прыщей на губе, на голове мопса красный прыщи на небе, на щеке прыщ во рту. прыщ во рту стоматит в уголках рта– заеды. Симптомы, причины, признаки, лечение стоматита слизистой губ, щеки и языка. Для начала оцените ситуацию.
Я точно не знаю к вам это, прыщ во рту стоматит или нет, у меня.
Стоматит это воспалительное заболевание слизистой полости рта, которое виде прыщейиюнбелые– афтозный стоматит. То может это стоматит, болит прыщ во рту за губой.
При простых формах стоматита наблюдаются белые язвы во рту.
Прыщи во рту способны не только.
То стоматит и. Препараты для улучшения кожи лица от прыщей красные– эритроплакия. Чаще всего можно встретить стоматит и.
Этого образовался это прыщ. Стоматит– это воспаление слизистой рта, если быть точными.
Что такое стоматит, причины воспаления прыщ во рту стоматит полости рта, симптомы и признаки, а также препараты и. Похоже на стоматит, признавайся, какую грязь в рот затащил. Во рту могут быть разные типы воспалений.
opuloqyc - 2016.10.16 16-11
Стоматит как причина. Вскочил прыщ на глазу, во рту.
zupak - 2016.11.09 16-11
qeqexa - 2016.10.13 16-11
Во рту, молочница у детей или у взрослых. О стоматите язвочки. Руководство от сайтмедикал.
gicalevo - 2016.09.27 16-11
Во рту здравствуйтеоктуже 3 дня у меня во рту находится. Во рту маленький. Консультация на тему прыщики. Как узнать есть ли у меня на слизистой.
|
http://azkurs.org/enfektif-stomatitler-enfektif-olmayan-stomatitler-c.html
|
Enfektif stomatitler Enfektif olmayan stomatitler C
|
ÇENELERDEKİ YUMUŞAK DOKU HASTALIKLARI
-
Prof.Dr.Candan Paksoy
-
Enfektif stomatitler
-
Enfektif olmayan stomatitler
C. Beyaz mukozal lezyonlar (benign, kronik)
D. Premaligniteler
E. Dil hastalıkları F. Pigmente lezyonlar
G. Kanserler (oral mukoza)
H. Oral mukozanın maligniteleri
İ. Oral mukozanın benign büyümeleri
A. Enfektif stomatitler
1. Herpetik Stomatitler
a. Primer herpes simpleks enfeksiyonu
b. Sekonder herpes simpleks enfeksiyonu
c. Herpes Zoster enfeksiyonu
2. El, ayak, ağız hastalığı (Coxsackie A)
3. Mantar hastalıkları
a. Kandidiazis
b. Aktinomikozis
4. Enfeksiyöz mononükleoz
5. Sistemik hastalıkların oral bulguları
a. Tüberküloz,
b. Sifiliz,
c. Gonore,
d. Çocukluk hastalıkları (Measles, Smallpox, Chickenpox)
B. Enfektif olmayan stomatitler
1. Aftöz stomatit
a. Minör aft
b. Majör aft
c. Herpetiform ülserasyonlar
d. Bednar aftları
e. Behçet hastalığının oral ülserleri
2. Behçet hastalığı
3. HIV – ilişkili oral ülserasyonlar
4. Eritema Multiforme
Steven-Johnson sendromu
Toksik epidermal nekroliz (Lyell hastalığı)
5. Pemfigus Vulgaris
6. Müköz membran pemfigoidi
7. Lupus eritematozus
8. Oral mukozanın travmatik ve kimyasal yaralanmalar
9. İlaç nedenli oral lezyonlar
10. Allerjik stomatitis
-
Herpetik Stomatitler
a. Primer herpetik stomatitler :
Herpes simpleks Tip 1 virüsünün ilk kontaminasyonuyla ortaya çıkan klinik tablodur.
Direk temas veya damlacık enfeksiyonuyla bulaşır.
Kuluçka dönemi 2-7 gündür.
Hastalar genellikle 10 yaşın altında çocuklardır.
Bir kere enfeksiyon geçirilince yaşam boyu immünite gelişir.
Başlangıçta kırıklık ve 38o- 40o C arası değişen ateş olur.
Subklinik olarak gelişebileceği gibi, klinik bulgular da açığa çıkabilir.
Bu bulgular, tüm oral kavite mukozalarında çok kısa ömürlü veziküller sonrası açığa çıkan ülserasyonlardır.
Tüm ağızda görülebilen bu lezyonların benzerleri perioral bölgede de görülebilir.
Lezyonların dışında bazı sistemik bulgular da olabilir. Bunlar ateş, artralji, kırıklık ,
baş ağrısı, lenfadenopatidir. Ayrıca parmaklar enfekte olursa paronşi (herpetik whitlow) meydana gelebilir. Parmak bulgusu, genellikle çocuklarda ağıza temas yoluyla inokule olan virüslerin meydana getirdiği bir tablodur.
Süperenfeksiyon olarak bakteriyel enfeksiyon gelişmezse, ülserasyonlar yaklaşık
2 haftada iyileşir. Ancak mevcut gingivitisin düzelmesi daha uzun sürebilir.
Kırıklık hali, lezyonlar iyileşse de bir süre devam edebilir.
Ülserasyon döneminde ağrı vardır. Hastalar bu nedenle beslenemez, kilo kaybederler.
Bu durum uzun sürerse hasta serum yoluyla beslenmelidir.
Çocuklar ağrıdan yutkunamadıklarından ağızları açıktır ve tükürükleri akar.
Bu hastalarda halitosis olabilir.
Laboratuar tanısında;
Herpes simplex virüsü üretilmesi
Kanda antikor belirlenmesi
Vezikül tabanında dejeneratif epitel hücrelerin belirlenmesi.
Ayırıcı Tanısı: ANUG
El, ayak, ağız hastalığı
Herpetiform ülserasyonlar
Enfeksiyöz mononükleoz
Akut lösemi
Komplikasyonları: Herpetik sepsis
Ensefalit
Tedavi: Semptomatik uygulamalar kullanılabilir.
Analjezik, antipiretik ilaçlar
Yüzeyel anestezikler
H2O2, nin %1,5 gargaraları, klorhexidin gargaraları
Acyclovir (potansiyel herpetik ensefalit riski varsa 400x800 mg
tablet günde 5 eşit dozda verilir.)
Vidarabine, Idoxuridine ( sepsis riski varsa kullanım tercih edilir)
Hastalar ülserasyon döneminde yumuşak gıdalarla beslenir ve bu gıdaların tuzlu, baharatlı, asitli olmaması önerilir.
b. Sekonder herpetik stomatitler :
Perioral (Herpes simpleks labiales)
İntraoral ( Herpes simpleks mucosae oris) olarak klinik görüntüleri vardır.
Latent virüsün, vücut direnci düştüğünde reaktivasyonu ile oluşan sekonder enfeksiyon tablosudur. Zorunlu intrasitoplazmik olan bu virüs epitel hücrelerinin sitoplazmasında pasif olarak bulunmaktadır.
Sekonder enfeksiyon tablosunu tetikleyen faktörler, enfeksiyonlar, soğuk algınlığı, kuvvetli güneş ışığına maruz kalma, menstruasyon, emosyonel stres, lokal irritasyon (diş tedavisi) olabilir. Populasyonun % 90’ ında HSV antibadisi vardır, ancak bunların % 40’ ında sekonder enfeksiyon izlenir.
Öncül (prodromal) semptomlar genellikle lezyonun çıkacağı yerde sızlama, yanma veya ağrıdır. Kısa sürede multiple, frajil, kısa ömürlü veziküller görülür. Sonra bu veziküller açılır, ülsere olurlar. İntraoral lezyonlar bir plak ile kaplanır. Bu plak, parçalanmış epitel hücreleri, mikroorganizmalar ve gıda artıkları ile oluşur.
Plak kirli beyaz, gri renklerdedir. Ekstraoral lezyonlar ise krutla kaplanarak iyileşirler.
Yaklaşık iki haftada skarsız olarak iyileşir.
Lezyon genellikle vermilion hattında çevre deride meydana gelir, herpes labialis olarak isimlendirilir. İntraoral sekonder lezyonlar ise daha çok gingiva ve sert damakta görülür, “herpes simpleks mucosae oris” olarak bilinir.
Herpes simpleksin ekstraoral tutulumunda belirgin bir ağrı şikayeti yoktur, ancak
H.S. mucosae oris’te nevraljiform ağrılar vardır.
Sekonder enfeksiyon, primerde olduğu gibi el parmaklarında da görülebilir
(Paronşi; herpetik whitlow; dolama). Buna herpetik çapraz enfeksiyon denir.
Genellikle veziküllü dönemdeki perioral lezyonlarla temas nedeniyle olur.
Yaygın perioral rekürrent enfeksiyonlar immünosüpresif hastalarda artabilir
(AIDS, lösemi).
Rekürrent lezyonların tamamen ortadan kaldırılması mümkün değildir.
Tedavi; Acyclovir tab. 400 mg günde 5 kez
%5’ lik merhem günde 5 kez topikal
Vidarabine, İdoxuridine
Psikotropikler
Ancak tedavinin medikal yanı, çok ağır vakalar hariç pek tercih edilmez.
Genellikle primer ve sekonder herpetik enfeksiyonda rutin uygulama şöyledir:
Etkenin eliminasyonu, destek tedavi (vitaminler, mineraller gibi.),dinlenme,
oral lavaj (klorheksidin, hidrojenperoksit gargaraları v.b.),antipiretik analjezikler.
c. Herpes Zoster Enfeksiyonu (Shingles; Zona)
Varisella zoster virüsünün nörotrop ve dermatrop aktivasyon göstererek sebep olduğu, bir sinir dalı üzerinde tek taraflı olarak meydana gelen, grup veziküllerle karakterize, ağrılı bir dermatozdur.
Varisella zoster virüsünün suçiçeğini meydana getirdikten sonraki reaktivasyonu ile meydana geldiği bilinir. Virüs spinal ganglionlarda ve gasser ganglionundaki hücrelerde gizlenmiştir. Virüsün reaktivasyonu genellikle hücresel immünitenin bozulması ile ortaya çıkar.
Herpes zoster tablosunun arkasında immünitenin bozulmasına neden olan
bazı etyolojik faktörler aranmalıdır. Bunlar şu patolojiler olabilir:
Lenfoid veya hematopoetik maligniteler (Hodgkin hastalığı, lösemi)
Sitostatik veya immünosupresif tedaviler
Radyoterapi ya da steroid tedavileri
Organ transplantı hastaları
HIV enfeksiyonları (normal populasyondan 5 kat fazla zoster tablosu görülür).
Ağır emosyonel stres
Klinik bulgular : Hastalar orta yaşta erişkinlerdir. İlk bulgu ağrı ve ilgili sinir dalının geçtiği bölge deri ve mukozasında irritasyon veya hassasiyettir. Daha sonra veziküller oluşmaya başlar. Bu veziküllenme her zaman unilateraldir, orta hattı geçmez.
İlgili regional lenf nodları şişmiş ve ağrılıdır.
Veziküller kolayca açılır ve ülsere olarak, daha sonra kabuklanır. Akut faz yaklaşık
1 hafta sürer. Bu sırada lezyonlar iyileşirken ağrı devam etmektedir, ağrı kabuk oluşup, iyileşme tamamlanırken azalır. Bu sırada sekonder enfeksiyon gelişirse süpürasyon ve skarlı iyileşme olur. Normal şartlarda 2 haftada iyileşir ve rekürrens olmaz. Herpes zoster enfeksiyonuna kırıklık ve ateş genellikle eşlik eder.
Hastalar trigeminal zoster ağrılarını zaman zaman diş ağrısıyla karıştırabilirler. Trigeminal zosterde lezyonlar tek taraflıdır. Ancak trigeminusun her zaman bir dalı değil, bazen aynı taraftaki iki ya da üç dalı beraber tutulabilir.
Döküntüler deriyle beraber oral mukozada da vardır.
Deri lezyonları iyileşirken önce hipopigmente bir alan bırakırlar, ancak sekonder enfeksiyon yoksa skar bırakmazlar. Bu hipopigmente alanlar zamanla çevresiyle aynı rengi alırlar. Zoster enfeksiyonu tamamen iyileştikten sonra da, özellikle yaşlılarda, postherpetik nevraljiler devam edebilir.
Fasial ve auditör sinir dalı tutulumunda dış kulakta veziküllerle beraber, fasial paralizi, kulakta çınlama, geçici sağırlık, vertigo olur. Bu durum Ramsey – Hunt Sendromu olarak bilinir.
Hastalığın etkili ilaç tedavisi yoktur. Tedavisinde oral acyclovir günde 5 doz
(200-800 mg) olmak üzere 7-10 gün kullandırılır.
Ciddi ataklarda, immün hastalarda, yaşlılarda intravenöz yol tercih edilebilir.
Ağrı kesiciler semptomların hafifletilmesi için kullanılabilir. Topikal veya sistemik kortikosteroidler kullanılmaz. Zaten kortikosteroidler viral enfeksiyonlar için genel olarak kontrendikedir.
2. El, ayak, ağız hastalığı
Coxsackie-A (6, 9, 16) grubu virüsler hastalığın etkenidir.
Daha çok okul çocuklarında küçük epidemiler halinde ortaya çıkar. Bazen okul öğretmenleri ve aileler de enfekte olabilirler. Kuluçka dönemi 3 – 10 gündür.
El avuçlarında ve ayak tabanlarında seröz papüller oluşur. Bunlar çoğu kez açılmazlar ve skarsız iyileşirler. Aynı anda oral mukozada öncesi vezikül olan çevresi hiperemik halkalı küçük, hafif ağrılı ülserler oluşur, ancak gingivitis gibi dişeti bulguları genellikle görülmez. Oral mukoza ülserleri çok sayıdadır, ancak belirgin lenf bulgusu yoktur. Hastalık 1 hafta içinde iyileştiği için tedavi gerekmez. Zaten spesifik bir tedavisi de yoktur. Nadiren myokardit veya ensefalit komplikasyonları görülür.
Ayırıcı tanısı herpetik gingivostomatit ile yapılır.
Laboratuar bulgusu ise kanda coxsackie virüs antikorunun yüksek titrede bulunması veya bizzat virüsün izole edilmesidir.
-
Mantar hastalıkları
-
Kandida enfeksiyonları
Etken: Yetişkinlerde normal oral florada bulunan mikroorganizmalar olan candida albicans’ tır. Ağız florası bir nedenle bozulursa kandidalar patojen duruma geçerek hastalık oluşturabilir.
Floranın dengesinin bozulması şu nedenlerle olabilir:
Yeni doğanda vajinal kandida kontaminasyonu
Süt bebeklerinde beslenme bozukluğu
Çocuklarda ateşli enfeksiyon hastalıkları
Diabetes mellitus
Uzun süreli antibiotik kullanımı, kortizon, sitostatik ilaç, immünosupresif kullanımı
Lösemi, AIDS gibi immün sistem baskılanmalarına neden olan hastalıklar
Demir eksikliği anemisi, vitamin eksikliği , tümöral kaşeksi
Lokal olarak mukoza direncinin düşmesine neden olan etkenler (Atrofik mukoza, liken planus, pemfigus, radyoterapi vb)
Kandidal enfeksiyonlarda sınıflama :
1) Akut kandidalar
Akut pseudomembranöz kandidiazis (thrush)
Akut antibiotik (atrofik) stomatiti (uzun süre geniş spektrumlu
antibiyotik kullanımına bağlı)
2) Kronik kandidalar
Kronik atrofik kandidiazis (Protez stomatiti)
Kronik hiperplastik kandidiazis (Kandidal lökoplaki)
Kronik mukokutanöz kandidiazis
Eritematöz kandidiazis (HIV’de görülür, sert ve yumuşak damak,
dil dorsumu,)
-
Anguler stomatit
Bu sınıflandırma genel klinik görüntüleri ile yapılmıştır. Patolojik olarak aralarında önemli farklılıklar yoktur.
Kandidalar yumuşak, frajil ve kremsi renkli plaklar şeklinde oral mukozada her alanda görülebilirler. En önemli özellikleri, bu plakların kazımakla kolayca kaldırılabilmesi ve altından eritemli, kanamalı hiperemik mukozanın görülmesidir.
Anguler stomatit çoğu kez, intraoral kandidalara eşlik eder.
Laboratuar tanısı smearda gram(+) boyası ile boyanan mantar hayfalarını (miçelyum) görerek ve eksfoliye olmuş epitel hücrelerinin eşliği ile olur.
Tedavisi için öncelikle altında yatan etken bulunmalı ve mümkünse ortadan kaldırılmalıdır. Lokal terapi olarak % 1’lik metilen mavisi atuçmanları, bikarbonat gargaraları basit durumlarda yeterli olabilir.
Nistatin, amfotericin, clotrimazal, nicanazal pimericin gibi antifungal süspansiyon veya pomadlar lokal olarak kullanılabilir.
Kronik mukokutanöz kandidiaziste bir dermatolog ile konsültasyon uygun olacaktır.
Nadiren kandidal sepsis komplikasyonu gelişebilir.
b. Aktinomikoz
Etkeni oral kavitede saprofit olarak bulunan aktinomiçes israeli’ dir.
( a. bovis ; a. propionicus da olabilir)
Diş çekimi, çene fraktürü, pulpa kanalı, derin cep gibi bölgelerde ilk enfeksiyonunu yaparak organizmaya girer.
Büyük çoğunlukla submandibuler bölge ve alt çene köşesine (angulus mandibula) lokalize olur. Çok sert subkutan şişlik olur. Sonra bu şişlik üzerinde birden fazla sinüsler açılır, süpürasyon başlar. Bunlardan mantar kolonilerinin izlenebilmesi mümkündür ve hidrojen sülfür kokusu vardır. Bu apselerle nekroz sahaları oluşabilir. Oral kavite içinde ağrısız, fistülize olmayan tümöral kitle şeklinde aktinomikomlar oluşabilir. Bunların çevresinde atipik ülserler gelişerek karsinomları taklit edebilir.
Klinik olarak apse tanısıyla tedaviye alınan hastalarda etkenin ortadan kaldırılmasına rağmen iyileşmeyen, ekstraoral subkutan apseler ve beraberinde multiple fistüller, aktinomikozu düşündürmelidir.
Uzun süre tedavi edilmezlerse kemiğe geçerek osteomyelitlere sebep olacağı gibi, menenjit, beyin apsesi, diğer mikroorganizmaların septisemisi gibi komplikasyonları unutulmamalıdır. Tedavisi etkenin eliminasyonu, açık yara tedavisi iyod iyonoforezi, antimikotik ilaçlar ve radyoterapi ile yapılmalıdır.
4. Enfeksiyöz Mononükleoz (Kissing disease, akut benign lenfoblastozis)
Etken : Epstein – Barr virüs (EBV)
Lenfoproliferatif bir hastalıktır.
Kuluçka dönemi 30-50 gündür.
Kontaminasyon : Direk temas, damlacık enfeksiyonu
Klinik bulgular : Ateş, boğaz ağrısı, lenf nodlarında büyüme (generalize lenfadenopati), özellikle servikal lenflerde belirgin büyüme.
Oral bulgular:
Akut gingivitis
Stomatitis
Palatinal peteşiler (300-500 taneye varabilen)
Tonsiller eksuda
Uvula ve yumuşak damakta ödem
Laboratuar bulgular:
Periferal kan yaymasında atipik (monosit benzeri) lenfositlerin görülmesi
Paul-Bunnell antibadi testi, EBV antibadi titresinin artmış olarak görülmesi
Ayırıcı tanı: Herpetik gingivostomatit, lösemi,
Palatinal peteşiler HIV’ deki peteşilerle benzeşebilir.
Tonsiller eksuda varsa, difterinin pseudomembranı ile benzeşir
(disfaji, boğazda ödem olursa hava yolunu tıkar).
Komplikasyonları: Nadiren izole alt motor nöron fasial paralizisine neden olur.
EBV Burkitt lenfomadan da sorumlu tutulur
Sentetik penisilin enfeksiyon sırasında kullanılırsa (amoxycilline,ampicillin) morbilliform generalize döküntüler oluşabilir.
Bu benzer görüntü lenfositer lösemide de olabilir.
EBV virüsü infeksiyöz mononükleoz dışında şu hastalıklarla da ilişkilendirilebilir:
Duncan hastalığı
Hairy lökoplaki
Burkitt lenfoma
Bazı neoplazmalar
Tedavi: Spesifik bir tedavisi yoktur. Hastalık genellikle kendiliğinden iyileşir.
5. Sistemik hastalıkların oral bulguları
Sistemik hastalıkların bazılarında spesifik oral mukoza lezyonları görülebilir;
-
Tüberküloz
-
Sifiliz
-
Gonore
-
Çocukluk hastalıkları ( Kızamık, Çiçek , Suçiçeği )
a.) Tüberküloz
Etken: Pulmoner hastalığın bir komplikasyonu olarak, Mycobacterium tuberculosis’in balgam yoluyla oral mukozaya gelerek, lezyonlar oluşturmasıyla meydana gelir.
Etyoloji: Gingival çatlak, perikoronitisli dişler, pulpası açık dişler, oral mukozadaki ülserasyonlar
İnkübasyon: Oral mukozadan girdikten 2-3 hafta sonra toplu iğne başı kadar tüberküller olur. Daha sonra bunlar krater şekilli ülserlere dönerler.
Klinik bulgular: Ağrısız, krater tarzında (veya yüzeysel de olabilir), yüzeyi pürtüklü, sınırları düzenli olmayan ülserlerdir. En çok dilde görülürler. Lenfadenopati ve özellikle servikal lenfadenopati olur.
Daha sonra lenfler fistülize olurlar ve scrofula denen bulgu açığa çıkmış olur. Bu fistülizasyon her zaman görülmeyebilir. Hastalık geçirildikten sonra bazı hastalarda lenf nodları kalsifiye olarak görülebilir.
Laboratuar bulgular:
Balgam kültüründe mikroorganizma üretilir.
Smearda Ziehl- Neelsen boyamasında mikroorganizma izlenir.
Biopsi yapılabilir.
Tüberküloz oral lezyonlarının ayırıcı tanıları, ülserlerin klinik benzerlikleri nedeniyle malign lenf patolojileri ve squamoz karsinoma ile yapılmalıdır.
Tedavisi, bilinen tüberküloz antimikrobial tedavisi ile beraber mikroorganizmanın giriş yolunun eliminasyonu şeklindedir.
b.) Sifiliz:
Etken: Treponema Pallida
İnkübasyon:10-90 gündür.
Kontaminasyon: Cinsel temas, direk temas (anneden bebeğe)
Klinik bulgular:
Akkiz sifiliz üç klinik safhadadır.
Primer sifiliz
Sekonder sifiliz
Tersiyer sifiliz
Bir de sifiliz hastası hamilelerden doğan çocuklarda görülen “ konjenital sifiliz” klinik tablosu vardır.
Primer Sifiliz’ de spesifik oral mukoza lezyonu şankr’dır. Virüsün girdiği yerde açığa çıkan lezyondur. Papül olarak başlayan lezyonun birkaç günde yüzeyi açılır. Ağrısız şişlik gösteren, tabanı sert ülserasyonlar oluşur. Bu lezyona regional lenfadenopati eşlik eder. Bu lenfler palpasyonda kauçuk kıvamında, hareketsiz nodlardır.
Şankr lokalizasyonu genellikle dudak, dil, damak ve daha ender olarak gingivadadır. Şankr enfektif bir lezyondur. 8-9 haftada skar bırakmadan iyileşir.
Sekonder Sifiliz’in spesifik lezyonu roseol’dür (erosiv plaklar). Şankrdan 5-7 hafta sonra, bazı kaynaklar göre de 6-8 hafta sonra açığa çıktığı bildirilmektedir.
Hastada sistemik bulgular; ateş, kırıklık, generalize lenfadenopati olabilir.
Deride kızamık hastalığının döküntülerine benzeyen döküntüler görülebilir.
Oral kavitedeki erosiv plaklar (plak müköz) yüksek enfeksiyöz lezyonlardır. Eritemli yüzeye oturmuş, düz, sığ, ağrısız, oval veya yuvarlak mukozal ülserasyonlardır. Erosiv plaklar genital mukozada da olabilir.
Ayırıcı tanı, HIV lezyonları, aft, coğrafik dil, coğrafik stomatit gibi lezyonlarla yapılmalıdır.
Tersiyer Sifiliz, yıllar sonra oluşan tersiyer enfeksiyondur. Spesifik lezyonu gom’dur. Bunlar nodül şeklinde lezyonlardır ve periost ile kemiği harap ederek büyük defektler oluşturabilir, özellikle sert damakta meydana gelir. Dilde ve tonsillerde de olabilir.
Dilde ayrıca papiller atrofi görülebilir, bu bölge lökoplaziye yatkındır ve eğer lökoplaki gelişirse bu lezyon obligat prekanserözdür.
Kongenital Sifiliz; Eğer anne sifiliz hastası ise çoğunlukla abortus olur.
Bebek doğarsa bazı bulgular açığa çıkabilir:
Hutchinson dişleri : üst molarlar fıçı şeklinde, kesiciler yarımay şeklindedir.
Keratitis
Kulak bozuklukları
Spesifik oral mukoza bulgusu yoktur.
c.) Gonore
Etken, genital gonoredir. Genital gonorenin orogenital kontaminasyon ile oral mukozaya inokulasyonuyla meydana gelir.
Oral bulguları hafif enantemlerden, ülsere lezyona kadar görülür.
Spesifik oral mukoza lezyonu yoktur.
Ayırıcı tanısı, herpetik gingivostomatit, difteri gibi oral mukoza ülserasyonları ile yapılmalıdır.
B. Enfektif olmayan stomatitler
-
Aftöz stomatitler
-
Behçet hastalığı
-
HIV – ilişkili oral ülserasyonlar
-
Eritema Multiforme
-
Pemfigus Vulgaris
-
Müköz membran pemfigoidi
-
Lupus eritematozus
-
Oral mukozanın travmatik ve kimyasal yaralanmaları
-
İlaç nedenli oral lezyonlar
-
Allerjik stomatitis
1. Aftöz Stomatitler
a. Minör aft
b. Majör aft
c. Herpetiform ülserasyonlar
d. Bednar aftları
e. Behçet hastalığının oral ülserleri
a. Minör aft
Etken : Bilinen bir etkeni yoktur.
İnsidans : Populasyonun % 10-30’ unda görülür.
Kadınlarda biraz daha fazla olduğu bilinmektedir.
Etyolojisi : Lokal irritasyonlar
Psişik stres, ani sigarayı terk
Gastrointestinal sistem hastalıkları
Hormonal değişiklikler
Bazı yiyecekler (patlıcan, domates, ceviz)
Genetik dispozisyon
B12 vitamini eksikliği, folik asit eksikliği, demir eksikliği
(Aftlı hastaların % 20’ sinde bu durumlar görülür).
Enfeksiyon (streptokokların L formu da aftlardan sorumlu tutulmuştur).
İmmünolojik anomaliler
Coeliac hastalığı (aft hastalarının % 5’ ini oluşturur).
Klinik görünüm :
Aftlar keratinize olmayan oral mukozada açığa çıkarlar. Ülser oluşmadan 24 - 48 saat önce o bölgede hassasiyet olabilir.
Aft ülserleri yangılı, hafif ağrılı ülserasyonlardır. Aftöz lezyonlarla beraber regional lenfadenopati vardır. Bu ülserasyonlar üzerleri plak kaplı, çevresi hiperemik haleli,
2-6 mm. çapında, genellikle 1-3 adet olarak açığa çıkar ve herhangi bir tedavi ihtiyacı olmadan 7-10 gün içinde kendiliğinden iyileşirler. Aft ülserlerinin öncelikle veziküllerle başladığı bildirilmektedir. Ancak aftları bu aşamalarında izleyebilmek pek mümkün değildir.
Ayırıcı tanı: Herpetik ülserler
Travmatik ve kimyasal ülserler
Sifiliz 2.dönem lezyonları
Behçet hastalığının oral ülserasyonları
El, ayak, ağız hastalığının oral ülserleri
Eritema multiforme ülserleri
-
Majör aft (Sutton hastalığı; Periadenitis Mukoza Nekrotika Rekürrens; Mikuliç aftı)
Klinik : Çok yaygın olarak görülmezler. Görüldüklerinde genellikle 1-5 tanedir.
Bu ülserler minör aftlara göre daha büyüktürler. 1-2 cm. çapında, ağrılı, 3-6 hafta kadar oral mukozada kalabilen dirençli ülserlerdir. Derin ülserli olgularda iyileşmesi skarlı olabilir. Majör aftlarla birlikte regional lenfadenopati ve subfebril ateş görülebilir.
Ayırıcı Tanı: El, ayak, ağız hastalığının oral ülserasyonları
Herpetik ülserasyonlar
Şankr
Sifiliz 2.dönem lezyonları
Eritema multiformenin oral ülserasyonları
Malign ülserasyonlar
Tbc ülserasyonları
c. Herpetiform ülserasyonlar
Bilinen bir etkeni yoktur. 20-30 yaşlar arasında daha çok kadınlarda görülen, yaygın olmayan bir patolojidir. Aftöz bir lezyon olduğu için non-keratinize mukozalar etkilenir. Aftöz ülserler aynı anda oral mukozada onlarca, hatta yüzlerce olabilir.
Ülserler minör aftlarda olduğu gibi 1-2 mm. çaplarındadır. Daha sonra bunlar birleşerek irregüler ülserler oluşturabilirler. Bu ülserlerin etrafında parlak bir eritemli halka vardır. Ülserler oldukça ağrılıdır. Ancak ateş ve gingivitis gibi sistemik bulgular yoktur. 10-14 gün içinde kendiliğinden iyileşirler.
Ayırıcı Tanı: Herpetik stomatitler
Herpanjina
Eritema multiforme
d. Bednar aftları (Ulcus Pterygoidea Bednar)
Süt bebeklerinde damakta görülen travmatik, yüzeysel ülserlerdir, epitelial defektlerdir. Bebeklerin ağız temizliği yapılırken pterigoid çıkıntının üzerine yapılan mekanik travma nedeniyle sert damağın tüber maksilla komşuluğundaki bölgede meydana gelir.
Aftöz lezyonların tedavisi ;
Aftöz lezyonların bilinen bir etkeni olmadığı için efektif bir tedavisi yoktur. Bu nedenle tedavileri genellikle semptomlara ve rekürrense yöneliktir.
2. Behçet hastalığı
Etken: Otoimmün olduğu düşünülen multisistemik inflamatuar bir hastalıktır.
Sebebi ve prognozu belirsizdir.
İnsidans: 20-40 yaş arası, daha çok erkeklerde görülür. Yayılımı İngiltere’ de ve Amerika Birleşik Devletleri’ nde oldukça azdır. Dünyada en çok Japonya’ da yaygındır. Göreceli olarak Türkiye’ de de yaygındır.
Klinik bulgular: Behçet hastalığının tanısında kullanılan klinik görüntüleri majör ve minör bulgular olarak incelemek doğru olacaktır.
Majör bulgular: Rekürrent oral ülserasyonlar (Majör aftöz ülserler) % 90-100.
Genital ülserasyon
Göz bulguları (Uveit, retinal vaskülit, iridosiklit) % 30-90.
Deri lezyonları %50-80
Eritema nodosum
Subkutanöz tromboflebit
Derinin hiperirritabilitesi
Deride döküntüler, püstüller
Minör bulgular: Artralji veya artrit
Gastrointestinal sistem lezyonları
Trombotik vasküler lezyonlar
Santral sinir sistemi tutulumu
Ailede Behçet hastalığı anamnezi
Oral ülserasyonlar genellikle karakteristik ilk bulgudur. Bu nedenle Behçet hastalığının ayırıcı tanısı öncelikle aftöz stomatitlerle yapılır.
Bunun dışında ayırıcı tanıda aşağıdaki patolojiler de düşünülmelidir :
Reiter sendromu
Eritema multiforme
Steven Johnson sendromu
Sikatrial pemfigoid
Ülseratif kolit
Behçet sendromu tanı ölçütleri;
Tekrarlayan oral aftların olması koşuluyla
Tekrarlayan genital ülserler,
Göz tutulumu,
Deri lezyonları
Paterji testi pozitifliği bulgularından ikisinin bulunması
Paterji testi: hastanın önkol derisine 5 mm. derinliğe (dermise) kadar steril bir iğne batırılır. Reaksiyon 24-48 saatte eritemli bir halka ile çevrili 1-2 mm. çaplı papül, daha sonra steril püstül haline dönebilir. Paterji testinin pozitif olması Behçet hastalarında pozitif tanı kriteri olarak kabul edilir.
Laboratuar bulguları:
Behçet sendromunun spesifik laboratuar ve histopatolojik bulgusu yoktur. Ancak spesifik bir bulgu olmamakla beraber, kanda HLA - Bw 51, B 5, B 12, B 27 artmış olarak bulunabilir.
Tedavi: Çoğu kez semptomatiktir. Bununla beraber ciddi olgularda sistemik steroidler, immünosupresifler, colchicine ve dapson gibi ilaçlar çeşitli etkilerden dolayı kullanılmaktadır.
-
HIV ilişkili oral lezyonlar
-- Oral kandidiazis; Genellikle herpes labialis ile beraber görülür. Daha çok, thrush (%6,6) ve eritematöz kandidiazis (% 2,1) formunda görülürler.
-- Kaposi sarkoma (% 1,6) oral kavitede daha çok damakta uni veya multinodülerdir. Erken dönemde pigmente makül, papüller, sonra soliter veya multiple lobüle ülserli veya ülsersiz tümörler şeklindedir.
AIDS’ in geç bulgularındandır. Özellikle erkek homoseksüellerde daha sık görülür.
-- Hairy lökoplaki ( % 18,7). HPV’nin sebep olduğu düşünülür.
Dilin lateral yüzeyinde görülen, prekanseröz olmayan lökoplakik lezyonlardır.
-- Rekürrent herpes simplex
-- Diğer viral enfeksiyonlar: HPV --- Condylomata acuminata
VZV --- Zona
CMV --- Molluscum contagiosum
- Ülseratif gingivitis (Nekrotizan)
- Aftöz tip ülserler (% 2)
- Likenoid lezyonlar
-Trombositopeni bulguları : Spontan kanama, peteşiler
-Lenf bulguları : Lenfadenopati , lenfomalar
-Tükürük bezi şişlikleri
-Hiperpigmentasyonlar:
Sekonder Addison (Adrenallerin fungal destrüksiyonu nedeniyle ortaya çıkar.)
Zidovudine,clofazimine gibi ilaçların tedavisinin komplikasyonu
İdiopatik
-
Eritema Multiforme
Etken: Bir organizma değildir , otoimmün olduğu düşünülür.
İnsidans: 20-40 yaş; erkekler
Etyolojisi karanlık olmakla beraber, farklı birçok durum düşünülmektedir.
İlaçlar (sulfamid, barbitürat, hidantoin, karbamazepin, penisilin,
fenil butazon, fenbufen)
Enfeksiyonlar (Herpes simpleks, mycoplasma, influenza), HIV,
Radyasyon, tümör, kollagen hastalıklar,
Endokrin faktörler
Menstruasyon
Dermatolojik bulgular; deride aniden açığa çıkan, kırmızı makül ve papüller simetrik olarak, avuçlarda ,ayak tabanlarında,yüz, boyun, gövdede lokalizedir.
Lezyonlar 24 - 48 saat arasında 1–2 cm. çapa çıkar ve iris lezyonları olarak adlandırılır. Bazen deri lezyonları büller şeklinde de görülebilir.
Oral lezyonlar eritemli, küçük veziküller olarak başlar, rüptüre olur ve yüzeyleri nekrotik pseudomembranla kaplı erozyonlar meydana gelir. Bunlar çok ağrılıdır.
Oral lezyonlar, kavitede her yerde görülmekle beraber dudaklarda ve ağzın anterior bölümünde daha sık görülür.
Hastalığın sistemik klinik bulguları :
Ateş, artralji, kırıklık,
Konjuktivit,
Vajinit, balanit
2-3 haftada kendiliğinden iyileşme eğilimindedir. Birkaç ay aralıklarla tekrar edebilir.
Ayırıcı Tanı : Stomatitis medikamentoza
Pemfiguslar
Büllöz ve erosiv liken planus
Sikatrisiyel pemfigoid
Primer herpetik stomatitis
Rekürrent aftöz ülser
Behçet sendromu
Alt gruplarıyla karışır, eritema multiforme ülserleri görülür.
Steven-Johnson sendromu
Toksik epidermal nekroliz
-
Steven-Johnson sendromu : Farklı olarak, sistemik hastalık bulguları daha ağırlıklıdır. Ateş, öksürük, kırıklık, boğaz ağrısı, artralji, myalji, diare, kuvvetsizlik gibi klinik bulgular görülebilir.
Müköz membranlarda büllöz lezyonlar ve erozyonlar vardır.
Ülserler pseudomembranlı, ağrılı, hemorajiktir.
Göz bulguları yaygındır. Konjuktivit, üveit, panoftalmit gibi göz bulgularının yanı sıra bazen korneal lezyonlar gelişerek körlük oluşabilir.
Genital bulguları da vardır: Vulvovajinit, balanit
-
Toksik epidermal nekroliz (Lyell hastalığı)
Bütün vücuda 24 saatte yayılan lezyonlarıyla, Steven-Johnson’ ın çok daha ağır seyreden ve iç organları da tutabilen bir formudur.
Histopatoloji; Spesifik bulgusu yoktur.
Tedavi;
Eritema Multiforme --- Sistemik steroid
Steven- Johnson --- Yüksek doz sistemik steroid ve gerekirse antibiotik
Toksik epidermal nekroliz ---Yüksek doz sistemik steroid, antibiotik,
sıvı ve elektrolit replasmanı.
5. Pemfigus
Etken; Kronik otoimmün deri ve mukozaları etkileyen büllöz bir hastalıktır.
İnsidans; Hastalık Akdeniz ırklarında daha sıktır. Yunan, İtalyan, Yahudiler.
Bununla beraber ailevi yatkınlık görülmemiştir.
4 grubu vardır;
P.vulgaris: İlk tutulum çoğu kez oral kavitedir.
P.vegetans: Oral lezyon olabilir, erozyonlu bölgede hipertrofik
granülasyonlar gelişir. Oldukça nadirdir.
P.foliaceus: Oral lezyon çok nadirdir.
P.eritematosus: Oral lezyon çok nadirdir.
Pemfigus Vulgaris
İnsidans: Kadınlarda, 40-60 yaşlar arasında daha sık görülür.
Pemfigusların en yaygın tipidir, olguların % 90-95’ i bu tiptir.
Olguların % 68’ den fazlasında da ilk bulgular oral kavitededir.
Klinik bulgular:
Lezyon öncelikle ağızdadır, sonra deriye yayılır. Hızla rüptüre olan, ağrılı, irregüler erozyonlar gösteren büller vardır (oral kavitede bül görmek zordur, çok frajil olduğundan hemen ülsere olur). Ülserlerin ağrılı oluşu, disfajiye neden olabilir.
Oral kavitede bütün yüzeylerdedir, öncelikle: Yumuşak damak
Bukkal mukoza
Alt dudak
Olguların % 13’ü de diğer bölgelerdedir.
Gingival tutulum desquamatif gingivitis olarak bilinir.
Ülserler koyu fibrin tabakasıyla kaplı olabilir.
Pemfigus diğer mukozaları da etkileyebilir. Özellikle; anterior nazal mukoza, konjuktiva’ yı sıklıkla tutulabilir.
Eğer tedavi edilmezse elektrolit ve sıvı kaybı nedeniyle ölümcül olabilir.
Bazen de sekonder enfeksiyonlar tehlikeli boyutlar kazanabilir.
Uzun süreli immünosupresif tedaviye iyi cevap verir.
Laboratuar bulguları:
İmmünoflouresan tetkik ile intersellüler bölgedeki otoantibadiler görülür.
St.spinozumun epitel hücrelerinde akantoliz görülür (İntraepiteliyal ayrılmalar).
Tzanck testi pozitiftir. Vezikülobüllöz hastalıklarda kabarcık tabanından alınan örneğin sitolojik tetkikinde epitelyum hücrelerinin varlığı, patolojinin, bağ dokusunun üzerinde epitelyum katmanlarında olduğunu gösterir. Tek başına akantolitik hücrelerin (yuvarlak şekilli, büyük ve koyu, hiperkromatik boyanan çekirdeği olan, dar bazofilik sitoplazmalı hücreler) gözlenmesi, temel patolojinin primer akantoliz olduğu başta pemfigus grubu otoimmün büllöz hastalıkların bir bulgusudur. Büllöz pemfigoid, Stevens-Johnson sendromu ve eroziv liken planus’da akantolitik hücreler bulunmaz. Akantolitik hücrelere eşlik eden çok çekirdekli dev keratinositlerin varlığı ise herpes simpleks, suçiçeği veya zona zoster gibi viral hastalıklar için karakteristiktir.
Nikolsky testi pozitiftir. (Epidermisin yüzeyel kısmı, hafif basarak kaydırma şeklinde uygulanan basınçla hareket eder, epitelde ayrılma ve bül oluşumu gözlenir, buna Nikolsky belirtisi denir.)
Ayırıcı tanı; Sikatrisiyel pemfigoid
Büllöz pemfigoid
Dermatitis herpetiformis (Duhring hastalığı)
Eritema multiforme
Erosiv veya büllöz liken planus
Herpetik gingivostomatit
Aftöz ülserler
Amiloidozis
Pemfigus’ un altında lenfoma ve lösemi yatıyor olabilir. Bu durum paraneoplastik pemfigus olarak bilinir.
-
Sikatrisiyel (Cicatricial) pemfigoid (Benign müköz membran pemfigoidi)
Etken: Bilinen etkeni yoktur.
İnsidans: Kadınlarda daha sık görülür. Hastaların çoğu 50 yaş üzerindedir. Pemfigus vulgaristen daha yaygın olduğu söylenebilir. Etnik bir seçimi yoktur.
Klinik bulguları: Deri bulguları çoğu kez yoktur veya çok azdır.
Oral kavite bulgularıyla beraber göz bulguları görülebilir. Oral lezyonlar gingivada (desquamatif gingivitis) daha çok olmakla beraber, bütün bölgelerde olabilir.
Veziküller bazen hemorajik olabilir. İlk lezyon vezikül veya bül’ dür, bunlar rüptüre olur, daha sonra erozyonlu yüzey oluşur. Sonuç olarak iyileşme, skarsız veya skar gelişmesiyle olur. Bu lezyonlar rekürrenslerle devam eder.
Göz lezyonlarında konjuktiva tutulumu olur. Bu tutulumlar simblefarona (göz kapaklarının göz küresine yapışması) neden olabilir, kalıcı körlüğe kadar gidebilir. Nadiren diğer squamoz mukozaları da tutabilir.
Histoloji: İmmünofluoresan bazal tabaka boyunca yayılan immün kompleksleri gösterir. Subepiteliyal hücrelerde ayrılma vardır.
Nikolsky bulgusu pozitiftir.
Tzanck testi negatiftir.
Ayırıcı Tanı: Pemfigus vulgaris
Büllöz pemfigoid
Erosiv veya büllöz liken
Dermatitis herpetiformis
Eritema multiforme
Steven-Johnson
Lupus Eritematozus
Tedavi: Öncelikle lokal kortikosteroid uygulamaları (krem, intralezyoner enjeksiyon) yapılmalıdır. Ağır olgularda sistemik kortikosteroidler veya immünosupresifler kullanılabilir. Bazı çalışmalar uzun süre tetrasiklin kullanımının yararlarını göstermiştir.
7. Diskoid Lupus Eritematozus (DLE)
Lupus eritematozus, sistemik bulgularla veya izole mukokutanöz lezyonlarla karakterize, çeşitli klinik formları olan otoimmün kronik inflamatuar bir hastalıktır.
DLE bu hastalığın en yaygın formudur.
İnsidans: Oral mukoza % 15-20 olguda etkilenir, genellikle deri lezyonlarıyla ilişkilidir. Çok nadir olarak oral mukoza lezyonları, deri bulguları olmadan açığa çıkar.
Klinik bulgular: Deri lezyonları menekşe renginde papül ve lekeler şeklindedir.
Bu lezyonlar sağlam deriden iyi sınırlarla ayrılmıştır, telenjektazi ve atrofiyle beraber skar gelişir.
DLE lezyonu sıklıkla boyundadır. Yüz, kafa derisi ve kulaklarda da görülür.
DLE’nin yüzde karakteristiği kelebek görünümlü lekelenmedir. Deri lezyonları aylarca, hatta yıllarca dayanıklı olabilir. Oral mukoza lezyonları merkezi atrofik kırmızı,
iyi sınırlı lezyonun kenarından yayılan beyazımsı çizgilenmeler şeklindedir.
Eritemli bölgede telenjektaziler ve küçük beyaz noktalar görülebilir.
Bukkal mukozada en çok etkilenen bölgeler, alt dudak, damak, gingiva, dildir.
Laboratuar bulguları:
İmmünofluoresan tekniğiyle,deri ve mukoza örneklerinin %75’inde subepidermal immünoglobulinler bulunur.
Sistemik lupustaki bulgular (serum antinükleer antibadi, anti-double-stranded DNA antibadisi) diskoid lupusta çoğu kez bulunmaz.
Ayırıcı tanı; Lökoplaki
Eritroplaki
Liken planus
Sikatrisiyel pemfigoid
Geografik glossit
Sifiliz
Tedavi; Oral lezyonlar, lokal ve sistemik steroidler ve antimalariallar ile tedavi edilir.
8. Oral mukozanın travmatik ve kimyasal yaralanmaları
Travmatik yaralanmalar:
Travmatik hemorajik bül, travmatik hematom
Kronik yanak ısırma
Diş fırçalama sebepli erozyon
Factitous ülser (kendi kendini yaralama)
Pamuk rulo sebepli ülser
Epulis fissuratum, papiller hiperplazi
Palatal hipertrofi (gereksiz protez süksiyon boşlukları nedeniyle)
Anestezi sebepli palatal nekroz
Kimyasal yaralanmalar:
Aspirin yanığı,
Fenol yanığı
Ojenol yanığı
Alkol yanığı
Akrilik rezin yanığı
Paraformaldehit yanığı
Aspirin, alkol v.s. yanığı yüksek konsantrasyonda alkol eriyikleri veya aspirin gibi ilaçların diş ağrısını gidermek için, hatalı bir davranış olarak mukozaya uygulanmasıyla oluşan yüzeysel yanıklardır. Klinik olarak lökoplaki gibi gözükebilir. Etkenin ortadan kalkmasıyla lezyon çabucak ortadan kalktığından tedaviye gerek yoktur.
9. İlaç nedenli oral lezyonlar
İlaçlara lokal reaksiyonlar
a. Kimyasal irritasyonlar
b. Oral floranın bozulması
Sistemik ilaç reaksiyonları
c.. Kemik iliğinde depresyon (peteşi)
d. Hücresel immünite depresyonu
e. Likenoid reaksiyonlar
f. Eritema multiforme (Steven-Johnson)
g. Toxic epidermal nekroliz
h. Eritem fix
Diğer etkenler
i. Gingival hiperplaziler
j . Pigmentasyon
k. Kuru ağız
a. Kimyasal irritasyonlar: Kimyasal yanıklarda lezyonlardan en sık görüleni, ağrıyan dişe komşu mukozaya topikal olarak uygulanan aspirinin yaptığı irritasyonlardır.
b. Oral floranın bozulması: Uzun süre kullanılan topikal antibiyotiklerin (özellikle tetrasiklin) ağızdaki hassas organizmaları öldürmesiyle, dayanıklı olan bir diğeri çoğalır. Özellikle bu yolla kandidalar atrofik veya pseudomembranöz kandidiazise neden olurlar.
c. Kemik iliği fonksiyonunda depresyon: Feniton (phenytoin) kullanımı, folate eksikliği ve makrositik anemiye neden olabilir.
Antibakterieller (co-trimoxazole), chloramphenicol, analjezikler (aniclophyrine), phenothiazine, antitiroid ilaçlar lökopeni ve agranulositoza neden olur.
d. Hücresel immünitenin bozulması: Fırsatçı enfektif lezyonlar açığa çıkabilir. e. Likenoid reaksiyonlar : Antimalarialler, altın (Romatoid artrit ve kollagen doku hastalıklarında kullanılır), metil dopa (antihipertansif), klinik ve histopatolojik olarak liken planusla ayrılamayan reaksiyonlara neden olabilir. Bu reaksiyonun mekanizması bilinmemektedir.
f. Akut eritema multiforme : Özellikle sulfonamid, barbitüratlar veya diğer ilaçlar akut eritema multiforme reaksiyonlarına neden olabilir. Bu reaksiyon oldukça ciddi olabilir.
g. Toksik epidermal nekroliz: Altın tuzları, fenilbutazon, barbütiratlar ve diğer ilaçlar buna sebep olabilir. Eritema multiforme spektrumunun sonunda çok tehlikeli ve ciddi bir ilaç reaksiyonudur. Oral ülserasyonlar dermal bulgulardan önce açığa çıkabilir. Erken tanı ve tedavi çok önemlidir. Ölümcül olabilir. Oral ülserler iyileşirken, liken planus örnekleri kalabilir.
h. Eritem fix (Fixed drug eruptions) : Sulfonamid, tetrasiklin, penisilin, iyot analjezikler, aspirin, kinin, sakarin bu tür reaksiyonlara neden olabilir. İlaç alımından 2-3 gün sonra sınırları belirgin, yuvarlak, kırmızı-mor renkli bir leke oluşur.
Subjektif şikayet yoktur. Lezyon intraoral, perioral, deri, göz çevresi ve genital bölgede oluşur. Çoğunlukla eritem ile birlikte sınırları belirgin bir pigmentasyon da oluşabilir.
Bu lekelerin tekrarlanması hep aynı yerdedir. Bazen deride bül de oluşabilir.
Eritem 7-10 gün içinde kendiliğinden kaybolur.
i. Gingival hiperplazi:
Phenytoin (dilantin)
Ca kanal blokürleri (nifedipine, diltiazem)
Cyclosporin gibi ilaçlar dişetlerinde fibröz hiperplazilere neden olabilir.
j. Oral pigmentasyonlar: Civa, kurşun, bizmut gibi ağır metaller marjinal dişetlerinde pigmentasyonlara neden olabilirler.
Fizyolojik pigmentasyonlarda renklenme yapışık dişetindedir.
Topikal kullanılan bazı ilaçlar (gargaralar, antibiotikler, Fe preparatları) mukozalarda boyanmalara neden olabilir. Marjinal dişetlerinde renklenmeler tek başına metal intoksikasyonunun belirtisi değildir.
k. Xerostomia: Antimuskarinik etkili ilaçlar (atropin benzeri), trisiklik antidepresanlar, antiasitler xerostomiaya neden olurlar.
10. Allerjik stomatitler
Ağız içinde sıklıkla akrilik allerjileri görülür.
Allerjik akrilik stomatitleri diffüz eritem, ödem, genellikle vezikül ve erozyonlarla karakterizedir.
Lezyon özellikle protezle kontak halindeki bölgelerdedir.
Yapılan deri testine genellikle pozitif cevap alınır.
Tedavisinde protez ağızdan uzaklaştırılır.
Dostları ilə paylaş: |
|
http://azkurs.org/kemoterapi-hemsiresi-gorev-yetki-ve-sorumluluklari.html
|
Kemoterapi hemşİresi GÖrev yetki ve sorumluluklari
|
|
KEMOTERAPİ HEMŞİRESİ GÖREV YETKİ VE SORUMLULUKLARI
|
|
KODU: KU.GÖR.56
|
YAYIN TARİHİ: OCAK 2016
|
REVİZYON NO: 00
|
REVİZYON TARİHİ:
|
SAYFA NO: 1/1
|
GÖREV TANIMI
Sağlık bakanlığınca onaylanmış kanser erken teşhis,tarama ve eğitim hemşireliği programı sertifikasına sahip
görevli ve yetkili sağlık personelidir.
BAĞLI OLDUĞU BİRİM
İdari Olarak : Sağlık Bakım Hizmetleri Müdürü
İşleyiş Olarak : Kemoterapi ünitesi sorumlu hekimi
GÖREV YETKİ VE SORUMLULUKLAR
Sorumlulukları : Kurumun ve Sağlık Bakım Hizmetleri Müdürü belirlediği politika, hedef, kural ve düzenlemeler
doğrultusunda hemşirelik hizmetlerinin yerine getirilmesini ve ünitedeki hizmet sürekliliğini sağlamaktır.
Görevleri :
Birey ve aileye, uygulanması planlanan kemoterapi/biyoterapi protokolü, potansiyel yan etkilerine
ilişkin özbakım önlemleri ve antiemetik şeması gibi konularda uygun öğretim planı yapar, uygular ve
değerlendirir.
Birey ve yakınlarının hastalık, tanı ve tedavi seçenekleri ile bakım konusunda sorularını yanıtlar, gerekli
durumlarda hekime yönlendirir.
Kemoterapi/biyoterapiden önce, bireye psikolojik destek sağlar ve/veya psikolojik destek alması için
yönlendirir.
Bireyin tedavi ve bakımı ile ilgili kararlara katılmasını sağlar ve destekler.
Kurumunda, kemoterapi/biyoterapiye bağlı yan etkilerin önlenmesi ve kontrolüne yönelik bakım
standartlarını geliştirir, geliştirilmesini sağlar.
Kemoterapi öncesi bireyi sistematik olarak değerlendirir; kapsamlı öykü alır ve fizik değerlendirme
yaparak objektif ve subjektif verileri elde eder.
Tedavi öncesi laboratuar bulgularını değerlendirir. Bir önceki tedavinin toksisitelerini değerlendirir
(infeksiyon, nötropeni, stomatit vb).
Kemoterapi/biyoterapinin güvenli uygulanmasını sağlar.
Bilgilendirilmiş onayın alınıp alınmadığının kontrol eder.
Periferal IV ya da santral venöz kataterler, port katater uygulamalarını izler (infüzyon hızı ve infiltrasyon
bulguları yönünden).
İnfüzyon tamamlandıktan sonra iğnenin çıkarılması, santral ya da port katateri uygun miktarda serum
fizyolojik ile yıkadıktan sonra tedaviyi sonlandırır.
İnfüzyon süresince hastayı ekstravazasyon, anaflaksi, hipotansiyon, hipertansiyon, yüksek ateş,
bronkospazm, larengospazm vb. yönden gözler, girişimde bulunur ve kayıt tutar.
Birey ve/veya ailenin girişimlere yanıtını ve hedeflenen sonuca ulaşılıp ulaşılmadığını sistematik olarak
değerlendirir.
Bireye tedaviye bağlı oluşabilecek yan etkilerle (bulantı-kusma, diyare, konstipasyon, stomatit,
yorgunluk vb.) baş etme yöntemlerini anlatır. Tedavi süresince dikkat etmesi gereken konularda hastayı
uyarır, bilgilendirir
Palyatif Bakım Süresince;
Hemşire birey ve ailesine sürekliliği olan bir duygusal destek sağlar.
Hastanın ağrı ve diğer semptomlarını değerlendirir ve yönetimini sağlar, birey ve ailesini evde semptom
kontrolünü yapabilmeleri konusunda bilinçlendirir.
Birey ve ailesinin hastaneye ve acil hizmetlere ulaşabilme konusunda gerekli bilgileri verir.
Bireyin günlük bakımı sırasında bağımsızlığını ve kontrolünü sürdürme ve seçimlerini yapabilmesine
yardımcı olarak yaşam kalitesini arttırır.
Birey ve ailesi için var olan sosyal destekleri belirler ve destek almalarında yardımcı olur.
Birey ve ailesine hastalığın ekonomik boyutu ve alabilecekleri ekonomik destekler konusunda bilgi
Verir
Hazırlayan
KALİTE YÖNETİM DİREKTÖRÜ
|
Kontrol Eden
BAŞTABİP
|
Onaylayan
HASTANE YÖNETİCİSİ
|
Dostları ilə paylaş: |
|
http://azkurs.org/ataturk-univ-dis-hek-fak-derg-caglayan-yilmaz.html
|
Atatürk Üniv. Diş Hek. Fak. Derg. ÇAĞlayan, yilmaz
|
Atatürk Üniv. Diş Hek. Fak. Derg. ÇAĞLAYAN, YILMAZ
Cilt:19, Sayı: 1, Yıl:
2009,
Sayfa:
47-54
47
ÖZET
Dünyada en sık görülen oral ülseratif
hastalıklardan birisi olan Rekürrent Aftöz Stomatitisin
(RAS) yapılan birçok araştırmaya rağmen kesin
etiolojisi bulunamamıştır. Travma, mikrobiyal faktörler,
yiyecekler, ilaç reaksiyonları, immun bozukluklar,
hormonal dengesizlik, sigara gibi predispozan
faktörlerin ve ailesel eğilimin RAS‘ın etiyolojisinde rol
aldığı düşünülmektedir. RAS’ın kesin etiolojisi
bilinmediği için RAS için uygulanan herhangi bir küratif
tedavi yoktur ve genelde semptomatik
tedaviler
uygulanır.
Bu makalenin amacı klinisyenleri RAS’ın klinik
özellikleri, ayırıcı tanısı, teşhisi, etiolojisi, patogenezi ve
tedavisi hakkında bilgilendirmektir.
Anahtar sözcükler: Ağız mukozası, rekürrent,
aftöz stomatit
Yanma, ateşlenme, iltihaplanma anlamlarına
gelen ve Yunanca bir sözcük olan ‘aft’ kelimesi, ilk defa
Hipokrat (M.Ö. 460–370) tarafından oral ülserleri
tanımlamak için kullanılmıştır.
1
Etiyolojisi bilinmeyen,
oral mukozanın ağrılı, rekurrent, tek veya multiple
ülserasyonlarıyla karakterize enflamatuvar bir durumu
1
olan RAS, en sık gürülen non-enfeksiyoz ve non-
travmatik oral mukozal ülseratif hastalıklardan birisi
olup genel populasyonun yaklaşık %5-25’ini etkiler.
1-5
Prevalansının belirli toplumlarda %50’ye ulaştığı rapor
ABSTRACT
Despite plenty of research, the exact etiology
for Recurrent Aphthous Stomatitis (RAS), one of the
most common oral ulcerative diseases, still remains
unclear. Predisposing factors such as trauma,
microbial factors, food, drug reactions, immune
disorders, hormonal imbalance, familial tendency and
smoking are believed to be involved in the etiology of
RAS. Because of the being of exact etiology for RAS
unclear, there is not any curative therapy for it and
symptomatic therapies are usually applied. The
purpose of this review is to inform the clinicians about
the clinic features, diagnosis, differential diagnosis,
etiology, pathogenesis and management of RAS.
Key words: Oral mucosa, recurrent, aphthous
stomatitis
edilmiştir.
1-3
Prevalansı sosyoekonomik seviyesi yüksek
olan gruplarda ve kadınlarda biraz daha yüksektir.
1,5
Hastalık genellikle hayatın 2. dekadında ilk olarak
ortaya çıkar
1
, prevalansı ise 3. veya 4. dekadda zirve
yapar.
6
Bundan sonra, yaşla birlikte sıklığında ve
şiddetinde bir azalma görülür.
7
Tipik RAS lezyonları kendi kendine sınırlan-
mış, yuvarlak veya oval, ağrılı sığ ülserlerdir. Ülserler
nekrotik bir merkezden oluşur ve yalancı membranla
kaplıdır. Kenarları hafif kalkıktır. Ülserler, yüzeysel bir
*
Atatürk Üniversitesi Oral Diagnoz ve Radyoloji Anabilim Dalı, Diş Hekimliği Fakültesi
(Makale Gönderilme tarihi:
18.12.2008;
Kabul Tarihi:
20.03.2009
)
REKÜRRENT AFTÖZ STOMATİTİS
RECURRENT APHTHOUS STOMATITIS
Dr. Fatma ÇAĞLAYAN
*
Prof. Dr. A. Berhan YILMAZ
*
Atatürk Üniv. Diş Hek. Fak. Derg. ÇAĞLAYAN, YILMAZ
Cilt:19, Sayı: 1, Yıl:
2009,
Sayfa:
47-54
48
damar enfeksiyonu ve lamina proprianın yüzeysel
tabakalarında lokalize damar dışı eritrosit odaklarını
gösteren eritemli bir haleyle çevrilidir.
1
Stanley 1972’de hastalığı minör, majör ve
herpetiform olarak üç sınıfa ayırmıştır.
2
RAS
hastalarında genellikle hastalığın sadece bir tipi
bulunur. Bazen iki tip bir arada bulunabilir veya klinik
görünümde zamanla bir değişme olabilir.
Minör Rekürrent Aftöz Stomatitis
(MiRAS)
Mikulicz aftı olarak da bilinir. Adını onu ilk
defa 1898’de tanımlamış olan Johan von Mikulicz-
Radecki’den alır.
1
MiRAS, RAS’ın en sık görülen tipi
olup, tüm aftöz lezyonların %75-85’ini oluşturur.
1,2,7
Yuvarlak veya oval, 5–10 mm çapında, grimsi beyaz
bir yalancı membranla kaplı, ince eritemli bir haleyle
çevrili küçük sığ ülserlerdir. Genellikle keratinize
olmayan hareketli mukoza bölgelerinde görülür. En sık
görüldüğü bölgeler dudak mukozası, yanak mukozası,
dilin ventral yüzü veya kenarlarıdır. Nadir olarak da diş
eti, damak ve dil sırtında görülebilirler.
8
Lezyonlar 10–
14 gün içerisinde, skar bırakmadan kendiliğinden
iyileşme eğilimindedirler.
Majör Rekürrent Aftöz Stomatitis
(MaRAS)
Majör aftöz ülserler ‘
periadenitis mukoza
nekrotika rekürrens
’ (PMNR) olarak da bilinir.
1-3
RAS’ın
bu tipi için kullanılan diğer bir terim de Sutton
hastalığıdır. Çünkü ilk defa 1911’de Sutton bu hastalığı
PMNR olarak tanımlamıştır.
1,3
MaRAS, tüm aftöz
lezyonların yaklaşık %10-15’ini oluşturur ve genelde
puberteden sonra başlar.
1,2,7
Ülserlerin minor tükürük
bezlerini örten mukoza üzerinde oluşma eğiliminde
olduğuna dair bir izlenim vardır.
1
Hastalığın bu tipi
genel görünüm olarak minör aftlara benzer. Ama
prodromal belirtileri daha uzun sürer ve daha şiddetli
olabilir. Bunlar daha derin, kalkık, düzensiz kenarlı,
çapları 1 cm’yi aşan ve minör aftlardan daha ağrılı
lezyonlardır. Majör aftöz lezyonlar en sık dudaklar,
yumuşak damak ve tonsiller bölgede oluşurlar.
Lezyonlar orofarinkse ilerleyerek disfajiye sebep
olabilir.
1,7
Ülserlerin iyileşme süresi 6 haftaya kadar
çıkabilir ve iyileşmelerinden sonra skar bırakırlar.
3
Ateş, disfaji ve sıkıntı hali nadir de olsa bu duruma
eşlik edebilir. MaRAS nadiren doku destruksiyonuna
sebep olabilir.
4
Herpetiform Rekürrent Aftöz Stomatitis
(HeRAS)
RAS’ın bu tipi ilk defa 1960’da Cooke
tarafından tarif edilmiştir.
3
Herpetiform aftöz ülserler
çok nadirdir ve tüm aftöz lezyonların yaklaşık %5-
10’unu oluştururlar.
1,2,7
Bunların Herpes Simplex Virus
(HSV)‘un sebep olduğu ülserlerden ayırt edilmesi
gerekir. RAS’ın bu tipinde, sitolojik smearlar HSV için
negatiftir.
2,3
Herpetiform terimi, lezyon HSV’nin intra
oral lezyonlarına benzediği için kullanılmaktadır.
Multiple, 5–100 adet, 1–3 mm çaplı, yuvarlak, ağrılı,
herpes simplekse benzeyen lezyonlar görülür. Bu
küçük gruplaşmış lezyonlar birleşip daha büyük
ülserler oluşturma eğilimindedirler ve klinik olarak
diğer oral veziküloülseratif lezyonlara benzerler.
MiRAS’a benzer şekilde bunlar da 10–14 gün içerisinde
iyileşme eğilimindedirler. Nadir vakalarda skar
bırakabilirler.
1
Herpetiform tip RAS‘ın diğer tiplerinden
daha geç yaşlarda başlar ve kadınlarda erkeklerden
daha sık görülür.
1,2,8
Hastalık klinik seyrine göre
basit
veya
kompleks
olarak da incelenebilir.
6
Basit
form; yıl içinde
uzun bir ülsersiz periyot ile birlikte minör, majör veya
herpetiform tiplerin görülebildiği formdur.
1,6
Kompleks
form; eski lezyonlar iyileşirken yenilerinin oluştuğu ve
sürekli bir hastalık aktivitesinin olduğu formdur.
1
Jorizzo kompleks aftları Behçet hastalığı olmaksızın,
multiple (≥3), rekürrent oral ve genital aftlar olarak
tanımlamıştır.
6
RAS’ın Evreleri
RAS’ın klinik seyri üç evreye ayrılabilir:
1.
Prodrom Safhası: Aftöz lezyon oluşmadan
24–48 saat önce oluşacağı bölgede bir yanma
hissi görülür. Mikroskobik olarak mononükleer
hücreler epitele penetre olmaya başlar ve
ödem gelişir. Daha sonra ağrı artar,
mononükleer hücre infiltrasyonu ve lokalize
vaskülit sonucu papül oluşur.
1
2.
Ülseratif Safha: Ağrılı papül ülserleşir. Fibröz
bir membranla örtülü ülser yatağı başlıca
nötrofiller, lenfositler ve plazma hücreleriyle
infiltredir.
1
Bu safha birkaç günden birkaç
haftaya kadar sürebilir.
3.
İyileşme Safhası: Ağrıda belirgin bir
azalmayla birlikte epitelyal rejenerasyon ve
ülserin iyileşmesi başlar. Diğer oral yaraların
iyileşme hızıyla karşılaştırıldığında RAS’ın
Atatürk Üniv. Diş Hek. Fak. Derg. ÇAĞLAYAN, YILMAZ
Cilt:19, Sayı: 1, Yıl:
2009,
Sayfa:
47-54
49
reepitelizasyonu daha uzun sürer. Ülserlerde
yoğun lenfosit infiltrasyonu olması bu uzun
sürede rol oynar.
RAS’ın Ayırıcı Tanısı
Ayırıcı tanıda travmatik lezyonlar, malin
lezyonlar, ilaç reaksiyonları, vezikülobülloz hastalıklar,
hematolojik bozukluklar, gastrointestinal sistem (GİS)
hastalıkları, vaskülitler ve enfektif hastalıklar sonucu
oluşan ülseratif veya lokal eroziv durumlar bertaraf
edilmelidir. Eroziv oral lezyonlar görünümlerinden veya
bazen kendiliğinden iyileşmelerinden dolayı sıklıkla
aftöz lezyonlarla karıştırılabilirler.
Herpes simpleks
kolaylıkla RAS ile karışabilir.
RAS vezikül olarak başlamaz.
2
HSV lezyonları ise 3
mm’den küçük kümeleşme eğiliminde veziküller olarak
başlarlar. RAS büyük bir sıklıkla dudak veya yanak
mukozası gibi hareketli mukoza bölgelerinde
görülürken, Herpes simpleks genellikle diş eti gibi
periosta bağlı mukoza bölgelerinde görülür.
9
Behçet Sendromunda
RAS’a benzer oral
ülserasyonlar görülebilir. Ama tam bir fiziksel muayene
teşhisin doğrulanmasına yardım edecektir. İlk defa
1937’de Türk dermatolog Hulusi Behçet tarafından
"Rekurrent Oral Aftöz ülserler, genital ülserler ve
hipopiyon üveitis" olarak tanımlanan
10
Behçet hastalığı
oral, genital ve oküler tutulumla görülen sebebi
bilinmeyen bir vaskülittir
3
Oral lezyonlara benzer
şekilde genital lezyonlar da ülseratiftir. Oküler belirtiler
ise körlüğe kadar gidebilen üveitis ve iritistir. Behçet
hastalığı ve kompleks aftlar klinik olarak
karıştırılabilir.
6,10
Coxsackievirus
A
2
, A
4
, A
6
, A
8
ve A
10
da RAS’a
benzer şekilde ülseratif lezyonlar oluşturur. Ama
bunların sebep olduğu ülserler posterior oral kavite ve
orofarinkste oluşma eğilimindedirler ve HSV’nin sebep
olduğu ülserler gibi önce vezikül olarak başlarlar. El-
ayak-ağız hastalığı Coxsackievirus A
16
’nın sebep olduğu
bir hastalıktır. Bu hastalıkta da RAS’ın aksine ülserler
önce vezikül olarak başlar ve bu hastalıkta görülen el
ve ayak lezyonları RAS’ta görülmez.
3,11
Pemfigus vulgaris
vakalarının %50’sinden
fazlası deri lezyonlarından önce oral lezyonlarla başlar
ve bu oral lezyonlar uzun bir süre için hastalardaki
major tutulum olabilir.
12
Pemfigus vulgarisin oral
lezyonları vezikül veya bül olarak başlar, daha sonra
rüptüre olur ve ülserleşir.
3,12
Bu lezyonlar kalıcı olarak
bilinirler. Bazen RAS‘a benzer şekilde daha sonra
tekrarlamak üzere kendiliğnden iyileşebilirler.
12
RAS’ın
ilk ortaya çıktığı dönem tipik olarak hayatın 2. dekadı
iken, pemfigusta ülserasyonlar daha ileri yaşlarda
başlar.
Crohn hastalığı ve sistemik lupus
eritematozus
da rekurrent oral ülserayonlarla birlikte
görülürler, ama bu hastalıkların ekstraoral tutulumları
da vardır.
3,13
Primer sifiliz
, oral seksle bulaşan, şankr
denilen ağrısız oral ülserlerle karakterizedir.
Eritema multiforme
, oral kavitede ülser olarak
başlamaz, kırmızı plak olarak başlar ve asıl hedef
lezyonları deridedir.
3
Büllöz pemfigoid
, genelde 60 yaş üstünde
görülür. Kolların iç kenarlarında ve fleksör yüzlerinde,
aksillada, kasıklarda ve karında büller oluşur.
3
Tüberkülozun oral ülserleri
de aftöz
lezyonlarla karışabilir. Ama tüberküloz ülserlerinin
histopatolojisinde granülomatoz bir lezyon görülür ve
bu hastalarda tüberküloz testleri pozitiftir.
Ayrıca sekonder olarak enfekte olan majör
aftöz ülserler oral malinitelere benzeyebilir.
Şüphelenilen durumlarda teşhis biyopsi alınarak
doğrulanmalıdır.
RAS’ın Teşhisi
RAS’ın teşhisi, sağlıklı bir kişide anamnez ve
klinik kriterlere göre yapılabilir. RAS hastalarının
sadece %7’sinde anormal hematolojik bulgular
olmasına rağmen
1,14
, kanla ilgili herhangi bir etiyolojik
faktörün elimine edilmesi isteniyorsa tam kan sayımı
ve hematolojik değerlendirme yapılabilir.
RAS’ın teşhisi için herhangi bir klinik veya
laboratuar metodu yoktur. Biyopsi teşhis için yararlı
değildir. Eğer biyopsi yapılırsa, yoğun lenfositik
infiltrasyon, makrofaj ve polimorf nukleuslu lökositlerin
baskın hücre tipi olduğu vasküler dilatasyondan oluşan
nonspesifik bir ülserasyon görülür.
1-5
Ama teşhisten
emin olunamadığında, özellikle oral kanser veya
vezikülobülloz bir hastalıktan şüphelenildiğinde biyopsi
tavsiye edilir.
RAS’ın Etiyolojisi
Yapılan birçok araştırmaya rağmen RAS’ın
kesin bir etiolojisi bulunamamıştır. Muhtemelen birçok
predispozan faktör ve immunolojik temelle birlikte
Atatürk Üniv. Diş Hek. Fak. Derg. ÇAĞLAYAN, YILMAZ
Cilt:19, Sayı: 1, Yıl:
2009,
Sayfa:
47-54
50
etiolojisi multifaktöryeldir. RAS’ın etiyolojisinde rol alan
predispozan faktörler aşağıdaki gibidir.
RAS’ın Etiyolojisinde Rol Alan
Predispozan Faktörler
Travma:
Isırma, sert yüzeyli yiyecekler, diş
fırçalama veya anestezik enjeksiyonlar gibi minor
travmatik olaylar, RAS hikâyesi olan hassas kişilerde
aftöz ülserleri alevlendirebilir. Sert yüzeyli yiyecekler
mukozada abrazyona sebep olarak, bakterilerin veya
allerjenlerin girişini kolaylaştırabilir. Dişsiz hastalarda
protez travmalarına rağmen, RAS çok nadirdir. Bunun
sebebi hastaların ilerlemiş yaşı ve protezlerinin neden
olduğu artmış keratinizasyon olabilir.
Stres:
RAS hikâyesi olanlarda emosyonel stres
RAS episodlarının gelişimini provoke eder. Ship
15
öğrencilerin sınav zamanlarında, günlük yaşamlarına
göre aftöz ülserlerin sıklığında artış olduğunu rapor
etmiştir. Bazı RAS hastalarının antidepresan tedaviden
yarar görmelerine rağmen, aftöz bir uyarıcı olarak
stresin kesin mekanizması net değildir.
Mikrobiyal faktörler:
Uzun bir süre boyunca
RAS’ın sebebi olarak mikrobiyal ajanlar düşünülmüştür.
RAS ve oral streptokoklar arasında bir ilişki olduğu
kabul edilmiştir. Önceleri oral streptokokların RAS
patogenezinde direkt patojen olarak veya oral
mukozayla çapraz reaksiyon gösteren antikorların
oluşumunda antijenik stimulan olarak rol aldığı
düşünülmekteydi. 1963’de bir aftöz ülserden
S.
sanguis
izole edilmiştir.
2
Ama daha sonra bunun
S.
mitis
olduğu bulunmuştur.
16
Daha sonraki araştırma-
cılar RAS‘lı hastalarda kontrol gruplarıyla karşılaştırıl-
dığında belli oral streptokoklara karşı yükselmiş antikor
seviyeleri bulmuşken
2
, bazı araştırmacılar da bununla
çelişen sonuçlar bulmuşlardır.
5
Dental plaklarda ve sağlıklı kişilerin tükürükle-
rinde de izlenebilen
Helicobacter pylori
‘nin oral ülse-
rasyonların ve RAS’ın sebebi olabileceği düşünülmüş-
tür. Bazı araştırmacılar RAS lezyonlarında
H. pylori
saptamışken
5,17
, bazı araştırmacılar da RAS ve
H. pylori
arasında herhangi bir ilişki bulamamışlardır.
2,5,18
Ayrıca aftöz ülserlere herpes familyasından
latent bir virusun aktivasyonunun sebep olduğuna dair
hipotezler de vardır. Tüm RAS hastalarının yaklaşık 1/3
ünde pozitif anti HSV (Herpes-Simpleks-Virüs) antikor
titreleri bulunmuştur. Ama RAS‘lı hastalardan elde
edilen smearlarda ve biyopsi örneklerinde HSV
antijenleri bulunamamıştır.
1,5
RAS’lı hastalarda kontrol
gruplarıyla karşılaştırıldığında Varicella-Zoster-Virüs
(VZV) ve sitomegalovirüse (CMV) karşı artmış IgM
titreleri bulunmuştur.
5,19
Fakat oral ülser biyopsilerinde
VZV çoğaltılamamış ve smearların hiçbirinde VZV
antijeni saptanamamıştır. HHV-6 ve HHV-7 ve RAS
arasında belirgin bir ilişki bulunamamıştır.
20
Sonuç olarak mikroorganizmaların RAS’ın
etiyolojisindeki rolleri tartışmalıdır. Aftöz ülseratif
lezyonlar genelde antibakteriyel veya antiviral
tedavilere cevap vermeseler bile topikal veya sistemik
steroidlere veya diğer immunsupresif ilaçlara cevap
verebilirler. Bu da aftöz ülserlerin non-enfeksiyöz
enflamatuvar mekanizmanın bir sonucu olduğunu
düşündürür. Yani, viral veya bakteriyel tutulum RAS
için immun bozukluk yanında sekonder bir fenomen
olarak düşünülebilir, etiyolojik bir faktör değildir.
Ailesel Eğilim:
RAS’ın oluşmasında ailesel
eğilimin rolü olduğu gösterilmiştir.
1
RAS hastalarının
%42’sinden fazlasının birinci derece yakınlarında da
RAS vardır.
1,7
Çocuklarda hastalığın seyri ebeveynlerin
hiçbirinde, birinde veya her ikisinde olmasından
etkilenmektedir. Ailesel hikâyesi olmayanlarla
karşılaştırıldığında, pozitif bir aile hikâyesi olanlarda
ülserler daha erken yaşlarda başlar ve semptomlar
daha ciddi olabilir. Bu ailesel ilişki genetiğin RAS’ın
morbiditesi üzerine etkisinin olduğunu gösterir.
Yiyecekler:
Bazı yiyecekler ve koruyuculara
karşı hassasiyetin aftöz ülserlerle ilişkili olduğunu
gösteren çalışmalar vardır. Normal popülasyonla
karşılaştırıldıklarında RAS hastalarında yiyeceklerle
ilişkili antikorların oranları belirgin biçimde daha
yüksektir. RAS hastalarında atopi için istatistiksel
olarak belirgin bir artış bulunmuştur.
21
Çikolata, kahve,
yer fıstığı, tahıllar, badem, çilek, peynir, domates gibi
yiyecekler oral ülserasyonlarla ilişkili olabilir. Ayrıca
tuzlu ve baharatlı yiyeceklerin RAS’ı alevlendirdiğine
dair gözlemlerimiz de mevcuttur. Diyet değişiklileri
nadiren RAS’ın normal seyrini değiştirir.
3,22
Yiyecek
hassasiyeti RAS için sadece ilave bir hazırlayıcı faktör
olarak düşünülebilir, etiolojik bir faktör değildir.
İlaç Reaksiyonları:
Aftöz benzeri lezyonlara
sebep olabilen ilaçlar; kaptopril, altın tuzları,
nikorandil, niflumik asit, fenindion, fenobarbital,
piroksikam ve sodyum hipoklorittir.
2
Nonsteroid
antienflamatuar ilaçlar genital ülserler veya oral
Atatürk Üniv. Diş Hek. Fak. Derg. ÇAĞLAYAN, YILMAZ
Cilt:19, Sayı: 1, Yıl:
2009,
Sayfa:
47-54
51
ülserlere sebep olabilirler.
2,8,23
Aftöz ülserler ve beta-
blokerler arasında da bir ilişki olabileceği
düşünülmüştür.
2,24
Bir K kanal aktivatörü olan
Nikorandil kullanımında RAS’a benzer oral
ülserasyonlar görülebilir.
1,2,8,25
Bu ilacı kullanan
hastalarda başta dil olmak üzere gingival, labial ve
bukkal mukozada ve boğazda major afta benzer
ülserlerin oluştuğu görülmüştür. Ama bu ülserler
RAS’ın aksine rekürrent değildir ve ilaç kesildiğinde
kaybolurlar.
İmmun Bozukluklar:
RAS’lı hastaların hücresel
immunitelerinde değişiklik olduğu düşünülmektedir.
RAS’lı hastaların periferik kanlarında artmış CD8+
(baskılayıcı T lenfosit) ve azalmış CD4+ (yardımcı T
lenfosit) seviyelerine rastlanır. İmmun sistemi baskıla-
nan ve CD4 seviyesi 100 hücre/ml’nin altında olan
hastalarda major afta benzeyen ülserler oluşma
eğilimindedir.
1
Yine, immun sistemlerinde belirgin bir
bozukluk olan HIV pozitif kişilerde hastalığın gelişme-
sine paralel olarak ciddi ülserasyonlar oluşur. RAS’lı
hastalarda immunoglobulin (Ig) seviyeleri de araştı-
rılmış ve bunlardan elde edilen sonuçlar RAS’ın humo-
ral immuniteyle de ilişkisi olabileceğini düşündürmüş-
tür.
1,2,5,26
Hormonal Dengesizlik:
Östrojen ve proges-
teron seviyelerinin RAS için etiyolojik bir faktör
olabileceğini gösteren çalışmalar vardır. RAS episodları
ve menstrual siklus arasında bir ilişki olduğuna dair
teoriler olmasına karşın RAS ve menstrual siklus
arasında herhangi bir ilişki olmadığını gösteren
epidemiyolojik çalışmalar da vardır.
1-3
Oral kontraseptif
kullanan hastalarda ve hamile hastalarda aftöz
lezyonlarda remisyon olduğu bulunmuştur.
1,2,7
Ama
doğumdan sonra ülserlerin tekrar alevlendiği
gözlenmiştir. Kadınların %10’unun ilk RAS episodlarını
50–59 yaşları arasında geçirmelerine rağmen RAS ve
menopoz arasında herhangi bir ilişki kesin olarak
kanıtlanamamıştır.
2
Sigara:
Sigaranın RAS üzerine önleyici bir
etkisi vardır. Sigaranın fiziksel ve kimyasal bir travma
şekli olmasına rağmen, sigara ve RAS arasında negatif
bir epidemiyolojik ilişki bulunmuştur.
1,2,27,28
Sigaranın
bu önleyici etkisi muhtemelen oral mukozada sebep
olduğu keratinizasyonla ilişkilidir. Keratin tabakası,
travma ve bakteriyel penetrasyon dahil çeşitli uyarıcı
etiyolojik faktörlere karşı lokal mekanik bir savunma
bariyeri olarak davranır. Nikotinin RAS ve enflamatuar
barsak hastalıkları üzerine faydalı bir etkisi olduğu
rapor edilmiştir. Nikotin içeren tabletlerin ülserleri
kontrol altına aldığı gösterilmiştir.
1,2,27,28
RAS ile ilişkili sistemik bozukluklar
RAS ile ilişkili olduğu düşünülen sistemik
durumlar şunlardır;
Behçet Sendromu
7,8,10,29,30
, Reiter
Sendromu
1
, Hematinik Eksiklikler
1,2,8,31
, GİS Hastalık-
ları
1,2,32
, MAGIC (Enfekte kıkırdak ile birlikte oral ve
genital ülser) sendromu
1,8,33
, PFAPA (Periyodik ateş,
aftöz stomatit, farenjit ve servikal adenit) sendro-
mu
1,8,34
, Sweet’s sendromu
1,8
ve Siklik nötropenidir
1,8
.
RAS’ın İmmunopatogenezi
RAS, fiziksel injüriler ve enfeksiyon ajanlarına
karşı mekanik ve immunulojik olarak ilk savunma
basamağı olan oral mukozada başlayan enfeksiyöz
olmayan bir hastalıktır. RAS’ın karakteristik histolojik
özellikleri vasküler dilatasyon, enflamatuar hücre
infiltrasyonu ve epitelyal ülserasyondur.
1-3,5
Ülserlerin
kenarlarındaki damar dışı eritrosit infiltrasyonu, damar
duvarlarında da bozukluk olduğunun belirtisi olabilir.
Bu enflamatuvar proçesteki baskın hücreler
%80’lik bir oranla T lenfositlerdir. T lenfositler, kerati-
nositler arasında adhezyon kaybı ve epitelyal hücre-
lerin apopitik lizisleri sonucu oluşan epitelyal antijen-
lere karşı organizmanın gösterdiği immunolojik cevap-
ta rol alırlar.
1,5
Bu proçes muhtemelen henüz bilinme-
yen eksojen veya endojen antijenik bir stimulasyonun
keratinositleri stimule etmesi sonucu oluşur. Stimule
olan keratinositler T hücreleri sekresyonunu stimule
eder. Aktive edilmiş sitotoksik T lenfositler de oral
epitelyal hücrelere olan sitotoksik etkileriyle epitel
hasarına sebep olurlar.
1,5
RAS’lı hastalardan alınan
lenfositlerin oral epitelyal hücrelere karşı direkt
sitotoksisiteleri olduğu gösterilmiştir.
2
Ayrıca, RAS
hastalarında hastalığın erken basamağında antikora
bağımlı hücresel sitotoksik aktivitede (ADCC) belirgin
bir artış vardır.
1,35
Bu immunolojik destrüktif proçese T
lenfositlerin yanında fagositik mononükleer hücreler ve
nötrofiller de dahil olmuştur. Makrofajların sayısı
artmıştır. Mast hücreleri, nötrofiller, fagositler ülser
tabanında %20’lik bir oranda bulunmuştur.
1,36
Aftöz
ülserleri olan bireylerin oral mukozalarında, sağlıklı
bireylerin oral mukozalarından daha fazla mast hücresi
bulunmaktadır.
1,2,36
Bu enflamatuvar hücreler aynı
Atatürk Üniv. Diş Hek. Fak. Derg. ÇAĞLAYAN, YILMAZ
Cilt:19, Sayı: 1, Yıl:
2009,
Sayfa:
47-54
52
zamanda proteolitik enzimlerin üretiminde de rol
oynarlar.
Ayrıca RAS hastalarının lezyon bulunduran
mukozalarında interlökin–2 (IL–2) ve Tümör
Nekrotizan Faktör (TNF)-α seviyeleri yüksek, IL–10
seviyesi ise düşük bulunmuştur.
37
IL–2 ve TNF-α pro-
enflamatuvar sitokinlerdir ve RAS’ın aktif basamağında
rol alarak remisyon süresini azaltırlar. IL–10
antienflamatuvar bir sitokin olup, iyileşme sırasında
epitelyal proliferasyonu stimule eder. RAS hastalarında
IL–10 seviyesinin düşük olması epitelizasyonu geciktirir
ve ülser süresini uzatır
RAS’ın Tedavisi
RAS’ın hafif seyrettiği birçok hastada herhangi
bir tedaviye gereksinim olmaz. Bazı hastalar iyi bir oral
hijyen sağlanarak, Sodyum Lauryl Sülfat (SLS)
içermeyen ve irritan olmayan doğru diş macunu seçimi
ile atravmatik doğru fırçalama tekniği ve ağrıya yönelik
yapılan palyatif tedavilerle tedavi edilir.
1,2
Ağrıyı
gidermek için benzidamin hidroklorit gibi spreyler veya
gargaralar kullanılabilir. Ama ciddi vakalarda %2’lik
lidokain jel veya dilue edilmiş gargara formu daha
etkilidir.
1,7
Her ay multiple RAS episodlarıyla ciddi ağrıları
ve beslenme problemi olan hastalar ilaç tedavisine
ihtiyaç duyarlar. RAS’ın kesin sebebi bilinmediği için
günümüzde RAS için uygulanan herhangi bir küratif
tedavi yoktur. Tedavinin ana amaçları; ağrı semptom-
larının giderilerek hastanın düzgün beslenmesine
yardımcı olmak, lezyon süresini kısaltmak ve rekürrens
sıklığını azaltmaktır.
1,2,7
Tedavi yaklaşımı anamneze,
hazırlayıcı faktörlere, ağrının şiddetine, rekürrenslerin
sıklığına ve hastanın ilaç toleransına göre değişir.
Tedaviye başlanmadan önce hastalığın
başlamasına sebep olabilecek muhtemel predispozan
faktörler dikkate alınmalıdır. Tam kan sayımı, serum
folik asit, ferritin, B-vitamin seviyeleri gibi tetkikler
yapılabilir. Yetmezlik durumlarında uygun replasman
tedavileri yapılmalıdır.
1,7
Glukokortikoidler ve antimikrobiyal ajanlar
RAS’ın tedavisinde en sık kullanılan preparatlardır.
1,2,7
Bu ilaçlar topikal kremler, ağız gargaraları, intralez-
yonel enjeksiyonlar şeklinde veya sistemik olarak
kullanılabilirler. Topikal kortikosteroitler RAS hastala-
rında aftların oluşumuyla ilişkili olan enflamatuar
proçesi sınırlandırmak için kullanılır. Kortikosteroitler
direkt olarak T lenfositler üzerine etki ederek RAS’ın
immunopatogenezinde rol alan alerji, travma ve
mikroorganizmalar gibi faktörlere karşı oluşan immun
cevabı baskılarlar. RAS tedavisinde etkinliği gösterilen
topikal glukokortikoitler fluosinonid, triamsinolon ve
klobetasoldür.
2,38,39
Topikal kortikosteroit kullanımında
süper enfeksiyonlara dikkat edilmelidir. Çünkü topikal
kortikosteroit kullanımı pseudomembranöz kandidaya
sebep olabilir. Ağız hijyeni üst düzeyde tutulmalıdır.
Eğer hasta topikal steroit kullanamıyorsa veya ülser
çok büyükse steroitler gargara olarak da
kullanılabilir.
39
RAS tedavisinde antimikrobiyal ajanlar,
mikrobiyal kontaminasyonu ve sekonder enfeksiyonları
kontrol etmek için kullanılır. Tetrasiklinli ağız
gargaraları ülser süresini, büyüklüğünü ve ağrıyı
azaltır. Tetrasiklinli gargaralar sadece sekonder
enfeksiyonları önlemekle kalmaz aynı zamanda
kollejenaz aktivitesini de inhibe eder.
2,7,38,39
RAS’ın
rekürrens sıklığına herhangi bir etkisi yoktur.
Bazı çalışmalar klorheksidin glukonat içeren
gargaraların RAS hastalarında ülser sayısını azalttığını
göstermiştir. Fakat bunu doğrulamayan çalışmalar da
vardır.
2,38,39
Klorheksidinin kötü bir tadı vardır. Ayrıca
dişlerde ve dilde kahverengi boyanmaya sebep olabilir.
RAS’ın ciddi seyrettiği, ülserlerin biri
iyileşirken yenilerinin oluştuğu hastalarda topikal
tedaviler yeterli olmayabilir. Bu durumda sistemik
tedaviler uygulanır. Bunun için prednisolon en sık
kullanılan ilaçtır.
1,2,7,38,39
Prednisolonun sistemik
uygulama süresini kısaltmak için kombine olarak
topikal uygulamar da yapılabilir
2,39
Yine hastanın oral
hijyeni üst düzeyde olmalıdır. Ayrıca prednisiolon
azathiopirin gibi diğer immunsupresif ajanlarla
kombine edilebilir. Sistemik tedavide kullanılan diğer
ilaçlar levamisol ve thalidomittir. Levamisolun RAS
semptomlarını iyileştirdiği bildirilmiştir.
2,39
Thalidomit
ise toksik etkilerinden dolayı tavsiye edilmemektedir.
RAS tedavisinde kullanımı araştırılan diğer
antienflamatuar ilaçlar kolşisin, siklosporin,
pentoksifilin, azelastin ve dapson gibi ajanlardır.
2,38,39
Kaynaklar
1.
Scully C, Gorsky M, Nur FL. Aphthous
Ulcerations. Dermatologic Therapy 2002;15: 185-
205.
Atatürk Üniv. Diş Hek. Fak. Derg. ÇAĞLAYAN, YILMAZ
Cilt:19, Sayı: 1, Yıl:
2009,
Sayfa:
47-54
53
2.
Natah SS, Konttinen YT, Enattah NS,
Ashammakhi N, Sharkey KA, Häyrinnen-
Immonen R. Recurrent aphthous ulcers today: a
review of the growing knowledge. Int. J. Oral
Maxillofac Surg 2004; 33: 221-234.
3.
Shashy RG, Ridley MB. Aphthous ulcers: A
difficult clinical entity. Am. J. Otolaryngol 2000;
21: 389-393.
4.
Porter SR, Leao IC. Review article: Oral ulcers
and its relevance to systemic disorders. Aliment.
Pharmacol Ther 2005; 21: 295-306.
5.
Jurge S, Kuffer R, Scully C, Porter SR. Recurrent
aphthous stomatitis. Oral Dis 2006; 12: 1-21.
6.
Letsinger J.A, McCarty M.A, Jorizzo J. L. Comlex
aphthosis: A large case series with evaluation
algorithm and therapeutic ladder from topicals to
thalidomide. J Am Acad Dermatol 2005; 52: 500-
508.
7.
Field EA, Allan RB. Review article: oral ulceration
– aetiopathogenesis, clinical diagnosis and
management in the gastrointestinal clinic.
Aliment. Pharmacol. Ther 2003; 18: 949-962.
8.
Porter SR, Hegarty A, Hodgson TA, Scully C.
Recurrennt aphthous stomatitis. Clinics in
Dermatology 2000; 18: 569-578.
9.
Raborn GW, Grace MG. Recurrent herpes simplex
labialis: selected therapeutic options. J Can Dent
Assoc. 2003;69(8):498-503.
10.
Ghate JV, Jorizzo JL, Behçet’s disease and
complex aphthosis. J Am Acad Dermatol 1999;
40(1): 1-18.
11.
Armstrong RB. Cutaneous aids in the diagnosis of
oral ulcers. Laryngoscope. 1981;91:31-37.
12.
Femiano F, Gombos F, Nonziata M, Espozito V,
Scully C. Pemphigus mimicking aphthous
stomatitis. J Oral Pathol Med. 2005; 34: 508-510.
13.
Rodu B, Mattingly G. Oral mucosal ulcers:
Diagnosis and Management. J Am Dent Assoc.
1992; 123: 83-86.
14.
Porter SR, Kingsmill V, Scully C. Audit of
diagnosis and investigations in patients with
recurrent aphthous stomatitis. Oral Surg Oral
Med Oral Pathol. 1993; 76: 449-452.
15.
Ship JA, Chavez EM, Doerr PA, Henson BS,
Sarmadi M Recurrent aphthous
stomatitis.Quintessence Int. 2000;31(2):95-112.
.
16.
Hoover CI, Greenspan JS. Immunochemical
comparison of cell0wall antigens of various
viridans streptococci, including strain 2A
2+3
hot
from recurrent aphthous ulceration in man. Arch
Oral Biol 1983; 28(10): 917-922.
17.
Birek C, McNeill K, Singer D, Ficarra G, Bowden
G. Detection of Helicobacter pylori in oral
aphthous ulcers. J Oral Pathol Med. 1999; 28:
197-203.
18.
Shimoyama T, Horie N, Kato T, Kaneko T,
Komiyama K. Helicobacter pylori in oral
ulcerations. J Oral Sci 2000; 42: 225-229.
19.
Pederson A, Hornsleth A. Recurrent aphthous
ulceration: a possible clinical manifestation of
reactivation of varicella zoster or cytomegalovirus
infection. J Oral Pathol Med. 1993; 22(2): 64-68.
20.
Ghodratnama F, Riggio MP, Wray D. Search for
human herpesvirus 6, human cytomegalovirus
and varicella zoster virus DNA in recurrent
aphthous stomatitis tissue. J Oral Pathol Med.
1997; 26(4): 192-197.
21.
Veller-Fornasa C, Bezze G, Rosin S, Lazzaro M,
Tarantello M, Cipriani R. Recurrent aphthous
stomatitis and atopy. Acta Derm Venereol.
2003;83(6):469-70.
22.
Eversole LR, Shopper TP, Chambers DW. Effects
of suspected foodstuff challenging agents in the
etiology of recurrent aphthous stomatitis. Oral
Surg Oral Med Oral Pathol. 1982; 156: 33-38.
23.
Heally CM, Tornhill MH. An association between
recurrent orogenital ulceration and nonsteroidal
anti-inflammatory drugs. J Oral Pathol Med 1995;
24: 46-48.
24.
Boulinguez S, Cornee-Leplat I, Bouyssou-
Gauthier ML, Sparsa A. Role of drug exposure in
aphthous ulcers: a case- control study. Br J
Dermatol. 2000; 143: 1261-1265.
25.
Boulinguez S, Sommet A, Bedane C, Viraben R,
Bonnetblanc JM. Oral nicorandil- induced lesions
are not aphthous ulcers. J Oral Pathol Med.
2003; 32: 482-485.
26.
Sistig S, Boras V, Lukac J, Kusic Z. Salivary IgA
and IgG subclasses in oral mucosal diseases.
Oral Dis. 2002; 8: 282-286.
27.
Tüzün B, Wolf R, Tüzün Y, Serdaroğlu S.
Recurrent aphthous stomatitis and smoking. Int J
Dermatol. 2000; 39: 358-360.
Atatürk Üniv. Diş Hek. Fak. Derg. ÇAĞLAYAN, YILMAZ
Cilt:19, Sayı: 1, Yıl:
2009,
Sayfa:
47-54
54
28.
Atkin PA, Thornhill MH. Minor recurrent aphthous
stomatitis and smoking: an epidemiological study
measuring plasma cotinine. Oral Dis. 2002; 8:
173-176.
29.
Gündüz K, Öztürk G, Sözment EY. Erythrocyte
superoxide dismutase, catalase activities and
plasma nitrite and nitrate levels in patients with
Behçet disease and recurrent aphthous
stomatitis. Clinical and Experimental Dermatology
2004; 29: 176-179.
30.
Krause I, Rosen Y, Kaplan I. Recurrent aphthous
stomatitis in Behçet’s disease: clinical features
and correlation with systemic disease expression
and severity. J Oral Pathol Med. 1999; 28: 193-
196.
31.
Pişkin S, Sayan C, Durukan N, Şenol M. Serum
iron, ferritin, folic acid, and vitamin B12 levels in
recurrent aphthous stomatitis. J Eur Acad
Dermatol Venereol. 2002; 16: 66-67.
32.
Ferguson MM, Wray D, Carmichael HA, Russell
RI, Lee FD. Coeliac disease associated with
recurrent aphthae. Gut. 1980; 21(3): 223-226.
33.
Imai H, Motagi M, Mizuki N. Mouth and genital
ulcers with inflamed cartilage (MAGIC syndrome)
: a case report and literature review. Am J Med
Sci. 1997; 314(5): 330-332.
34.
Çiftçi E, Özdemir H, İncesoy S, İnce E, Doğru Ü.
Periyodik ateş, aftöz stomatit, farenjit ve servikal
adenit (PFAPA) sendromlu bir olgu. Türk Pediatri
Arşivi 2004; 39: 36-40.
35.
Greenspan JS, Gadol N, Olson JA, Talal N.
Antibody- dependent cellular cytotoxicity in
recurrent aphthoous ulceration. Clin Exp
Immunol. 1981; 44: 603-610.
36.
Pederson A, Hougen HP, Kenrad B. T
lymphocytes subsets in oral mucosa of patients
with recurrent aphthous ulceration. J Oral Pathol
Med. 1992; 21: 176-180.
37.
Sun A, Chia JS, Chang YF, Chiang CP. Levamisole
and Chinese medical herbs can modulate the
serum interleukin–6 level in patients with
recurrent aphthous ulcerations. J Oral Pathol
Med. 2003; 32: 206-214.
38.
Casiglia JM. Recurrent aphthous stomatitis:
etiology, diagnosis, and treatment. Gen Dent.
2002;50(2):157-166.
39.
Scully C, Gorsky M, Lozada-Nur F.The diagnosis
and management of recurrent aphthous
stomatitis: a consensus approach. J Am Dent
Assoc. 2003;134(2):200-207.
Yazışma Adresi
Dr. Fatma ÇAĞLAYAN
Atatürk Üniversitesi
Diş Hekimliği Fakültesi
Oral Diagnoz ve Radyoloji Anabilim Dalı,
Erzurum
e-mail: [email protected]
Dostları ilə paylaş: |
|
Subsets and Splits
No community queries yet
The top public SQL queries from the community will appear here once available.